około 7 lat wciąż trwające (w 1823–1829 r.), i zjawienie się w r. 1829 dżumy w Odessie, wstrzymały na krótki czas handel na Czarnem morzu; ale pokój zawarty w r. 1829 znowu go ożywił, a otwarcie Czarnego morza i Bosforu dla wszystkich okrętów, miało korzystny wpływ na porty krymskie. Jednakże Odessa, już jako port, leżący w bliskości morza Śródziemnego i nadzwyczajnie rozszerzający swój handel, jest daleko ważniejszą pod wszystkiemi względami i służy za miejsce składowe dla płodów Wołynia, Podola i Ukrainy. W ogółności z portów na tych morzach ważniejsze są następujące: Reni, Izmaił na Dunaju; Akkerman na Dniestrze w Bessarabii; Odessa na Czarnem morzu w gubernii chersońskiej; zatoka Achmeczecka, Eupatorya, Bałakława, Jałta, Teodozya na Czarnem morzu; Kercz w cieśninie kerczeńskiej; Berdiańsk na morzu Azowskiem, wszystkie w guberni tauryckiej; Mariupol na morzu azowskiem, w gubernii ekaterynosławskiej; Redut-Kale na morzu Czarnem w Mingrelii; Anapa, Noworossyjsk i Suchum-Kale na brzegu wschodnim morza Czarnego, zamienione w r. 1846 na miasta portowe. Dla żeglugi nadbrzeżnej znaczniejsze porty: Cherson na Dnieprze, Taganróg na morzu Azowskiem i Rostów (czyli forteca św. Dymitra) na Donie, w gubernii ekaterynosławskiej. Do portów czarnomorskich i azowskich w ogóle dostawiają przedmioty dla wywozu za granicę, najwięcej z południowej Rossyi, która obfituje w bydło i płody rolnicze. Do główniejszych towarów wywozowych należą: pszenica (za summę 9,500,000 rs.), wełna owcza (za 3,000,000 rs.), łój i mydło (za 2,000,000 rs.), siemię lniane (za 1,115,000 rs.), kawior (za 300,000), skóry (200,000 rs.), żelazo (za 153,000 rs.), wyroby lniane i pieńkowe (za 120,000 rs.), rozmaite wyroby metalowe (za 117,000 rs.), masło (za 106,000 rs.). Wartość całego handlu wywozowego wynosi około 17,350,000 rs. Główniejsze towary przywozowe: oliwa (za 1,255,000 rs.), owoce (za 1,225,000 rs.), cukier (za 407,000 rs.), wyroby bawełniane (za 340,000 rs.), bawełna (za 318,000 rs.), materyały apteczne (za 270,000 rs.), jedwab' surowy (za 268,000 rs.), węgiel (za 180,000 rs.), wyroby jedwabne (za rs. 180,000), kawa (za 132,000), bachnowa herbata (za 128,000 rs.). Wartość całego handlu przywozowego do 7,300,000 rs. dochodzi (Enc. Org.). Czyt. rossyjskie dzieło prof. Bruna p. t. „Czarnomorze“, szkic hist. geogr. okolic m. Czarnego (1879). A. Dureau de la Malle „Geographie physique de la Mer Noire,“ Paryż, 1807.
Czarneńka, ob. Welisa.
Czarne Piątkowo, wieś, pow. średzki, 10 dm., 105 mk., wszyscy kat., 43 analf. 2) Cz. Piątkowo, gm. domin.; pow. średzki, 2583 m. rozl., 2 miejsc.: 1) Cz. P. wieś szlach., 2) Starkowiec folwark; 10 dm., 153 mk., wszyscy kat., 71 analf. Stac. poczt. i kol. żel. Miłosławo 6 kil., gośc. o 2 kil. Własność Zygm. Węsierskiego. M. St.
Czarne ściany, ob. Kozi Wierch.
Czarne wody, wś, pow. kamieniecki, par. i gm. Gródek, wraz z Papiernią ma 544 dusz męz., w tej liczbie 12 jednodwor., 725 dz. ziemi włośc. Należy do Teodora Trzecieskiego 1190 dz. i 153 dz. do Leopolda Trzecieskiego. Są tu dwa młyny. Dr. M.
Czarnia, 1.) wś, pow. ostrołęcki, gm. Wach, par. Myszyniec, o milę od Myszyńca. W 1827 roku było tu 34 dm. i 190 mk., obecnie liczy 41 dm. i 332 mk., ziemi 958 morg. Ma kaplicę drewn. 2.) Cz., wś, pow. kolneński, gm. Gawrychy, par. Lipniki. W 1827 r. było tu 39 dm. i 254 mk., obecnie ma 1254 morg ziemi. 3.) Cz. duża i Cz. mała, wś i fol., pow. rypiński, gm. i par. Skrwilno. Liczą obie 40 osad, 62 dm., 572 mk. i 888 morg obszaru, w tem 487 morg ornej ziemi; posiadają szkółkę elementarną. Fol. Cz. mała należy do dóbr Skrwilno. Do tych wsi należą osady włośc.: Przylasek, Foki, Ośnia, Rudziska i Nowa Grobelka. Por. Kupno. Br. Ch.
Czarnia, pow. olecki, ob. Czarna.
Czarniawczyce, ob. Czernawczyce.
Czarniawka, wś, pow. sejneński, gm. i par. Lejpuny. Liczy 4 dm. i 47 mk.
Czarniawka, wś, pow. lipowiecki, nad rz. Rośką, wpadającą do Rosi, o 5 w. od m. Pliskowa i w takiejże odległ. od wsi Skały. W końcu zeszł. wieku (1787 r.) była miasteczkiem i należała do Stefana Wróblewskiego, cześnika kijowskiego, jak się pokazuje z podróży kr. Stanisława Augusta do Kaniowa, którego po drodze z Tytyjowa do Liniec spotykała tu szlachta i lud, a Wróblewski przygotował u siebie wspaniałe śniadanie. Syn Wróblewskiego Ksawery sprzedał Cz. hr. Krasickiemu, od którego przeszła do hr. Tyszkiewicza, teraźniejszego właściciela. Mieszk. 1478 prawosł., 20 katol., razem 1498. Cerkiew par. i szkółka, ziemi 2948 dz. wybornego czarnoziemu. Zarząd gminny w Pliskowie, policyjny w Lipowcu. Kl. Przed.
Czarnica, Czarnice, niem. Czarnitz, wś szlachecka, w pow. chojnickim, nad strugą, która przychodzi z jeziora pod Żabnem, pędzi młyn i piłę czarnicką i wpada do jeziora Dybrze. Obszaru ziemi zawiera Cz. 2821 mórg, dm. mieszk. 5, kat. 25, ew. 30, par. Brusy. Kś. F.
Czarnice, niem. Bergelau, wś i ryc. dobra w pow. człuchowskim, nad traktem bitym chojnicko-kościerskim, nad jeziorem, par. Przechlewo, obszaru ziemi m. 3531, dm. mieszk. 19, kat. 120, ew. 103.
