Jump to content

Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 2.djvu/221

From Wikisource
This page has been proofread.

Dunaj odtąd nazywa się Dolnym. Odtąd żegluga na nim odbywa się już nietylko wiosłami, ale płyną nim statki żaglowe, a w końcu i okręty morskie. Od Widynu do Rasowy przeżyna on równiny wołoskie w kierunku wschodnim, po większej części spokojnie. Niziny bagniste, na kilka mil szerokie, zarosłe sa trzciną i przerznięte bocznemi ramionami Dunaju, wielkiemi ławicami stojącej wody i martwemi odnogami. Tak mija Dunaj Sistowę, Giurgiewo, Ruszczuk i Sylistryą. Pod Rasową już tylko o mil 10 od morza Czarnego oddalony, zmienia Dunaj nagle kierunek swój i płynie ku północy na spotkanie się z galicyjskim Seretem. Tu leżą nad nim: Braiłów, Galacz i Reni. Przed Galaczem przyjmuje nurty Seretu, a za Reni Prutu. (Ponieważ te dopływy sięgają źródłami swemi Karpat galicyjskich i sprawiają, że część Galicyi t. j. Pokucie leży w dorzeczu Dunaju, przeto podajemy w naszym Słowniku opis tej rzeki). Jeszcze przed Galaczem wraca do dawnego swego kierunku, to jest skręca się ku wschodowi i łączy się z licznemi jeziorami rzecznemi, przez wody boczne utworzonemi. Między Izakczą a Tulczą, 10 mil przed ujściem swojem do morza, Dunaj rozdziela się na 3 główne ramiona: północne, średnie i południowe. Północne zowie się Kilia, środkowe Sulina, a południowe Georgewskoj (św. Jerzego, po turecku: Kedrille). Pierwsze i trzecie mają długości mil 12 do 13 i tworzą trójkąt, którego podstawą jest brzeg morza, około 10 mil długi. Ten to trójkąt zowie się „deltą Dunaju“, liczącą w ogóle 47 mil kw. Przestrzeń pomiędzy Kilią a Suliną przedzielona jest kanałem poprzecznym Szonda; tworzy więc 2 wyspy, z których zachodnia zowie się Czedal, a wschodnia Leti. Wyspa między Suliną a ramieniem św. Jerzego nazywa się Moisze. Rozdzielenie się Dunaju na 3 główne i kilka pomniejszych ramion, niskość i piaszczystość brzegów, ogromne masy mułu, piasku, kamieni i ziemi, które Dunaj od wieków ciągle nurtami swemi na brzeg morski znosi, a które tu opadając, tworzą ławice i inne przeszkody do żeglugi, sprawiają, iż rzeka w Europie w wodę najobfitsza, znacznemi rzekami Alp i Karpat zasilana, ku końcowi rozlewając się i rozdzielając po piaskach, staje się z powodu mielizny, dla statków i okrętów niebezpieczną. Ramię Kilia ma wyborne pory: Ismaił, Kilia i Wilkowo a ujść do morza 8; lecz z tych 8 tylko jedno, Oczakowskie dogodne jest dla większych okrętów morskich. Ramię Sulina ma latarnię morską i było dotąd najbardziej uczęszczanem. Ramię św. Jerzego płynie przez prawdziwą pustynię. Strategiczna ważność rzeki okazuje się z tylu fortec nad nią istniejących, z pomiędzy których wymieniamy: Ulm, Ingolstadt, Passau, Linz, Komorno, Budę, Petrowaradyn, Nową Rszowę, Widyn, Nikopolis, Ruszczuk, Sylistryą, Braiłę i Izmaił. Dunaj obfituje w ryby, szczególniej w Węgrzech, mianowicie ma wyborne karpie i wyże. (Według Encykl. Orgelbranda).

Dunajczyce, dobra w pow. słuckim, w okolicach mka Klecka, niedaleko gościńca pocztowego do Pińska wiodącego, w 2 okr. polic. kleckim, w 3 okr. wojskowym nieświeskim, w 3 okr. sądowym. Dziedzictwo Jeleńskich, w wybornej glebie pszennej, obszaru 606 m. W D. jest kaplica katolicka. Al. Jel.

Dunajczyk, rzeka, pow. lidzki, w par. Nowy dwór płynie.

Dunaje, folw. i wś prywat., pow. wilejski, 3 okr. adm., o 64 w. od Wilejki, przy drodze poczt. borysowskiej, we wsi 8 dm., 93 mk.; na folw. 1 dm., 5 mk. (1866).

Dunajec, jeden z największych prawych dopływów Wisły, powstaje po północno-wschodniej stronie Nowegotargu z połączenia Białego i Czarnego Dunajców (ob.). Od tego połączenia płynie Dunajec na wschód przez Waksmund, Ostowsko, Łopusznę, Harklowę do Dębna, po północnej stronie gościńca wiodącego z N.-targu do Czorsztyna, opłukując południowe podnóża Gorców i Lubonia. Poniżej Dębna z prawego brzegu przyjmuje Białkę i zwraca się na południowy wschód, zostawiwszy powyższą drogę na lew. brz. (płn.-wsch.), płynąc między Frydmanem a Maniowami. Od powyższego ujścia tworzy Dunajec naturalną granicę między Galicyą a Węgrami, t. j. Spiżem. Na przestrzeni od N.-targu po Czorsztyn, 23 kil. wynoszącej, dolina Dunajca jest od strony południowej szeroko rozpostartą i tu w kącie między nim a dopływem Białką legły osady Gronków i Nowa Biała, miasto spiskie. Między Nową Białą, Harklową a Dębnem rozpościera się dość znaczny bór harklowski, którego południowa część należy do Spiża, wynoszący w obwodzie 9 i pół kil. Poniżej Waksmundu Dunajec poczyna tworzyć coraz częściej mniejsze lub większe wyspy, częstokroć zabudowane, po największej części kamieniste lub skąpą trawą porosłe. Największe takie ostrowisko leży pod Maniowami, 1 i pół kil. długie, pół kil. szerokie, z kilku budynkami. Poniżej Maniów dolina Dunajca coraz bardziej się zwęża; od strony bowiem południowej przypierają doń północne odnogi Magóry spiskiej, stromo spadające ku Dunajcowi. Skały prostopadłe naprzeciwko poczty w Czorsztynie zwą się Zielone (547 m. pom. wojsk.). Od strony zaś północnej dosięgają wód D. podnóża południowych stoków Lubonia, którego południowemi odnogami jest Żar kluszkowiecki (768 m.), Snoszka (696 m.) i góra Czorsztyńska (589 m.). Między Zielonemi Skałami a górą Czorsztyńską dolina Dunajca zwęża się na