Decleraziun universala dals dretgs umans
Preambel da la decleraziun
Considerond che la reconuschientscha da la dignitad da tut ils members da la famiglia umana e da lur dretgs eguals ed inalienabels furma il fundament da la libertad, da la giustia e da la pasch en il mund;
considerond che la sconuschientscha ed il spretsch dals dretgs umans han manà ad acts da barbaria ch’offendan la conscienza da l’umanitad e che la creaziun d’in mund, en il qual ils umans han la libertad da discurrer e da crair libers da terrur e miseria, è vegnida proclamada sco l’aspiraziun suprema da l’uman;
considerond ch’igl è essenzial da proteger ils dretgs umans cun leschas per ch’il carstgaun na saja betg sfurzà d’applitgar sco davos med la revolta cunter la tirannia e l’oppressiun;
considerond ch’igl è essenzial da promover las relaziuns amicablas tranter las naziuns;
considerond ch’ils pievels da las Naziuns Unidas han proclamà danovamain en il statut lur cardientscha en ils dretgs fundamentals dal carstgaun, en la dignitad ed en la valita da la persuna umana, en l’egualitad dals dretgs dad um e dunna, e ch’els èn sa declerads decis da favurisar il progress social e d’instituir meglras cundiziuns da viver en ina libertad pli vasta;
considerond ch’ils stadis commembers èn s’obligads da segirar, en cooperaziun cun l’Organisaziun da las Naziuns Unidas, il respect universal ed effectiv dals dretgs umans e da las libertads fundamentalas;
considerond ch’ina concepziun communabla da quests dretgs e da questas libertads è d’impurtanza suprema per ademplir cumplainamain quest engaschament,
proclamescha l’Assamblea generala la preschenta decleraziun universala dals dretgs umans sco ideal ch’è da cuntanscher communablamain da tut ils pievels e da tut las naziuns, per che tut ils carstgauns e tut ils organs da la societad hajan adina preschent questa Decleraziun, e sa stentian da promover en l’instrucziun ed en l’educaziun il respect da quests dretgs e da questas libertads e da segirar a quels cun mesiras progressivas sin plaun naziunal ed internaziunal reconuschientscha ed applicaziun universala ed effectiva, tant tranter las populaziuns dals stadis commembers sezs sco tranter ils territoris suttamess a lur giurisdicziun.
Libertad, egualitad e fraternitad
Art. 1: Tut ils umans naschan libers ed eguals en dignitad ed en dretgs. Els èn dotads cun raschun e conscienza e duain agir in vers l’auter en spiert da fraternitad.
Art. 2: Mintga persuna po far valair tut ils dretgs e tut las libertads proclamads en la Decleraziun preschenta senza distincziun, particularmain da razza, da colur, da schlattaina, da religiun, d’opiniun politica u autra, d’origin naziunal u social, da possess, da naschientscha u d’autras circumstanzas. Plinavant na vegni fatg nagina distincziun fundada sin il statut politic, giuridic u internaziunal dals pajais u da territori, dal qual ina persuna deriva, che quest pajais u territori saja independent, sut tutela, nun-autonom u suttamess ad in’autra limitaziun da suveranitad.
Art. 3: Mintga uman ha il dretg da vita, da libertad e da segirtad da la persuna.
