ryum chemiczue, znakomity ogród botaniczny, tudzież wsławione przez Struvego i Maedlera na całą Europę obserwatoryum astronomiczne. Mnzeum starożytności krajowych posiada znakomity zbiór numizmatów i zbrojownię. Te zbiory starożytności pochodzą po wielkiej części z wykopalisk epoki przed-chrześciańskiej. Z uniwersytetem są także połączone: szkoła medyczna tudzież „Towarzystwo przyjaciół nauk przyrodniczych„ i “Uczone estońskie Towarzystwo.“ Oprócz tego posiada Dorpat kilka większych zakładów naukowych, jak np. założona tu w r. 1846 szkoła weterynarzy, gimnazyum klasyczne, dwa seminarya nauczycielskie, szkoła żeńska miastowa i kilka szkół żeńskich prywatnych, z których jedna już w roku 1555 była założoną. Istnieją tu i liczne fabryki jako to: piwowarnie, znakomita fabryka kafli, fabryka cygar, sławiona ogólnie pralnia parowa i t. d. Istnieją i 3 drukarnie tudzież dwie bardzo znaczne księgarnie. Ma także w Dorpacie swoje siedlisko „Towarzystwo rolnicze dla Inflant północnych“, nierównie większemi wyposażone środkami niż istniejące w Rydze takież Towarzystwo rolnicze dla Inflant południowych. Jak wielką jest działalność obu Towarzystw rolniczych wnosić można już z tego, iż każde z nich wydaje oddzielny kalendarz rolniczy, uwzględniający cokolwiek odmiene stosunki miejscowe Inflant północnych i południowych. Równoległa odległość Derpatu od Rygi, Pskowa, Parnawy, Narwy i Rewla, tudzież wyborna komunikacya z temi miastami (bądź wodą, bądź koleją żelazną) ułatwiają pośrednictwo w handlu krajowym. Kilka statków parowych ustala komunikacyą przez obszerne jezioro Pejpus, na którem oprócz tego liczą corocznie przeszło 700 mniejszych statków, pośredniczących w handlu zbożowym, lnianym i drzewianym. Obrót coroczny kapitałów w dorpackim banku miastowym przechodzi 10 milionów rs. rocznie. Gmach bankowy stanowi obecnie jednę z głównych ozdób miasta. Przychody tej użytecznej instytucyi obracane bywają przeważnie na podtrzymywanie licznych tu istniejących zakładów dobroczynnych, tudzież znakomitej straży ogniowej, na czele której częstokroć już widziano profesorów uniwersyteckich. Dorpat ma 6 dorocznych jarmarków. Z tych najznakomitszym jest styczniowy, na nim się bowiem paręset tysięcy rubli zwykło obracać. Liczba przeważnie z niemców złożonej ludności wynosiła w r. 1880 przeszło 30,000 dusz płci obojga. Rossyan spotykamy tu głównie pomiędzy pomniejszem kupiectwem. W r. 1867 liczono ich ogółem 1866. W tymże roku liczono w Dorpacie 240 żydów, 174 łotyszów i 9720 estów. Estowie składają przeważnie klasę służących. Dorpat posiada 3 obszerne kościoły protestanckie, 1 cerkiew prawosławno-rossyjską, 1 cerkiew prawosławno-czuchońską i 1 kościół rzymsko-katolicki ś. Jana Ewangelisty z r. 1863. Ten ostatni wchodzi w skład obszernego dekanatu petersburskiego i należy do arhidyecezyi mohilewskiej. Obsługujący go kapłan jest jednocześnie kapelanem uniwersyteckim i docentem religii rzymsko-katolickiej przy uniwersytecie. Liczba parafian rzymsko-katolickiego wyznania w roku 1880 wynosiła 517 płci obojga. Powiat dorpacki ma 10043 w. kw. rozległości i dzieli się na 2 okręgi: dorpacki 6277 w. kw. i werroski 3766 w. kw. W okręgu naukowym dorpackim było 1876 r. 520 szkół początkowych. Gustaw Manteuffel.
Dorpis, rz., prawy dopływ Niewiaży.
Dorposz, 1.) chełmiński, niem. Culm. Dorposch, wś włośc., własność m. Chełmna, pow. chełmiński, par. i poczta Chełmno. Leży nad bitym traktem toruńsko-chełmińskim. Szkoła luterska w miejscu dla Dorposza chełm. i Granicy (Nieder-Grenz), dzieci katol. 10, ewang. 46, dyssyd. 6. Obszaru 1338 mórg, budynków 31, domów mieszk. 21, katol. 13, ewang. 144. 2.) D. szlachecki, wś ryc., pow. chełmiński, nad bitym traktem toruńsko-chełmińskim, par. Kijewo, szkoła Katerowo, poczta Chełmno. Obszaru ziemi 1362 mórg, budynków 19, domów mieszk. 8; kat. 66, ewang. 76.
Dorschen (niem,). ob. Dorsze.
Dorsuniszki, mko w pow. trockim, na prawym brzegu Niemna, nad Strawą, pod 54° 44' szer. geogr. i 41° 47' dług. wschod., o 21 w. na połud. zach. od Żyżmor, 28 w. od st. dr. żel. Koszedary, o 84 w. od Wilna, o 65 w. od Trok, w 2 urz. polic., w obr. krońskiej gm. włośc., należy do 9 sądu pokoju 1 (wileńskiego) okręgu i posiada murow. par. kośc. katol. Wniebowzięcia N. M. P., wzniesiony kosztem parafian w 1848 r. D. par. kat. kl. 4, dek. trockiego posiada kaplicę na cmentarzu w D. i liczy 5007 wiernych, a do r. 1864 posiadała skasowaną już kat. kaplicę w Kroniach. D. były warowną osadą litewską, zwaną przez kronikarzy litewskich Dirsunen. W dniu 3 lutego 1381 r. mieszk. D. zamek drewn. i podzamcze spalili, kryjąc się w okolicznych lasach od następujących krzyżaków, prowadzonych przez marszał. zakonu Rüdigera Elnera i w. komtura Kuno Haltensteina. W 1418 r. bawił tu w przejeździe do Kowna król Jagiełło z królową i senatorami, przyjmowani przez w. ks. Witolda. W XVI w. starostwo tutejsze nadane było prawem dożywotniem król. Barbarze, żonie kr. Zygmunta Augusta. Kościół tutejszy założony był 1473 r. a. przebudowany w XVIII w. kosztem starościny Antoniny z Białłozorów Ogińskiej. Starostwo dorsuniskie płaciło w XVIII w. kwarty 1719 złp., li-
