बांदले. सतराव्या सुरवेक राजकीय अस्थिरतेचो परिणाम म्हणून, तेचभाशेन जेझुइटांच्या आक्रमणाचो प्रतिकार करपाखातीर रशियन चर्चीक रंगभूमिचें साधन गरजेचें दिसलें. १६३३ वर्सा कीव्ह हांगा धर्मीक अकादमीची स्थापणूक जाली. जेझुइटांचें अनुकरण करून रशियन चर्चसंस्थेन धर्मप्रसाराखातीर बायबलांतल्या आनी इतिहासीक विशयांचेर पोरने स्लाव्हेनिक भाशेंत लिखीत नाटकां निर्माण जावंक लागलीं. हे चर्चकेंद्रित रशियन रंगभूमिचेर प्रहसनासारके नाटयप्रकारूय जल्माक आयलो. त्या काळांतलो उल्लेख करपासारको प्रवर्तक म्हळ्यार स्यीमॉन पोलोट्स्की. पोलंडांतले भोंवडेचो परिणाम आनी बायलेची आंग्ल विद्याकलांची आवड हाकालागून झार अलेक्सिस हाची रंगभूमिविशींची नदर चड व्यापक जाली.
पीटर द ग्रेट हाचे कारकीर्दींत रशियन रंगभूमिक परतून चवंर आयलो. ताणें आपल्या राजकीय उद्दिश्टांखातीर रंगभूमिचो खूब उपेग केलो. मॉस्कोच्या लाल चौकांत, एक भव्य रंगमंदिर ‘बोल्शोई’ बांदलें. पीटर द ग्रेट हाची भयण पयली क्रॅथरिन हिचे राजवटींत तिचें स्वताचें खाजगी नाटकघर आशिल्लें. तिच्या स्वाताच्या नाटकांनी दरबारी रंगभूमिक आनीक एक मोडण फावो जालें. तिच्या इतिहासीक नाटकांचे प्रयोग हौशी विद्यार्थी -कलावंत करताले. चर्चीचे धर्मीक रंगभूमिन, नाटयलिखाण आनी नाटयप्रयोगाविशीं म्हत्वाचें इतिहासीक कार्य केलें. सुमरोकॉव्ह हाच्या नाटकांनी रशियाचे राश्ट्रीय रंगभूमिचे निर्मितीक चड ऊर्बा मेळ्ळी. ‘‘सोसायटी ऑफ लव्हर्स ऑफ रशियन लिटरेचर’ हे कॅडेट कॉलेजी संबंदीत अशे वाङ्मयीन संस्थेचो सुमरोकॉव्ह सदस्य आशिल्लो. हे संस्थेटउपरांत एके वेवसायीक नाटयसंस्थेची स्थापणूक जाली. तातूंत ताश्याना म्यिकायलव्हन ट्रोपीलेस्काया ही शोकत्म नायिकेचें काम करपी श्रेश्ठ अभिनेत्री आशिल्ली. हे संस्थेवतीन फ्रेंच, जर्मन नाटकांचीं रुपांतरां, सुमरोकॉव्हचे परंपरेंतलीं नव-अभिजातवादी वळणाचीं नाटकां, सुखात्मिका, गांवगिरे जिणेवयल्यो कल्पनारम्य संगितिकी सादर जाताल्यो. राणी कॅथरिन आनी फनवीजिन हांच्यो ह्या प्रकारांतल्यो नाटयकृती उल्लेख करपासारक्यो आसात.
अठराव्या शेंकडयांत, रशियन सरंजामदार आपल्या कुळांचेवतीन आपल्या इश्ट-सोयऱ्यांची करमणूक करपाखातीर मनोरंजनाच्यो कार्यावळी करताले. हे प्रथेंतल्यान भूदास कलाकारांच्यो स्थानिक नाटयसंस्था निर्माण जाल्यो. हातुंतल्यानूच वेवसायीक रंगभूमिवयले गुणी कलाकार तयार जाले. एकुणिसाव्या शेंकडयाचे सुरवातीचो व्हलडियस्लाव्ह आल्यिकसांद्रव्ह्यिच ओझिरॉव्ह हो उल्लेखनीय रशियन नाटककार. फ्रेंच नव-अभिजाततावादी शैलींत ताणें इतिहासीक नाटकां बरयलीं. फ्योडोरोव्ह आनी इल्यिन हीं ताचीं लोकप्रिय नाटकां. निकोलस पल्येव्हाय आनी नेस्टॉर कुकोलनिल्स ह्या नाटककारांचो उल्लेख करप गरजेचो. पल्येव्हायचीं नाटकां देशभक्तिचेर आदारिल्लीं. कुकोलनिल्स हाचें पयल्या रोमनॉव्हावयलें इतिहासीक नाटक खूब गाजलें.
