Op Aovondproot

Op Aovondproot.
Dialect:	[[Dialekt:Grönningsk|]]
Text type:
Comment:	from: Driemaandelijkse Bladen. XIII, Siet 67 1901
:

't Was Dunderdagaovend. 't Vroor dat 't knapte. De lucht was helder van sterens en de grond zoo hard as 'n bikkel. Snij lag d'r nich; 't weide ook nich en nò was 't zoo heur in de lucht, dat m' duudelk heuren kön, dat 't leeren oetkwöm. Men kön wol heuren wel stevels en wel klompen aan aanhad'n.

Zug, daor koomt drij jongs aan op klompen, man ijne hef twij stevels op de nakke hangen. Zij gaot deur de achterweg, waor 't anders veul te modderg en te glidderg is, man nò keunt ze d'r best langs. Ik wijt wol, waor ze hen wilt: zij gaot nao de schounmaoker; dat dout ze alle Dunderdagaovond um 'n beetk'n te proten en 'n kop koffie te drinken. IJn van heur hef altied wol 'n bösschop.

Ik gao d'r ook hen; 'k wil ijs heuren of mien schoune klaor bint; dan kan 'k ijs wat mit proten over 't ies en 't weer en wat 't 'r meer veur 'n dag komp. Wie gaot de bansterdeure in over de deele en bint dan vot in de keuken.

"Gaot man zitten jongs; trekt man 'n stoele bie 't vuur. Och, Aoldien, doe steist door net bie de hörn, smiet nog 'n kijnstobbe op 't vuur, de ooren vrijst joe van de kop! Hinderk, geef doe mie de beentbessem ijs aan......" "Wacht man, baos, ik schal de plaote wel even aanvegen."

Bijter krig de tabaksduize oet de vessienbuze (vestzak) en zeg as he stopt hef: "wolt ook aansteken, Geert?"

