ski, o 16 kil. od Jabłonowa. Obszar dworski 482 morgów austr.; włościanie posiadają: 1165 m. au.; ludn. 575, z tego grecko-kat. 560, izr. 15; gr. kat. parafiia w miejscu, należy do dek. pistyńskiego arcybisk. lwowskiego. filia w Bani Swirskiej. B. R.
Akryn, Akra, Hlenceu, Akreszorski potok, potok górski, powstający z kilku strug wypływających z pasma gór Czarnego lasu (Beskidu lasistego), 564 m. n. p. m.; na płd. granicy gm. Akreszory z gminą Kosmacz, płynie początkowo na zachód, spadając tu i owdzie stromo z gór. Przepływa przez wieś Akreszory, zabierając wiele mniejszych górskich strug i ropę kilku źródeł solnych, zwraca się po ćwiercmilowym biegu na płn., tworząc odtąd granicę naturalną między gm. Akreszory i Tekucza pod nazwą Hlenceu i płynie głębokiemi jarami, miejscami krzakami porosłemi. Przyjąwszy z lewego brzegu potok Pleszywa inaczej Surcyr zwany, przepływający gm. Tekuczę, tworzy również granicę naturalną między wsiami: Berezowem-nizszym i Łuczą i po przeszło jednomilowym ogólnym biegu wpada z pr. brz. do pot. Łuczki (ob.) w dorzeczu Prutu (388 m. n. p. m.). Br. G.
Aksaj, stanica kozacka nad Donem, przy ujściu rz. A. do Donu, w okr. czerkaskim ziemi dońskiej, główna przeprawa przez Don po drodze do Kaukazu.
Aksamitka, góra w hr. spiskiem, tuż nad gran. galicyjską, właściwie na gran. gm. Sromowiec w Galicyi z gm. Haligowce (Haligoć) na Śpiżu. Na szczycie tej góry znajduje się grodzisko, które było świadkiem kwawych dziejów Husytów w tej okolicy pod wodzą sławnego i w podaniach ludu dotąd żyjącego ich wodza Aksamita, który dłuższy czas w połowie XV w. zwolennikami swymi okolice sądeckie i spiskie niepokoił. W górze tej są godne widzenia jaskinie, które służyły niegdyś Husytom, a później zbójcom za schronienie. Z tych jedna większa, stykająca się z samem Grodziskiem, i druga mniejsza, bliżej granicy galicyjskiej, jaskinią Aksamita zwana, odwiedzane bywają często przez gości kąpielowych szczawnickich. Jaskinia A. w wapieniu białym, czysta i sucha, z okienkiem w górze i z przybocznemi małemi pieczarkami, zdaje się być ręką ludzką wyżłobiona· Pełno w niej nacieków wapiennych (stalaktytów); od nich pochodzić ma ludowa jej nazwa „grota kamiennego mleka“. Ze szczytu tej góry rozpościera się ładny widok na płd. na dolinę Haligowiec aż po Lechnicę i na płn. na Pieniny. Czyt: Szczęsny Morawski: Sądecczyzna, Kraków. 1865. (tom. II. 211).—Dr. Onufry Trembecki. Przewodnik do zdrojów lekarskich w Szawnicy, Kraków. 1861. Br. G.
Aksamitowizna, os., gm. Czostków, pow. suwalski, w odległości 25 w. od. m. gub. Suwałki połozona, liczy 5 dm., 11 mężczyzn i 10 kobiet, ogółem 21 mk. Do osady należą: młyn w m. Filipowie oraz jeziora Krzywe v. Krzywulka, Postajnie v. Przystajnie i Rospuda. K. H.
Aksmanice, wś,pow. przemyski, o 2 mile na płd. od Przemyśla, obejmuje przestrzeni dworskiej 112 morg au., włościańskiej 268 m. a.; grunt pagórkowaty, urodzajny. Ludn. 515 dusz, z tego rzym.-katol. 16, należących do parafii w Niżankowicach, miasteczku o ¼ mili oddalonem; 492 gr. kat. należących do parafii w Kłokowicach i 7 izrael. Tak rz. kat. jak i gr. kat. parafie należą do biskupstw przemyskich. A. z przysiołkiem Jaskmaniec należą do Alek. hr. Krukowieckiego. A. piszą niekiedy Axmanice. B. R.
Akszynka, wś, pow. rohaczowski gub. mohyl., z kaplicą katol parafii czeczerskiej.
Aktir, ob. Ogier.
Al… Niektóre miejscowości pisane niekiedy przez Al, ob. pod Hal…
Alabastrowa jaskinia, znajduje się we wsch.-płn. ramieniu tatrzańskiej turni Wielkim Koszarem (Stirnberg) zwanej, nad Suchym potokiem (Rotbaumgrund), w tak zwanych bielskich Tatrach na ziemi spiskiej. Wzniesienie tej jaskini n. p. m. czyni 1726 mtr., według pomiaru dokonanego przez sztab gen. austr. r. 1876. Br. G.
Alanga, rz., prawy dopływ Jury (ob.).
Alant, rz. w Kurlandyi, w parafii grobińskiej, płynie z jez. Telsen do zatoki libawskiej.
Alańskie góry, Alauńskie góry, Las Wołkoński, Wałdajskie góry, nizkie, lasem pokryte wzgórza, gub. nowogrodzkiej, twerskiej, pskowskiej. W składzie swoim mają głównie wapień. Trafiają się pokłady węgla, żelaza, gipsu. Z gór tych biorą początek rzeki: Wołga, Dniepr, Don, Oka. Stanowią one główny dział wód Wołgi, Dźwiny zachodniej, Donu.
Alau, strumień, lewy dopływ Aa w parafii mitawskiej.
Alauńskie góry, ob. Alańskie.
Alba, fol., pow. słucki, niedaleko historycznego Nieświeża; za czasów sławnego dziwaka ks. Karola Radziwiłła, była tu piękna willa z parkiem, w której ks. „Panie Kochanku“ przesiadywał dla wytchnienia, a jak przyszła pańska swawolna fantazya, to w czasie lata kazał z Nieświeża drogę do Alby cukrem miałkim wysypać i jeździł tam na saniach. Chcąc pochlebstwem zjednać sobie pana, najzajadlejsi stronnicy ks. Karola, włożywszy na siebie barwy radziwiłowskie, przezwali się Albańczykami. A. dziś należy do ordynacyi nieświezkiej i ma obszaru 460 mrg. W pobliżu rękodzielnie sukna i bai. Al. Jel.
Albeka, Aalbeck, Ahlbeck. 1.) Wś kościelna, okr. reg. szczeciński, pow. Uckermünde, 619mk,