१८४० वर्सा रशियन रंगभूमिचेर फ्रेंच एकांकी प्रहसनांचो प्रवेश जालो. अल्यिक्सांडर शॉकोव्हस्की हो ह्या नाटयप्रकाराचो नामनेचो प्रवर्तक. नेपोलियनच्या पराभवा उपरांत (१८१२) कांय रशियन नाटककारांक खूब नामना मेळ्ळी. देखीक-पुश्किन, गोगोल, चेकॉव्ह, टुगर्येन्येव्ह, टॉलस्टॉय, ल्यर्मंटॉव्ह, गॉर्की आनी ग्ऱ्यिबयेडॉव्ह. ह्या काळांत, पयलेच खेप रशियन नाटककारांनी रशियन रंगभूमिचेर सुदारणा घडोवन हाडल्यो. पूण ‘डिसेंबरिस्ट’ क्रांतीक लागून कांय काळ हे रंगभूमिक अवकळा आयली. १८५५ वर्सा दुसरो अलेक्झांडर गादयेर येतकच बरेच समाजीक बदल घडून आयले. अस्ट्रॉव्हस्कीच्या नाटकांतल्यान ह्या समाजीक परिवर्तनाचें प्रभावी दर्शन घडटा. १८८२ वर्सा मॉस्कोंतले रंगभूमिची मक्तेदारी सोंपतकच खाजगी नाटयसंस्था आनी रंगमंदिरांचीं स्थापणूक जाली. कोर्श थिएटर (१८८२), मॉस्को आर्ट थिएटर हीं तातुंतलीं नामनेचीं नाटकघरां. नेमिरोव्हिच दानचेन्को आनी स्टॅनिस्लॅव्हस्की हे श्रेश्ठ नाटयकलाकार मॉस्को आर्ट थिएटराचे संस्थापक आशिल्ले. ही संस्थेन चेकॉव्ह ह्या नाटककाराच्यो बऱ्याचशा नाटयकृतींचे प्रयोग केल्यात. त्या काळांतली श्रेश्ठ नाटयकलांवत ओल्गा निपर (हिणे उपरांत चेकॉव्हाकडे लग्न केलें), मारीआ जेर्मनोव्हा, मॉस्कोव्हीन कॅचॅलॉव्ह आनी ल्यिऑनिदॉव्ह हे मॉस्को आर्ट थिएटराचे श्रेश्ठ कलाकार.
रशियन राज्यकरत्यांनी १९३२ वर्सा समाजवादी वास्तववादाचो नवो दंडक निर्माण केलो. ह्या काळांतले कांय उल्लेखनीय नाटककार म्हळ्यार कॅटयेव्ह, अर्बुझॉव्ह, पगॉडियन, व्ही.एम्.क्यिरशॉन. दुसऱ्या म्हाझुजाक लागून राश्ट्रभक्तिचेर, इतिहासीक तेचभाशेन झुजाउपरांतच्या काळांत उद्देगीक आनी शेतीविशींच्यो अडचणी ह्या विशयांवयलीं नाटकां रशियन रंगभूमिचेर येत रावलीं. स्टालिनच्या मरणाउपरांत ए.पी.श्टयेन, व्होलोदिन ह्या नाटककारांच्यो नाटयकृती गाजल्यो. येफ्रेमॉव्ह, टॉव्हस्टोनॉगॉव्ह ह्या दिग्दर्शकांनी परदेशी नाटयकृतींचे प्रयोग सादर केले. १९६४ वर्सा लिबिमॉव्ह हाणें टागांका थिएटर (थिएटर ऑफ ड्रामा अँड कॉमेडी) सुरू केलें.
अमेरिकन रंगभूमीः सतराव्या शेंकडयांत, अमेरिकेंत नाटयजिणेची सुरवात जाली, पूण थंयचें जनमत नाटकधंद्याआड आशिल्लें. न्यू इग्लंड तशेंच अमेरिकेच्या मध्यभागांनी कर्मठ समाजधुरिणांनी नाटयप्रयोगांचेर पुराय बंदी घाली. १६६५ वर्सा व्हर्जिनिया वसाहतींत एका नाटकाचो प्रयोग जाल्लो. पूण १७०९ वर्सा न्यूयॉक प्रांतांत नाटकांचेर बंदी घाली. १७१६ वर्सा व्हर्जिनियांतल्या विल्यम्सबर्ग गांवांत थंयचीच एक कंपनी प्रयोग करूंक लागली. १७२३ वर्सा फिलाडेल्फियांत भोंवपी नाटककंपन्यांचे प्रयोग जाल्ल्याची नोंद आसा. ह्याच शारांत १७४९ वर्सा एका गुदावांचें नाटकघर करून नाटकां जावंक लागलीं.
