jej kaprysom nie sprzeciwia się: wyrywa największe dęby i unosi je w swych nurtach. Na całej przestrzeni od źródła do ujścia na Berezynie jest dopiero 6 mostów, jako to: w miast. Dokszycach na drodze z Mińska do Dzisny, w Berezynie (wyższej) na drodze z Dokszyc do Lepla, w Borysowie na drodze z Mińska do Orszy, na drodze żelaznej moskiewsko-brzeskiej o 4 wiorsty od m. Borysowa most żelazny; w Bobrujsku 2, jeden pływający a drugi żelazny na drodze żelaznej landwerowo-romeńskiej. Handel po rzece B. sięga najodleglejszych czasów. W epoce przedhistorycznej, gdy lasy i bagna wokół zalegały, gdy nie znano innych dróg prócz rzek, B. była głównym traktem między morzem Czarnem a Baltykiem. Tędy przepływali od południa kupcy skór, futer, miodu, tędy spuszczali się wojownicze plemiona północnych stron na żyzne łany Ukrainy a brzegi rzeki B. były gęsto zamieszkałe; świadczą o tem nadbrzeżne okopy i liczne cmentarzyska czyli kurhany. Lud odnosi je do czasów wojny szwedzkiej, ale po zbadaniu bliższem pokazuje się, że one sięgają głębokiej starożytności. W grobach znajdować można zabytki z epoki kamiennej. W późniejszych czasach, za panowania Zygmunta III, myślano połączyć B. z rzeka Wilią kanałem, co jednak nie doszło do skutku, a w roku 1675 poseł brandeburski, przejeżdżając przez te strony, pisze, że B. jest rzeka szeroka i bystra, po której wiele spławia się zboża. W roku 1798 połączono B. z Dźwiną kanałem. W dzisiejszych czasach Berezyna spławna jest na przestrzeni 437 wiorst t. j. od ujścia do niej rzeki Sergucz aż do Dniepru. Całą tę przestrzeń wodnej komunikacyi można podzielić na dwie połowy. Pierwsza od ujścia dopływu Serhucz czyli od kanału serhuczewskiego do Borysowa, na przestrzeni 84 wiorst. Po tej części rzeki spławia się drzewo z wodą i przeciw wodzie. Druga od Borysowa do ujścia na przestrzeni 353 wiorst. Tu już począwszy od Borysowa spławia się drzewo wielkiemi tratwami z biegiem wody do Kremeńczuga; także pływają małe statki, zwane berlinami lub bajdakami, ze zbożem, solą, dziegciem i t. d., a niżej Bobrujska chodzą czasami statki parowe. Na Berezynie jest wiele przystani czyli portów, które można podzielić na 3 kategorye. Główne przystanie w których się ładują lub wyładowują towary i są zbudowane na ten cel odpowiednie magazyny; takiemi są Borysów i Bobrujsk. Przystanie, w których się zatrzymują statki i stosownie do potrzeb miejscowych towary sprzedają się lub zakupują; takiemi są: Berezyna (ihumeńska), Jakszyce, Świsłocz, Parycze i Horwal; i przystanie gdzie się związują kłody w tratwy, dla spławiania ich do Kremieńczuga lub Rygi są: Czyżykowicze, Hole, Bicze, Białobrzoza, Jammy, Jakszyce, Łopiek, Okoleż, Szaciłów, Lotyk, Żmijowa góra, Ujście, Snuja, Murawa, Żukowiec, Hlewin, Stioki, Studicze itd. Najgłówniejsza gałąż handln berezyńskiego jest drzewo (kłody zwane karawki, bale, szpyry, klepka i t. p.). Począwszy od rzeki Poni i dalej z biegiem wody z rozmaitych punktów spławia się rocznie drzewa do Kremeńczuga lub Chersonu, na sumę od 400,000 do 600,000 rubli srebr. Spławianie drzewa z biegiem wody uskutecznia się dopiero wiosną, gdy woda powraca do koryta. Drzewo przed Borysowem pędzą małemi tratwami, które, przebywszy mosty borysowskie, związuje się w wielkie tratwy i pod nazwiskiem płytów lub plennic spławia się do Kremieńczuga. Tratwy takie mają długości od 40 — 50 sążni, a szerokości od 5 — 7 sążni i zawierają w sobie do 600 kłód. Dolina Berezyny przeważnie ma łąki, gdyż na zasadzie prawa komunikacyi wodnej, brzegi tej rzeki powinny być wolne od lasu i zarośli na sążni 10 szerokości. Oprócz tego w wielu miejscach rosną ogromne lasy, na miejscach wyższych dębowe, a na nizinach olsze, wikliny i t. p. Wiele jest jeziór bagnistych i niedostępnych, zwanych starorzeczyszczami; jestto dawniejsze koryto rzeki. Lasy dębowe na dolinie rzeki B. rosną jeszcze w powiatach: ihumeńskim i bobrujskim, najobszerniejsze i niewyniszczone napotykają się między przystanią Snują a wsią Żukowcem; między Snują i ujściem rzeki Uszy jest knieja dębowa, długa na wiorst 7 i szeroka blisko wiorstę, w której w latach obfitujących w żołędzie, gdy to opadną, zbiera się dużo niedźwiedzi; knieja ta należy do p. Stanisława Rawy. W roku 1865 na jednem polowaniu zabito w niej 13 niedźwiedzi i jednego dzika. Dolina B. miejscami zawiera w sobie rudę żelazną; pokłady jej dochodzą w niektórych miejscach do 7 stóp grubości, najwięcej jej się znajduje około ujścia rzeki Bobra. O wiorstę od Berezyny jest fabryka żelazna Czerniawka, założona przez ks. Radziwiłła, potem własność J. C. M. W. Ks. Mikołaja Mikołajewicza, a dzisiaj Wasiliewa. Łąki nadberezyńskie obfitują w bujne trawy. Ważne dopływy B., według Zielińskiego, są: Ponia, Sergucz, Hajna, Scha, Plissa, Rowa, Bóbr, Usza, Brusiata, Klewa, Ussa, Świsłocz, Wołczanka, Olsa, Podświnka i Oła; mniej ważne: Osowina, Wierchowje, Czernica, Możanka, Wierzchnia, Derażyna, Nidalka, Mraj, Smolanka, Pieszczanka, Żortajka, Olnica, Nacza, Bytcza, Brodnia, Bołotnica, Czapa, Mancza, Zarnówka, Połoza, Hrenica, Kamionka, Krapiwienka, Kaczenka, Bobrujka, Brodzia, Rudzianka, Czesnówka, Wydryca, Jełanica, Żerdzianka, Świedy i Rudzienka. Berezyna
