Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe/Ndima ya 14

Mulayo wa Dzitshaka

231. Thendelano dza dzitshaka
1. Nyambedzano na u sainwa ha thendelano dzoṱhe dza dzitshaka ndi vhuḓifhinduleli ha khorotshitumbe ya lushaka.
2. Thendelano ya dzitshaka dzoṱhe i vhofha Riphabuḽiki fhedzi nga murahu ha musi yo themendelwa nga ḽikumedzwa kha Buthano ḽa Lushaka na Khoro ya Mavundu ya Lushaka, nga nnḓa ha musi i thendelano yo bulwaho kha khethekanyo ṱhukhu ya (3).
3. Thendelano ya dzitshaka ya tshivhumbeo tsha thekheniki, ndaulo kana khorotshitumbe, kana thendelano i sa ṱoḓi themendelo kana u tendelwa, yo dzhenelwaho nga khorotshitumbe ya lushaka, i vhofha Riphabuḽiki hu si na thendelo ya Buthano ḽa Lushaka na Khoro ya Mavundu ya Lushaka, fhedzi i tea u vhewa ṱafulani kha Buthano na kha Khoro hu tshee na tshifhinga tshi pfeseseaho.
4. Thendelano iṅwe na iṅwe ya dzitshaka i vha mulayo wa Riphabuḽiki musi i tshi phasiswa u vha mulayo nga mulayo wa lushaka, fhedzi mbetshelo ine ya shuma nga yone ine ya thendelano ye ya tendelwa nga Phalamennde ndi mulayo kha Riphabuḽiki nga nnḓa ha musi zwi sa yelani na Ndayotewa kana Mulayo wa Phalamennde.
5. Riphabuḽiki i vhofhwa nga thendelano dza dzitshaka dze dza vha dzi tshi vhofha Riphabuḽiki musi Ndayotewa i tshi thoma u shuma.

232. Mulayo wa sialala wa dzitshaka
Mulayo wa sialala wa dzitshaka ndi mulayo kha Riphabuḽiki nga nnḓa ha musi u sa yelani na Ndayotewa kana Mulayo wa Mulayo wa Phalamennde.

233. Tshumiso ya mulayo wa dzitshaka
Musi hu tshi ṱalutshedzwa mulayo wa vhusimamilayo, khothe iṅwe na iṅwe i tea u takalela ṱhalutshedzo iṅwe na iṅwe i pfalaho ya mulayo ine ya yelana na mulayo wa dzitshaka dzoṱhe kha ṱhalutshedzo iṅwe na iṅwe ine ya si anane na mulayo wa dzitshaka dzoṱhe.

Maṅwe mafhungo

234. Thendelonzwiwa dza pfanelo
U itela u ombedzela mvelele ya demokirasi, yo thomiwaho nga ino Ndayotewa, Phalamennde i nga shumisa thendelonzwiwa dza pfanelo dzi yelanaho na mbetshelo dza Ndayotewa.

235. Pfanelo dza vhathu dza u kona u ḓiitela muvhuso une vha funa
Pfanelo ya vhathu vha Afrika Tshipembe vhoṱhe ya u kona u ḓiitela muvhuso une vha funa, sa zwe zwa sumbedziswa zwone kha Ndayotewa, a zwi thivheli kha uyu mutheo wa iyi pfanelo, u ṱanganedza muhumbulo wa pfanelo ya u ḓiitela muvhuso nga tshitshavha tshifhio na tshifhio tshine tsha vha na mvelele na luambo luthihi kha tshipiḓa tsha shango tsha Riphabuḽiki kana nga iṅwe nḓila, yo tiwaho nga mulayo wa lushaka.

236. Ndambedzo ya mahoro a zwa poḽitiki
U itela u khwinisa demokirasi ya mahoro o fhambanaho, mulayo wa lushaka u tea u ṋetshedza mahoro a zwa poḽitiki a no khou dzhenelela kha zwa vhusimamilayo ha lushaka na ha vundu ndambedzo nga nḓila ya ndingano.

237. U ita mishumo nga vhuronwane
Vhuḓifhinduleli hoṱhe ha zwa Ndayotewa vhu tea u itwa nga vhuronwane nahone hu si na u lenga.

238. Zhendedzi na vhurumiwa
1. Muraḓo wa khorotshitumbe ya muvhuso kha sia ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽa muvhuso a nga—
a. ṋekedza maanḓa kana mushumo ufhio na ufhio o teaho u shumiswa kana wo teaho u itwa hu tshi tevhedzwa mulayo kha muraḓo wa khorotshitumbe ya muvhuso muṅwe na muṅwe, tenda u ṋekedza uho ha vha hu tshi anana na mulayo malugana na nḓila ine maanḓa a tea u shumiswa ngayo kana nḓila ine mushumo uyo wa tea u itiwa ngayo; kana
b. u shumisa maanḓa afhio kana afhio kana u ita mushumo ufhio na ufhio wa muraḓo ufhio kana ufhio wa muvhuso kha zhendedzi kana vhurumiwa.

