niej zaś stronie wznoszą, się Pesarywa góra (721 m.) i Klewa (726 m.) nad Szeszotarami. Uchodzi do rzeki Pistynki, we wsi Pistyń. Do tego potoku wpadały dawniej wody palących się źródeł, zapewnie naftowych, wytryskujących z pokładów łupku marglowatego, bituminem nasyconego.Br. G.
Ardatow, dwa miasta powiatowe w Rossyi europejskiej. 1.) A., m. pow., gub. niżegorodzka, n. rz. Lemiet, o 1176 w. od Petersburga, o 161 od Niżniego Nowogrodu, ma 3398 mk., zajętych głównie rolnictwem. Powiat ardatowski ma 5164 w. kw. rozl., główna rz. Tesza, dopływ Oki; najwięcej rozwinięte rolnictwo; ¾ części przestrzeni powiatu stanowią lasy. 2.) A., m. pow., gubernia symbirska, nad rz. Ałatyr, o 1303 w. od Petersburga, o 189 w. od Symbirska, 1688 założone przez Mordwinów, 1780 mianowane powiatowem; ma 5736 mk. Powiat ardatowski ma 3550 w. kw. rozl., główna rz. Ałatyr, najwięcej rozwinięte rolnictwo i przeróbka drzewa.
Ardon, os., pow.suraski, gub. czernihowska, nad rz. Turosną, o 40 w. od Suraża, miała w 1860 r. 1312 mk., 160 dm.; dziś mk. 1404. Założona w XVII w. przez zbiegłych z Wielkorossyi raskolników.
Ardzel, przysiołek, ob. Russ-Moldawitza.
Ardziałusza, potok w obrębie gm. Kalnej, pow. stryjski. Wypływa z pod lesistych gór tejże nazwy i płynie głęboką debrą na zachód i po krótkim biegu wpada do potoku Hlubokiego, zlewającego się do Mizuńki (ob.). Potok ten zasilają liczne strumienie górskie bezimienne i źródłowiska; skutkiem czego w czasie ulew jest on nader bystrym. Brzegi jego są nadzwyczaj urwiste.Br. G.
Ardziałuża, także Arciałuża zwany, potoczek górski w obrębie gm. Mikuliczyna, pow. nadworniański. Wypływa po stronie zachodniej polany Ilcią horyzną zwanej, płynie głębokiemi jarami leśnemi w krętym, naprzód południowym, potem zachodnio-północnym biegu i wpada z prawego brzegu do Prutu. Z licznych strumieni górskich znaczniejszemi są z prawego brz. Kityłówka, z lewego Bukowielski Potok.Br. G.
Arela, ob. Masiady.
Arendol, po łotew. Randołka; wś, pow. dynaburski, parafia kołupska, z filialną, kaplicą, własność Zyberga (wraz z Kołupem).
Arensburg, po estońsku Kurresare albo Sarema-Lin (od wyspy Oesel, po est. Sarema), m. pow. g. inflanckiej, główne wyspy Oesel, o 562 w. od Petersburga, ma 3136 mk., port, stacyą poczt., przystań statków parowych; prowadzi z zagranicą handel zbożem, ziemniakami, okowitą, rybami (wywóz 78 tys. rs. rocznie, przywóz 30 tys. rs.). A. składa się z właściwego miasta A. i wsi Torri, ciągnącej się ku przystani. Zjeżdżają się tu chorzy na kąpiele morskie. W A. istnieje założone 1861 towarzystwo naukowe niemieckie, badające lud estoński i jego zabytki. Do r. 1645 A. należał do Danii, później do 1710 do Szwecyi (Bienenstamm, Siemienow).
Arensfelde, Arnopol, Arnsfelde, ob. Gostomia.
Areski, Jareśki, Jereski, mko, pow. mirhorodzki, gub. połtawska, nad rz. Pielą, o 27 w. od Mirhoroda.
Aresztów, Arestów, wś, pow. rówieński, niegdyś własność Jełowickiego; był tu wspaniały ogród. A. ma kaplicę katol. parafii Równe.
Arfa, rz., lewy dopływ Wilii, uchodzi poniżej Szeszupy.
Argenau, ob. Gniewkowo.
Argeningken, wś, pow. tylżycki, przystanek drogi żelaznej, st. p.
Argiel, ob. Nemonin.
Argińska st. p., pow. teodozyjski, gub. taurydzka, między Kerczem a Teodozyą.
Arkadya, wś, gm. Nieborów, pow. łowicki, nad rzeką Skierniewką lub Łupią, przy drodze bitej z Łowicza do Bolimowa, odległa o 5 w. od Łowicza, 28 domów, 94 miesz. Posiada głośny z piękności ogród, założony w 1778 r. przez ks. Helenę z Przeździeckich Radziwiłłowę, żonę Michała kasztelana wileńskiego, dziedzica sąsiedniego Nieborowa, która wydała opis A. po francuzku. Wieś ta poprzednio nazywała się Łupia; nalezała do dóbr stołowych arcybiskupa gnieźnieńskiego i drogą zamiany przeszła w 1777. r. do Radziwiłłów. W urządzeniu ogrodu i pomieszczonych w nim budowli, odbił się wybitnie pseudo-klasyczny i sentymentalno-sielankowy gust owej epoki, wywołany przez wpływ literatury i obyczajów francuzkich. „Tu z ciosanego głazu wpaniała świątynia, opowiada zwiedzający A. w 1812 r. Niemcewicz, tam z kruszcowego wodociągu bijący z łoskotem spad wód pienistych; dalej jakby za Acherontu jeziorem, las ciemny i śród drzew wiekuistych, groby lubych a utraconych już osób... Jak pod pogodnem Auzonii niebem znajdujesz tam posągi, kolumny, trójnogi i wazy śpizowe. Tu pięknej rzeźby popiersie Eskulapa, przy nim niezmierna z marmuru czara do ofiar, dalej ułamek gzymsu Minerwy, znowu grób dwojga bliźniąt; amfora odwieczna opiera się o koryncki kapitel. Dalej cyrkus czyli obwód do gonitw wozowych, obeliski z granitu, porfirowe kolumny i śpiże i marmury zdobiące w około; w innej stronie amfiteatr z ciosowego kamienia stoi do uźycia gotowy… Nie brakło i bogom poświęconego przybytku (świątynia Dyany); wewnętrzne ozdoby odpowiadają wspaniałości gmachu. Greckiej najprzedniejszej rzeźby posągi, popiersia, wazy, obrazy, perskie makaty, pajęcze Indów szale, nadobnem