"Nee," zeg Geert, "'k heb 'n kolle" (_pruim_). De duize knapt weer tou en geit weer op 't olle stee. "Geef mie de tange ijs Hinderk, doe bist 'n de hörn kropen, magst bedijnen van aovend". De tange geit in 't vuur, komp 't 'r mit 'n koolk'n vuur oet, dij in Pijter zien borstklopper geit. "Hij! doe stichst brand, daor lig 'n kole vuur bie dien klompe op de vlouer." "O, wacht man, laot de tange man staon, 't geit zoo wol", en Pijter trekt de klompe oet en schept de kole vuur in de raokeldobbe. "Verbraanst dien zokke." "Nee, 't schal wol gouw gaon. Haf' we Jan Tools zien hond hier man, dan höf we nooit 'n kole vuur aanvegen." "Wat dee dij hond dan?" "Hest nooit van dij looze hond heurd?" zeg Pijter, as m' tegen dij hond zee: haol mie de tabak, dan göng vot nao 't kammenet en kwam mit de punt in de bek weerum." "O, dat kan onze boer zien hond ook wol." "Ja, man Jan Tools zien hond dee dat ook mit 'n kole vuur. As 't 'r 'n kole oet 't heerdk'n op de plaote völ, höf ie niks te zeggen as: Stroom, pak op! in dan kreeg he de kole in de bek en smeet hum weer op 't vuur." "Dat kön nooit, dan brandde zien bek ja!" "Ja, jong, man hij m..... de kole eerst oet." "Luchst allemaol; zeg mie man lijver, wat 'r op dien piepkop steit, daor heb 'k al zoo lank tegen aankeken." "Daor, kiek man ijs goud, 't kan best wezen, dat 't nog familie van die is." "Wel kerel, jijzes man! nò man daor bin ik gijn familie van--ik zij wel 't is--horens op de kop en bokspoten. Ik wijt nich, houst 'r mit loopen duurst." "Wat mijnst dan wel 't is", zeg Pijter. "De olle knecht, gijn ijne anders." "Laot ijs zijn", zeg Hinderk. "Verdold, Geert hef gliek, 't is hum." "Man, wat mot dij schaope d'r toch bie," zegt baos, dij ook nieuwsgierig worden is en mit 't hekke (bril) op de neuze de piepkop bekik, "'k heb nooit heurd, dat de duvel op de schaope past. En 't is net of het zit te fluitspeulen." "Dij schaope kan he wol stolen hebben. Mien bier hef hum op de Hoge IJ ijs 'n maol op 'n aovond zijn, dou he achter drij Vrijsche schaopen aanzat." "Man hest hum zölf wijl ijs zijn?" Geert zee niks. Man opijns: "Um de waarheid te zeggen, jao. Ik heb hum zijn achter 't iemhok van Janoom, en ik wil die vertellen, dat ik s' aovends daor nooit weer achter 't hoes langs gao." "Hou zag he d'r dan oet, net as op mien piepkop?" Dat kön 'k zoo nich zijn, man 'k schal joe vertellen wat 'k zijn heb. 't Was verleden jaar op Steffen. Ik was met Berend Sips en Hiske van Muike bie Wubbe Lots west, man ik was net zoo nöchtern as op 't oogenblik. Bie de handwiezer göng ik van de anderen of en um de houk bie Janooms hoes keek ik onwillekeurig nao 't iemhok, umdat mien boer mie ijs verteld hef, dat Janoom zien vader doar ijs 'n hijle nacht mit de duvel op de nakke rondzwabberd har. Dij har daor wat zijn achter 't iemhoes en hij was zoo dom west um te kieken wat 't was. Um d'r te komen mös he 't heksk'n deur en dou was he van zien recht of. Op ijns heurt he, 'n geschatter en daor springt d' olle knecht hum op de pokkel... en de hijle nacht hef he d'r mit um argewijerd; in 't leste har he 't heksk'n mit d' ijne hand pakt en dou mös de duvel hum weer löslaoten; hij was weer op zien recht." Hef dien boer die dat verteld?" zeg Pijter. "Jao en dij lug nich." Geert har 'n grenzeloos vertrouwen op zijn boer, de grootste osse van hijl Westerwolde. "Zeg man aan dien boer, dat Janoom zien vaoder de nachtmerrie had hef." "Ja, doe wolt niks leuven, dat wij 'k wol, man wat ik d'r zölf zijn heb dat kaanst mie nich oet de zin proten. Ik zag op ijns 'n kop boven 't iemhok oet komen. Ik wör d'r kei van, want ik dacht vot aan Janoom zien vaoder, wat dij d'r beleefd har, 't was net op 'k aan de knijen tou deur 't zaand göng. Man ik keek nog ijs weer, en dou was 'n d'r twij koppen, ik dochte: jong, red di, het gijt um dien zijle en ik ik op de rek (_aan de haal_). Dou 'k veur onze valdeure kwöm, har 'k aan ieder haor 'n zwijtdrup. 'k Bin boven over de underdeure hensprongen, 'k heb de deure dicht maakt en bin op bedde kropen." "En dat is de duvel west?" "Wat mijnst doe dan? Doe möst dij grelle kop man ijs zijn hebben." "Och, kerel, 't was Steffen, daar hebt 'n jong en 'n wicht mit 'n ander staon te vrijen. Schost d'r man gerust hen gaon wezen, meschijn har 't wicht die ook wol 'n smok geven." "Jawol, ik har 'n smok kregen van 'n hijl ander, zukke smokken begeer ik nich. Man doe hest nö 'n hijl woord, en ik wijt wol dat doe nich hijl bange oetvallen bist; ik mög toch wol ijs zijn, dat he die tegen kwöm um ijs gewaar te worren hou hard doe loopen kaanst: de maorze schol die nich schimmeln." "Ik heb hum al 'n maol zijn" zeg Pijter hijl dreuge. "Doe? Waarzoo? En wat hest dou daon?" "'k Heb hum de nakke umdreid". "Verrek um mie, nö heb 'k genog van dien leugens: het rookt die boven de kop!"

"Wolt 't nich leuven jong, zegt Pijter terwiel he Geert in de knij knip, "'t is echt waor. Jong, Aoldienmeu, hei je d'r nog 'n kopk'n in, dan keer 'k nich um." "Jewol, jong, vertel man op."