239. Ṱhalutshedzo
1. Kha Ndayotewa, nga nnḓa ha musi fhethu he ipfi iḽo ḽa shumiswa ḽi tshi amba zwiṅwe-vho—
“mulayo wa lushaka” zwi angaredza—
a. mulayo u welaho nga fhasi ha uyu wo itwaho hu tshi tevhedzwa Mulayo wa Phalamennde; na
b. mulayo we wa vha u tshi khou shuma musi Ndayotewa i tshi thoma u shuma nahone u re nga fhasi ha ndangulo ya muvhuso wa lushaka;
“dzangano ḽa muvhuso” zwi amba—
a. muhasho muṅwe na muṅwe wa muvhuso kana ndangulo kha lushaka, vundu kana muvhuso wapo; na
b. muofisiri kana tshiimiswa—
i. tshi shumisaho maanḓa kana u ita mushumo u ya nga ha Ndayotewa kana ndayotewa ya vundu; kana
ii. tshi shumisaho maanḓa a muvhuso kana tsha ita mushumo wa muvhuso u ya nga ha mulayo muṅwe- vho, fhedzi hu sa katelwi muofisiri wa khothe kana wa vhulamukanyi;
“mulayo wa vundu” ho angaredzwa na—
a. mulayo u welaho nga fhasi ha uyo wo itwaho hu tshi tevhedzwa Mulayo wa vundu; na
b. mulayo we wa vha u tshi khou shuma musi Ndayotewa i tshi thoma u shuma nahone u langulwaho nga muvhuso wa vundu.

240. U sa anana vhukati ha maṅwalo o fhambanaho
Arali ha vha na u sa anana vhukati ha maṅwalo o fhambanaho a Ndayotewa, ḽiṅwalo ḽa Tshiisimane ḽi ḓo shuma.

241. Nzudzanyo dza tshanduko
Sheduḽu ya 6 i shuma kha u shanduka zwi tshi ya kha ndaela ya ndayotewa ntswa yo thomiwaho nga Ndayotewa, na maṅwe mafhungo o livhanaho nazwo.

242. U fheliswa kana u vhulahwa ha milayo
Milayo yo bulwaho kha Sheduḽu ya 7 i khou fheliswa, u ya nga ha khethekanyo ya 243 na Sheduḽu ya 6.

243. Dzina ḽipfufhi na u thoma u shuma
1. Mulayo uno u pfi Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe, wa 1996, nahone u ḓo thoma u shuma nga ḓuvha ḽo tiwaho nga Phresidennde u ya nga mulevho, fhedzi hu saathu u fhira ḓuvha ḽa 1 Fulwana 1997.
2. Phresidennde a nga ta datumu dzo fhambanaho hu saathu u swika iyo yo bulwaho kha khethekanyo ṱhukhu ya (1) hu tshi tevhedzwa mbetshelo dzo fhambanaho dza Ndayotewa.
3. Nga nnḓa ha musi zwi re ngomu zwi tshi sumbedza nga iṅwe nḓila, u bulwa ho sumbedzwaho kha mbetshelo dza Ndayotewa nga tshifhinga tsha musi Ndayotewa i tshi thoma u shuma dzi ḓo dzhiiwa sa dzi sumbaho tshifhinga tshine mbetshelo idzo dza thoma u shuma.
4. Arali hu tshi nga tiwa ḽiṅwe ḓuvha ḽo livhanywa na mbetshelo iṅwe-vho ya Ndayotewa u ya nga ha khethekanyo ṱhukhu ya (2), mbetshelo iṅwe-vho ine ya yelana na Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe, wa 1993 (Mulayo wa vhu 200 wa 1993), yo bulwaho kha mulevho, i a fheliswa u bva kha ḓuvha ḽeneḽo.
5. Khethekanyo ya 213, 214 215, 216, 218, 226, 227, 228, 229 na 230 dzi ḓo thoma u shuma u bva nga ḽa 1 Phando 1998, fhedzi hezwi a zwi thivheli u phasiswa hu tshi tevhelwa Ndayotewa ya mulayo wo lavhelelwaho kha mbetshelo idzi hu saathu u swika ḓuvha iḽo. Hu saathu u swika ḓuvha heḽo, mbetshelo dzo vhekanywaho na dziṅwe-vho dzine dza nga vha hone dza Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe, wa 1993, dzi vha dzi tshi kha ḓi shuma.