Jump to content

Page:Noli-Me-tangere-Hiligaynon-IV-Ni-Jose-Rizal-1963.pdf/61

From Wikisource
This page has been validated.


45
SI KAPITÁN TIAGO


sa katapusan nga pangalimang' punoan6 sa tanan nga talatapán, sa pagdulot sing mga hamón, mga kapón nga manók, mga pabo, mga bungangkahoy gikan sa China sa maskin anó nga panahón sang tuig. Kon mabatián niya nga may maghambal sing malain naha nungod sa mga tumandok, siá nga walâ pagbilanga nga tumandok man, nagbuylog sa ila kag labí pa nga naghambal sing malain; kon tamayon ang mga mestisong' insik ukón mga katsilà, matamay man siá, tungod kay siá nagtùo nga siá himpit na nga tagaberia.7 Siá ang una mamalakpak sa tanán nga pamuhís ukón pagpaamot, labí na gid kon mahibal-an niya nga sa likód siní may yarà nga isá ka kontrato ukón alaryendohon. May nahanda siá nga mga orkesta sa pagpangibulahan kag maghatag sing mga harana sa tanán nga sarì sang mga gobernador, mga alkalde, mga piskal, kag ibán pa, sa ila mga kaadlawan, sa pagsukát, sa pagkabun-ag ukón pagkapatáy sang isá ka himatâ, sa maskin anó nga pagliwat, sa katapusan, sang kinaandan nga kataka. Nagpasulát siá tungód sini sing mga binalaybay sa pagdayaw, mga ambahanon nga nag pngibulahan sa maluló kag maalikaya nga gobernador, maisog kag mapisan nga alkalde nga sa iya naghulát sa langit ang pagpangamusta sang mga matarong (ukón paghanot) kag ibán pa nga mga butáng.

Sia, ang gobernadorsilyo8 sang manggaran nga gubán sang mga mestiso, wala'y sapayán sang pagpamatok sang madamò nga nagbilang sa iya nga indì kaangay nila. Sa sulód sang duhá ka tuig nga siá nagpangulo nataís niya ang napulò ka prak, ang amó man nga kadamuón sang mga kalú nga mataas kag tungâ sa dosena nga mga baston: ang prak kag ang kalú nga matàas gingamit niya sa Ayuntamyento, sa Malakanyang kag sa kwartel; ang kalù ngaa amo'ng mataas kag ang prak sa bulangán, sa tindahan, sa mga pro-


(6) Pangalimáng' punoan — Ang mga alagad sang administrasyon sang Pangulohan nga Katsila ginhimo sa limá ka bahin, nga amó ng masunod: Ina. mga Pangunang' pinuno sang Administrasyon; 2ha. mga Pinuno sang Administrasyon; 310. mga pinuno sang Bahin sa Pagpatikang; 4at. mga Pinuno; 5ma. mga Manogtinguha sa Pagkapinuno.

(7) Himpit nga taga-Iberia— Ang himpit nga kabikahan sang katsila, sang wala pa masimbugi sang mga nagsalakay nga nagliwat sang tunay nga pang-ugali sang tumandok.

(8) Gobernadorsilyo —Ang pangulohan sang banwa sa Filipinas may daku nga katuhayan sangsa España. Ang pilá ka punoan nga tumandok, nga gintawag nga mga gobernadorsilyo, amó ang nagdumala kag naggahúm sa mga banwa, kag sila bilang ang mga alkalde kag mga hukóm sa mga banwa, nga silá ang taghikot sang mga hilikuton sang mga hukóm kag sang mga notaryo nga may pat-od nga mga kagamhanan. Bilang mga kabulig nila nagpili silá sang pila ka tenyente kag mga algwasil suno sa kadamuón sang mga pumoluyo.