प्ले़ज म्हळ्यार चक्री नाटकां जातालीं. रॉबिन हुड आनी ताची प्रेयसी मेरियन हांचे लोककथेन इंग्लंडांतल्या लोकनाटयावांगडा फ्रेच लोकनाटयांतूय नामना जोडिल्ली. इगर्जेच्या नियंत्रणांतल्यान, फ्रेंच नाटक मुक्त जायत गेलें आनी घुंवपी रंगमंचाचो चड प्रसार जावंक लागलो.
मध्ययुगीन काळांत, ग्रीस, इटलींत सुखात्मिका आनी शोकात्मिका अशे दोन नाटयप्रकार आशिल्ले, तेच फ्रांसांतल्या नाटककारांनी घेतले. १५५२ वर्सा एत्येन झॉदेल ह्या नाटककारान क्लिओपात्राचेर एक शोकात्म नाटक बरयलें. फुडें ताणें अशेच तरेचीं आतिगॉन आनी मेदिया हीं नाटकां बरयलीं. ह्याच काळांत ‘कोम्मेदीआ देल्लार्ते’ नांवाची एक विदूशकी खेळांची नाटयपरंपरा इटलींत चलताली. हातुंतलीं कांय पात्रां फ्रेंच रंगभूमिन घेतलीं. तांकां ‘हार्लेक्विन’ सारकीं फ्रेंचांत अपभ्रंश जाल्लीं नांवां मेळ्ळीं. ह्या इटालियन विदूशकांनी फ्रेंच राजा आनी लोकांक सामकी भूल घातली. सोळाव्या शेंकडयाच्या मदेगाक मारी फेअरे नांवाची नटी अशाच एके कोम्मेदीआ कंपनींतल्यान पॅरिसांत आयिल्ली. फ्रांसांतल्या नाटकघरांत काम करपी ती पयली बायल मनीस. कार्दीनाल द रीशल्य ह्या नामनेच्या मुत्सद्याच्या यत्नांकलागून फ्रेंच रंगभूमिक नवें, चड विधायक मोडण मेळ्ळें. १६२९ वर्सा तो पंतप्रधान जालो आनी त्याच वर्सा मॉन्तदोरी हो नट आनी ताची नाटककंपनी भायल्या गांवांत व्हड यश मेळोवन पॅरिसांत परतली. प्येअर कोर्नेय हाणें १६२८ वर्सा बरयल्लें पयलें नाटक ‘मेलीत’ हें हे नाटककंपनीन खूब गाजयलें. रीशल्यान हे कंपनीक उदार आलाशिरो दिलो. १६८० वर्सा फ्रेंचांचे ‘कॉमेदी फ्राँसेझ’ हे राश्ट्रीय रंगभूमिची स्थापणूक जाली.
नाटकघरांनी, सरदार लोक सामान्य लोकांचेर शेक गाजयताले. तांचेमदीं झगडीं जातालीं. ताका लागून मोल्येर, कोर्नेय आनी रासीन ह्या नामनेच्या नाटककारांनी आपल्या नाटयकृतींनी दोन वेगवेगळ्या पांवडयांवयलीं नाटयां विकसीत केलीं. प्येअर कोर्नेय हो अभिजाततायवादी नाटयनिर्मितींतलो जैतीवंत फ्रेंच नाटककार. ‘द सिद’ हें ताचें सगळ्यांत चड गाजिल्लें नाटक. झां रासीन ह्या नाटककारान फेद्रा, इफिजिनिया, आंद्रोमेदा हे सारकीं बरीचशीं शोकात्म नाटकां बरयलीं. सादें कथानक, स्वताकडे झगडपी पात्रां आनी उंचेल्या दर्जाचें पद्यात्मक लिखाण हीं रासीनाच्या नाटकांचीं खाशेलेपणां. कोर्नेय आनी रासीन हांणी सतराव्या शेंकडयांत फ्रांसांतलें शोकात्म नाटक गाजयलें, तशेंच मोल्येरान उपहासिक सुखात्मिका बरोवन संवसारभर नामना मेळयली. ताचीं उल्लेख करपासारकीं कांय नाटकां अशीं-तार्तूफ, मिसांचोफ, मायझर, द वुड-बी जंटलमन. ताणें सुखात्मिकेक शोकात्मिकेसारको दर्जो मेळोवन दिलो, हें मोल्येराचें म्हत्वाचें कर्तृत्व.
