stwem w języku serbskim. Tu był pastorem zasłużony w piśmiennictwie górno-łużyckiem Michał Frencel (Brancel), zm. 25 czerwca 1706. Grób jego oraz Jana Michała Budara, filantropa serbów łużyckich, na miejscowym cmentarzu. W r. 1875 domów 60, ludność 487, w tem serbskiej (według oficyalnych wykazów, w rzeczywistości niezawodnie więcej) 299.
Budyszcze, 1.) wś, pow. kowelski, gm. Dubowa, należy do rządu. Ziemi 488 dz., domów 20, ludność 138. Gleba: piasek i glina na podkładzie kredowym. Należała do starostwa kowelskiego. Narzecze rusińskie. 2.) B., zwane B. Łysiańskie, wś, pow. zwinogródzki, nad rz. Zgniłym Tykiczem, o 4 w. od Łysianki i Szostyrzyniec, o 20 w. od Zwinogródki, o 120 od Kożanki. Mieszk. 760 wyznania prawosł. Cerkiew parafialna zbudowana w 1738 r. Cukrownia produkująca rocznie 14000 pud. mączki cukrowej, obecnie zamknięta. Ziemi 1175 dzies. w części piaszczystej i gliniastej. Należy do Tyszkowskiego, dawniej do Hurkowskich. Zarząd gminny we wsi Szostyrzyńcach, policyjny w Łysiance. Kl. Przed. 3.) B., zwane B. wielkie lub Budyszcza, wś, pow. zwinogródzki, o 10 w. od Zwinogródki ku Kaniowu. Niegdyś ta wieś należała do klucza łysiańskiego, potem należała do Lubomirskich, Potemkina, a po nim otrzymał ją Wasyli Engelhardt. Obecnie włada nią wnuk jego Piotr, mający tu swoje stałe mieszkanie we wspaniałym domu, przy którym śliczny park i ogród. Cerkiew paraf. Zarząd gminny w Kiryłówce, policyjny w Szpole. Ziemi 2111 dzies., mieszk. 893. Do dóbr B. należą wsie: Segedyńce, Żurawska i Pedynówka; razem 6000 dzies. Dr. T. Hr. 4.) B., wś, pow. czerkaski, o 2 w. od m. Moszen, na drodze do Czerkas. Mieszk. 968, wyznania prawosławnego, należą do moszniańskiej parafii; tamże zarząd gminny i policyjny. Ziemi 2016 dzies., nadzwyczaj urodzajnej, należy do Woroncowa.
Budyszink (łuż.), Budyszynek, niem. Klein-Bautzen, wś serbska z parafialym kościołem ewang., na Łużycach saskich, w pow. budyszyńskim; 1875 r. miała 40 dm., 228 mk.
Budyszów, niem. Baudis, trzy wsie na Szląsku pruskim. 1.) niem. Gross-Baudis, pow. lignicki, nad rz. Leisebach. 2.) B., niem. Klein-Baudis, o pół mili od poprzedzającego i 3.) B., niem. Polnisch-Baudis, pow. nowotarski na Szląsku.
Budyszyn, Budyszin, mylnie Budziszyn, niem. Bautzen, miasto na górnych Łużycach w Saksonii, pod 51° 11′ 12″ szer. półn., 681 stóp nad poziomem morza bałtyckiego, w malowniczem położeniu nad Sprewją, z widokiem na wzgórza ku południowi; ulice pną się pod górę, ponad dachy piętrzą się średniowieczne baszty i wieże. W średnich wiekach przechodził razem z Luzacyą różne koleje; należał do Niemiec, chwilowo pod panowaniem Polski, w r. 1018 zawierał tu pokój Bolesław Chrobry z Henrykiem II. B., dłuższy czas posiadany przez Czechy na prawie lennem, od połowy wieku XIII do r. 1319 ulegał margrabiom brandenburskim, wrócił potem do Czech; za Karola IV wcielony do krajów korony czeskiej, od r. 1346 razem z Zhorjelcem, Źitawą, Lubij, Kamieńcem i Lubaniem tworzył tak zwany związek sześciu miast. W r. 1429 bezskutecznie oblegany przez Hussytów, r. 1469 otrzymał prawo bicia monety; podczas wojny trzydziestoletniej kilkakroć oblegany, zdobywany, łącznie z Luzacyą, odpadł do Saksonii. Pamiętny bitwą Francuzów i sprzymierzonych 20 i 21 maja 1813 r. Jest dziś głównem miastem obwodu budyszyńskiego (Kreishauptmannschaft, Krajske hejtmanstwo), który się dzieli na cztery powiaty (Amsthauptmannschaft, Hamtske hejtmanstwo): 1) żitawski, 2) lubijski, 3) budyszyński, 4) kamienecki. W d. 3 grudnia 1867 r. liczył 12591 mieszk., w czem 1181 katolików; w d. 1 grudnia 1875 r. 14709 to jest 7856 mężczyzn, 6853 kobiet; pod wzglęgem narodowości Serbów łużyckich 2669 a więc 18%; pod względem religijnym 13068 luteranów, 1547 katolików, 39 reformowanych, 6 niemieckich katolików, 1 anglikanin, 1 greko-katolik, 34 żydów. Domów 889. Bezpośrednio pod miastem położone przedmieście Żidow (Seidau) posiada ludność po większej części serbską. Ożywiony przemysł i handel, stacya kolei żelaznej szląsko-saskiej (Zhorjelc-Drezno), z odnogą do Schandau; fabryki papieru, maszyn, wyrobów miedzianych; w okolicy liczne fabryki prochu. Z budowli zasługują na uwagę: zamek Ortenburg, siedlisko władz rządowych, ratusz, dom stanów górno-łużyckich. Kościoły: 1) św. Piotra, w którym naboźeństwo odbywają katolicy i protestanci, krata oddziela dwa wyznania; przy kościele tym jest katolickie tak zwane tachantstwo św. Piotra, to jest dekanat wraz z konsystorzem. 2.) katolicki Panny Maryi, z kazaniami serbskiemi (Wendische-Kirche); dzisiaj proboszczem jest łużycki literat ks. Michał Hornik. 3) protestancki św. Michała z językiem serbskim; w r. 1848 pastorem był zasłużony dla łużyckiego piśmiennictwa Ernest Bohuwjer Jakób. Cmentarz w ruinach kościoła św. Mikołaja, bardzo malowniczo położony, groby spoczywają w cieniu łuków gotyckich. Zakłady naukowe: gimnazyum (w niem wykładają też język górno-łużycki), seminaryum pedagogiczne, biblioteka Gersdorf, założona jeszcze w XVII stuleciu przez Hansa v. Gersdorf, posiada manuskrypta; muzeum starożytności miejskich, urządzone w r. 1869, w niem także nieco
