magnatom, m. C. z przyległościami darował ks. Lubomirskiemu, staroście bohusławskiemu. Majętności te były następne: „Oppidum Cudnów, Januszpol, Krasnopol, Kamionka, Piątka (m. Piątka), Lipne, Bratałów, Krasnosiółka, Michałówka, Myszczykosy, (dziś Wyszczykusy), Motronki, Wolica, Buraki, Lemicze, Andraszówka, Berkowce, Ozadówka, Roczki, Korowińce, Wójtowce, Mieleńce, Korowińczyki, Turczynówka, Bejzymówka, Mołoczki, Tatarynówka, Lichosiółka, Troszcza (dziś miasteczko), Semenówka, Kirejówka, Bratałów wielki, Szczonówka, Manie, Romanówka, Stołków, Szalajki, Wolica, Horbowicza, Kamion, Kołodeżna, Zaborzyce, Ulów alias Ulcza, Kazary małe i wielkie, Karolinki, Niemierzyńce, Wolica wróblewska, Sapoków, Bułdyczów, Koza, Trutionki, Michałówka, Dacki, Batuszki, Kraśniszcze, Kołki, Roje, Ilizów, Łuczki, Jakowce, Sieniawka, Dramielce, Staryki, Kniażyn, Drygiłów, Horodyszcze, Wolica Lemieszczyna, Tatarynówka, Wolica Chalecowa, Wolica Ostróżek nowy, Iwanowice, Zubkowszczyzna, Hołynice, Noszówka, Ilwanowice, Borkowce, Aiszyńce, Czajna, Chrymiła, Klityszcze, Koropeje, Jasnogród, Hołynki (Hołotki), Hołotki drugie, Bejzymy, Tutianki, Filipy, Dołżek, Worobijówka, Zarobki, Krasnopol (dziś miasteczko), Bezpieczna, Hałajówka, Lubicze, Kamionka, futory, uroczyska, dworzyszcza z nowemi wsiami, jakimkolwiek imieniem i nazwiskiem zwanymi.“ (wyciąg z konotacyi przez ks. Sanguszkę marszałka nadw. w. ks. lit. w grodzie sandomirskim, Sabbato post festum S. Luciae V. et. M. Anno Domini 1753, poczynionych). C. od Lubomirskich przeszedł w posiadanie Adama ks. Ponińskiego, podskarbiego w. kor., który otrzymał przywilej 1777 r., stanowiący 5 jarmarków. Miejsce to dwa razy nawiedzał Stanisław August: pierwszy raz zjechał 22 listopada 1781 r. wracając z Kaniowa, powtórnie 17 marca 1787 r. udając się do Kamieńca; o ćwierć mili od miasta powitany król od obywateli województwa kijowskiego w polu, prowadzony przez nich był konno, wespół z garnizonem cudnowskiem i oficerami kawaleryi narodowej aż do miejsea noclegu swego w zamku. Nazajutrz król udał się do ks. bernardynów, słuchał mszy św., kazał rozdać jałmużnę ubogim i w dalszą puścił się podróż; hojnie podejmował monarchę i licznych obywateli dziedzic Potocki, starosta guzowski (Opis Staroż. Polsk. Balińskiego i Lipińskiego T. 2 str. 535). C. pierwotnie należał do ks. Ostrogskich, później Lubomirskich, Ponińskich i Potockiego; dopiero od tego przeszedł do Rzewuskich, z których ostatni Henryk Rzewuski, były marszałek powiatu żytomirskiego, znany literat i pisarz wielu dzieł, posiadacz m. C. z kilku tylko wsiami, zostawił dwie córki, które są obecnie dziedziczkami tej majętności. W r. 1660 hetmani: Stanisław Potocki w. k. i Jerzy Lubomirski polny koronny, wyszedłszy z popasem wojsk polskich z miasteczka Lubaru (Lubartowa), spotkali tu wodza wojsk rossyjskich kniazia Szeremetjewa; wszczęła się bitwa, w której Szeremetjew, widząc że nie podoła, cofnął się do Cudnowa i tu, gdy go hetmani otoczyli, złożył broń. Od północy C. jak okiem zajrzeć ciągną się lasy, aż za Żytomierz, gdzie się łączą z lasami owruckiemi. Od połd. zaś pola i stepowa pozycya. X. Sz. i Z. Róż.
Cudów, wieś, pow. kozienicki, gm. i par. Kozienice. W 1827 r. było tu 13 dm. i 91 mk., obecnie liczy 21 dm., 158 mk. i 255 m. ziemi włośc. Br. Ch.
Cudowa potok, ob. Filipówka.
Cudowa (niem.), ob. Chudoba.
Cudyn, ob. Kadynen.
Cudzeniszki, błędnie Ciudzieniszki, w języku urzęd. Cudzieniszki, mko pow. wileńskiego, o 30 w. na połd. wsch. od Wilna, przy granicy pow. oszmiańskiego, w 5 okr. polic., w obrębie gminy szumskiej włośc., posiada murowany par. kościół prawosł. z drewnianą kaplicą na cmentarzu. Paraf. prawosł. szumskiego błahoczynja (dek.) liczy parafian: męż. 176, kob. 153. Kościół kat. w C. fundowany był w 1629 r. przez Aleksandra Koleckiego, dworz. J. K. M., nadającego jednocześnie temuż kośc. dobra ziemskie tego samego nazwiska. Utworzone przy nim probostwo przyłączone zostało do kapituły wileńskiej i nosiło nazwę kanclerstwa dyecezyi wileńsk. Ostatnim proboszczem-kanclerzem był ks. Józef Krukowski. W 1842 r. C. przeszły na własność skarbu Monarszego a parafia została zaliczoną do klasy 5 dek. wileńskiego, posiadała w swym obrębie dziś juz zamkniętą drewnianą kaplicę Łoszę, fund. Chodzków, i liczyla w 1865 r. 2635 par., przyłączonych w następnym roku do par. taboryskiej, ponieważ 29 stycznia 1866 roku kościół został przerobiony na cerkiew prawosł. Mko C. liczy 264 mk. i stanowi dziś posiadłość włościan gminy polańskiej pow. oszmiańskiego. Niegdyś C. były starostwem, które płaciło 300 zł. kwarty. J. W.
Cudzynowice, wieś i folw., pow. pińczowski, gm. Topola, par. Cudzynowice. Leżą na lewo od drogi bitej ze Szkalbmierza do Proszowic. Posiadają kościół drewniany z r. 1757, erekcyi nieznanej, fundacyi Teresy z Morsztynów Ossolińskiej, kasztelanowej sandomierskiej, i szkołę gminną. W 1827 r. było tu 67 dm., 460 mk., poczta w Skalbmierzu. Par. C. dek. pińczowskiego, dawniej szkalbmierskiego, 611 dusz liczy. Folw. C. z wsią C. i Budzyn rozl. miały 1840 r. m. 717 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 501, łąk m. 109, pastwiska m. 63, nieużytki i place m. 44. Wieś C. osad
