dopływu Prutu. 7.) B., niem. Bel-Bach, węg. Bela, potok tatrzańsko-spiski, wypływa z pod przełęczy zdziarskiej, płynie zrazu ku północy, potem ku wsch., aż do ujścia doń Źlebadowskiego potoku; poczem zwraca się na połud.-wschód, a wreszcie od wierchu Palenicy (1172.6 m.), na wschód i w Buszowcach wpada do Popradu z lewego brzegu. Zabiera liczne potoki górskie, jak z północnego brzegu Strednicę, Milikowski, Zarzecki, Zalezowski, Młynarski, Żlebadowski potok, Kończynę, i z połudn. brz. z Tatr Babinę, Reglański potok, Kempelbach, Klein Urenbach, Suchy potok i t. d. 3.) B., węg. Bela, strumień tatrzańsko-liptowski, powstaje z połączenia potoków Cichej i Koprowej na wysokości 997.3 m. Płynie w południowo-zachodnim kierunku i powyżej Przybyliny łączy się z Raczkową i wypływa na Podhale liptowskie. Według Wahlenberga B. bierze początek swój ze stawu Smreczyńskiego. Wpada do Wagu pod Aradkiem z pr. brz. Długość biegu od połączenia 3 mile. Z pomiędzy ważniejszych dopływów wymienić należy Daszowiec, Dowalowiec i Raczkową.
Biała. Dwie rzeki na Szląsku pruskim noszą to nazwisko, po niem. Biela. Obie uchodzą z prawej strony do Nissy kładzkiej: pierwsza, zwana Landecker Biela, pod Landek; druga, Freiwaldauer Biela, pod Nissą.
Biała, rz., ob. Reda.
Biała, dość znaczny szczyt w Pieninach.
Biała błotna, wieś w stronie południowo-zachodniej pow. włoszczowskiego, gm. Irządze, przy trakcie t. z. powiatowym, pomiędzy Lelowem a Pilicą, nad Białką albo Szczerbnicą. Wieś po części położona na niewielkiem kamienistem wzgórzu, po części w dole nad rzeczką. Liczba mk. 327, męż. 151, kob. 176. Domów 37. W r. 1827 było tu 27 dm., 217 mk. Ogólna rozległość morg. 909, z których na dworskie przypada 757, na włośc. morg. 152. W gruntach dworskich ziemi ornej 286 m., nieużytków 42 m., łąk 82 morg., lasów 347 m.; z gruntów włościańskich ziemi ornej morg. 135, łąk morg. 17. Ziemia dosyć urodzajna. Grunt mocno falowaty, wzgórzysty, poprzerzynany tu i owdzie głębokiemi parowami, albo też poprzedzielany dosyć niskiemi dolinami, łąki niezłe. Lasy już dosyć przetrzebione, po części sosnowe, po części dębowe. Z zakładów przemysłowych znajdują się: gorzelnia z produkcyą roczną 16518 rubli, i młyn wodny na rzeczce Białce z produkcyą roczną 1200 rubli; dwa stawy, w obrębie wsi, z lichem rybołówstwem. Dr. B.
Biała Brzezina, folw. należący do dóbr Wielkie Dubensko, pow. rybnicki.
Biała Brzoza, os., należąca do dóbr Wrbkau (niem.), pow. raciborski, niedaleko drogi z Raciborza do Opawy.
Białacerkiew, Białocerkiew, u ludu Biłaja Cerkow', urzędownie Biełaja Cerkow, mko, pow. wasylkowski, na rozległej równinie po obu brzegach rzeki Rosi i nad jej dopływem Rotką, o 47 w. od Wasylkowa, o 32 w. od Chwastowa, o 81 w. od Kijowa. Liczy 18697 mk. t. j. 8461 prawosł.; 412 katol., 16 starowierców, 9808 izraelitów. Posiada 3 cerkwie, 1 kościół katol., 2 synagogi, gimnazyum, obszerne sklepy murowane, fabryki narzędzi rolniczych (założ. 1853 przez Stan. Lilpopa), swiec stearynowych, garbarnię i od r. 1880 bank miejski imienia Aleksandry hrabinej Branickiej. W B. odbywa się 11 jarmarków rocznie, głównie na zboże i na bydło. B. posiada zarząd gminny, policyjny (stan), st. poczt. i st. dr. żel. chwastowskiej (między Ustinowką a Sucholasami). B. jest stolicą parafii katolickiej dek. kijowskiego, liczącej 2711 dusz, do której należą 4 kaplice: w Potyjówce, Jeziornie, Wólce Połowieckiej i w samejże Białejcerkwi. Dobra B., zwiększone spadkiem po ks. Potemkinie, odziedziczonym przez jego siostrzenicę hetmanowę Branicką, przedstawiały jednę ze znaczniejszych i bogatszych majętności w kraju. W r. 1860 do trzech wnuków hetmana Ksawerego Branickiego należało: dwie trzecie części powiatu wasylkowskiego, trzecia część taraszczańskiego i kaniowskiego, ćwierć zwinogrodzkiego oraz znaczna część powiatów czerkaskiego i radomyskiego. W samym powiecie wasylkowskim posiadali oni 206985 dzies. ziemi i na niej 40,740 dusz męzkich włościańskich. W tej liczbie na hr. Władysława Branickiego, dziedzica B. Cerkwi, wypadało 131583 dzies. Do podniesienia kultury w dobrach B. i pomyślności miasteczka przyłożył się też wiele p. Przesmycki, który w r. 1838 został rządcą tego majątku. Początek B. kryje się we mgle podaniowej. Według jednego podania miasteczko to miało otrzymać swoje nazwisko od cerkwi z brzozowego drzewa, w dawnych wiekaoh zbudowanej; według zaś innej legendy, kozak pewien nazwiskiem Mołodeć miał zabić zbójczynię Biłą, która z szajką swą w okolicy rozbijała; skarby znalezione przy niej użytemi zostały na zbudowanie cerkwi, którą biłą czyli białą od nazwiska zbójczyni przezwano. Nasi niektórzy łacińscy kronikarze nazywali B. po łacinie: „Album Fanum“. Wnioskują niektórzy też, że tu miał stać jakoby dawny Juriew, założony przez w. ks. Jarosława, ale to domysł bez żadnej pewnej podstawy. Około 1550 r. Fryderyk Proński, wojewoda kijowski, dla poskromienia wycieczek tatarskich w B. zamek zakłada, tudzież mieszczan tutejszych swobodami obdarza. B. była od najdawniejszych czasów królewszczyzną i nim została właściwie starostwem, była pod zarządem wojewodów kijowiskich. Pierwszym starostą B. zo-