"Te wijt wol baos, dat ik vrouher dijnd heb bie Brug Engel. Zien dochter Geertruud, dij laoter nao de Opstreek trouwd is, was dou nog in hoes en dan hadden ze 'n meid oet de Pekel, Jantje. Hou ze wieder heit, wij 'k nich meer; 'k wijt wol dat ze altied stom kwaod was, as wie tegen heur zeden van Jandien, dat wol ze nich wezen, want in de Pekel hijtte ze altied Jantje, zee ze. 't Was 'n viet ding, man 'n beetke'n eelsk en ongemakkelk plaogerg oetvallen. Zij en Geetruud dij gijn haor beter was, hebt mie vaok bedonderd, man ijnmaol hebt ze mie 'n schrik aanjagd, dij 'k heur nie gouw vergaf.

Ik kwöm ijs op 'n aovond um tien uur 't loug (deel van 't dorp) oet um vot op bedde te gaon, en göng over de deele nao de kougange, waor ik sluip. Ik trok mien overschrijter oet en dee de beddeure open,... en stönd stief van schrik: daor lag de duvel mit zien gleude kop op mien bedde. Ik stende 't eerst oet van benauwdheid en 't göng mie net as Geert, ik wör kel as is. Man 't duurde nich laank; ik kreeg mien kracht weerum en 'k wör duvelsch. Ik zee: "satan, olle duivel, hest mie noch nich! Ich bin nich bange veur die--koom man op, satan! en anders griep ik die...." en ik griep hum mit beide handen bie de strötte.... en wat har ik te pakken? twij törven, dij aan 'n ander bonden wad'n. Oogen, neuze, en mond bestönden oet glimholt. Ik stön verstomd. Man daor heurde ik in 't kaarnhoes 'n verdacht gegnies en dou 'k kieken wol, stoven dij beide vrouwluu in draf weg. Ik was wol zoo vergreld, als ik 't 'r ijne van pakt har, dan hak heur vijerkant in de kougroupe stopt. En dou 'k dij meid d' ander dag alleine achter 't hoes trof, zee 'k tegen heur: as 'k die 'n raod schuldig bin, loop dan nich te dichte aan mie langs, anders könst wol ijs 'n schop kriegen, daorst genog aan hast. Dou keek ze raor op en 'k heb laoter gijn last weer van heur had. Man ik was laoter ook nich bange meer veur d'olle, umda 'k hum de nakke umdreid en de kop over de kougange mieterd har." "Jijzes, Pijter," zee Geert, "wat bist doe 'n kerel. Kiek, as mie 't overkomen was, ik was vot nao 't veurenne vlogen en har de boer roupen." "Ja, zoo geit 't jong, as m' de boudel nich underzöcht. 'n Smid oet Wedde vertelde mie ijs, dat he 's aovends van de Pekel komen was langs 'n binnenpad over de heide. Op ijns heurd he daor veur zuk wat stemmen en daor kiekt hum twij gleude oogen aan. Maar hij was ijne, dij ook nich gauw umliggen göng, hij geit 't 'r op of en wat is 't? 'n Lijk schaopk'n dat op de heide achter bleven was. As ik nò nich zoo goud döst har, zee he, dan was ik daor deur de heide posterd en har overal verteld, dat ik de duvel zijn har. En daorum zeg ik die nog weer, Geert, as 't 'r zoowat is, gao d'r dan rustig op of en underzuik 't en dan scholt zijn, dat 't allemaol 'n natuurlijke oorzaak hef. Wat zegst doe, Hinderk!" Hinderk dij nog niks zegd har, kik op de klokke. "Ketijer veur tiene? Dan wot 't mien tied. As ik nao tiene in hoes kom, verandert mien ol mensch in 'n saotan, daor al joen duvels kwajongs bie bint. Genaovendsaom."

"Wacht," zegt Geert, "ik gao mit, dan heb 'k zoo wied gezelschop." "Ja, ik gao ook mit," zeg Pijter, "baos ik heb joe mien stevels bie deure hen zet, kan 'k dij Zaoterdag wol weerum haolen? D'r mout halve zolen en hakken under."

"'t Schal wel gaon. Gòjenaovend."