अठराव्या शेंकडयाच्या मध्यामेरेन उच्चवर्गीय प्रेक्षक फ्रेंच नाटकघरांत माचयेर बसून नाटक पळयताले. पूण १७५९ वर्सा व्हॉल्तेर ह्या नामनेच्या नाटककारान ही प्रथा बंद केली. मोल्येराच्या फाटल्यान मारीव्हो आनी बोमार्शो ह्या नाटककारांचो उल्लेख करूंक जाय. मारोव्होन बरीचंशी विनोदी उपहासिका नाटकां बरयलीं. तशेंच बोमार्शेच्या नाटकांचें उत्कृश्ट संगीतिकेंत रुपांतर जालें. देखीक-द बार्बर ऑफ सेव्हिल, द मॅरेज ऑफ फिजारो. नेपोलियनाचे लोकसत्ताक राजवटींत, ताल्सा नांवाच्या एका श्रेश्ठ नटाक उदार राजाश्रय मेळ्ळो. जर्मनींत शिलर आनी गटे ह्या सारक्या नाटककारांनी, फ्रेंच रंगभूमिचेर, अभिजाततायवादाचें दुसरें तोंक जो स्वच्छंदतायवाद हाडलो, ताचोय खूब प्रभाव पडलो. व्हिक्टर ह्यूगोचें ‘हेर्नानी’ हें ह्या पंथांतलें एक व्हड नाटक. आलेक्सांद्र द्यूमा हेय बापूय-पूत स्वच्छंदतायवादी नाटककार. हातुंतल्या पुताचें ‘लेडी ऑफ द कमेलियाज’ हें शोकात्म मोगानाटय खूब गाजलें.
पॅरिसांतलें सगळ्यांत व्हड नाटकघर म्हळ्यार ‘ऑपेरा’. हें नाटकघर बांदपाक सुमार १२ वर्सांचो काळ लागलो. १८७५ वर्सा ताचें उद्घाटन जालें. हातूंत २,१०० प्रेक्षकांक बसूंक मेळटा.
एकुणिसाव्या शेंकडयांत फ्रांसांत राशेल, सारा बर्नहार्ट आनी रेझान ह्यो तीन नामनेच्यो अभिनेत्री जावन गेल्यो. बर्नहार्ट आनी रेझान हांणी युरोपाभायर अमेरिका, आफ्रिका आनी आफ्रिका ह्या खंडांनी दौरे केले. कॉक्लँ हो त्या काळचो एक लोकप्रिय नट. ताणें मोल्येराच्या चडशा सगळ्या नाटकांतलीं कामां केल्लीं. ‘सीरानो द बेर्झीराक, ह्या रॉस्ताच्या नाटकांतली मुखेल भूमिका कॉक्लँ हाणें पयली केली. आंद्रे आंत्वान हे आधुनिक फ्रेंच रंगभूमिक नवें मोडण लावपी कलाकारान आपले ‘मुक्त रंगभूमी’ वरवीं फ्रांसांत वास्तववाद सुरू केलो. वास्तववादाचे हे मोहिमेक, फ्रांसांत झोल ह्या नाटककारान खूब आदार केलो. ह्याच काळांत रशियेंत स्टॅनिस्लाव्हस्की आनी इंग्लंडांत पोल हांचे समानधर्मी प्रयोग चलिल्ले. १९१३ वर्सा पॅरिसांत झाक कॉपो हाणें ‘व्हीय कोलोंबिये’ नांवाची संस्था सुरू केली आनी ल्हान ल्हान क्लृप्त्यांच्या आदारान बदलूंक मेळटलो असो रंगमंच आपल्या प्रयोगांतल्यान वापरूंक लागलो. ताच्यो नेपथ्याविशींच्यो कल्पना उपरांत गॉर्डन क्रेग हाणें अंमलांत हाडल्यो. विद्यमान फ्रेंच रंगभूमिक वयर काडपी नाटककारांभितर फार्साचो लेखक झॉर्झ फेदो, प्रतीकात्म तशेंच पुराणांतल्या कथांचेर उपहासिक नाटकां बरोवपी झां कोक्तो, प्रचलित परिस्थितीविशीं खर वास्तववादी नाटकां बरोवपी झां पॉल सार्त्र, मानवी शोकत्मिकतेचो सोद घेवपी आल्वेअर काम्यू, ‘बेकेट’ सारकें तत्वगंभीर नाटक जनमानसांत रुजोवपी झां आनुईय ह्या श्रेश्ठ प्रतिभावंतांचो उल्लेख करूंक जाय. सॅम्युएल बेकेट, योनेस्को हे मृषानाटयाचे विदेशी प्रणेतेय फ्रेंच भाशीय लिखणाखातीर नामनेक पावले. भारत महोत्सवाच्या निमतान १९८४-८५ वर्सा फ्रांसांत झां क्लॉद कारिएर हाच्या फ्रेंच भाशीक महाभारताचो प्रयोग पीटर ब्रुक हाणें दिग्दर्शित केलो.
