Llapa pachatraw nunakunakaqpa diriichunkuna hatun kamachikuy

Qhichwa simipi qhapaq p'anqa

Qhichwa simipi qhapaq p'anqa

LLAPA PACHATRAW NUNAKUNAKAQPA DIRIICHUNKUNA HATUN KAMACHIKUY

Paqarichiq: Huñunashqa Nasyunkuna

Tikrapayaq: Serafín M. Coronel Molina (kastillaanupiqta wanka limayman)

Lima, 1980 (mushuqchashqa 1998)

Qallaliy shimi

Kay laplakunatrawmi Hukilla Kamalaykan 10 pun disimri killatraw 1948 watakaqtraw Nasiyuunis Uniidaspa Hatun Huñunakuykaq aanikushqankaq kamachikushqankaq.

10 pun disimri killatraw 1948 watakaqtrawmi Nasiyuunis Uniidaspa Hatun Huñunakuykaq aanikulqa kamachikulqa Llapa Pachatraw Nunakunakaqpa Diriichunkuna Hatun Kamachikuykaqta, chay qillqashqakaq limashqan kay laplakunakatrawmi imapis kamalaykan. Chay sumaq yupaychakuykaqtraw, Hatun Huñunakuykaq kunsihalqa llapa Hatun Malta Mimrunkunakta Hatun Kamachikuykaq limashqanta qillqay wandupaakunanpaq, liyipaakunanpaq, willapaakunanpaq, hinaman llapa iskuylakunatrawpis, huk yatray wasikunatrawpis mana lakichinakullal lliw tuki kamachinakullal kawsapaakunanpaq.

Nasyuunis Uniidaspa Willachikuynin Wasi

LLAPA PACHATRAW NUNAKUNAKAQPA DIRIICHUNKUNA HATUN KAMACHIKUY

Kamachikuy

Yuyashtin qishpiy kaykaq, hustisiyakaq, llapa pachatraw alli kawsakuykaq, takyapaakun nunakunakaqpa dignidaankunatraw mana piktapis chalashqa diriichunkunatraw, tukaypacha ayllunkunakaqpa;

Yuyashtin llapa nunakunakaqpa diriichunkunakta mitraqkushqanchik, triqnishqanchik manam allichu kalqa malkakunamasinchikpaq; chay Hatun Kamachikuykaq manam munanchu nunakunakaq ñakapaakunanta; mana mayqanpapis piñachishqa limananta, ima munashqantapis kriyinantam munan;

Yuyashtin llapa nunakunakaqpa diriichunkunakaq huk Diriichupa prutihishqa kapaakunman, mana nunapula ruydupaakunanpaq, mana hukwan pilyapaakunanpaq;

Yuyashtin tuki kawsakuykaqta huk hatun malkakunakaqta yatrachina kashqantapis sumaq kal;

Yuyashtin Nasiyuunis Uniidaspa llapa mimru malkakuna, qillqashqatraw limapaakulqa nunakunakaqpa diriichunkunakta, dignidaankunaktawan, manayninkunaktawan karikunakaqpapis, walmikunakaqpapis chaynawlla diriichunkuna kapaakunanpaq; chaypitaqa, paykunaqa kawsayninchikta tiklachilqalin mana ñakapaakunanchikpaq, mana mayqanpapis piñachishqa kawsapaakunanchikpaq;

Yuyashtin Nasiyuunis Uniidaspa Mimru Malkakunakaq kamachikulqa, Nasiyuunis Uniidas Urganisasiyunkaqta yanapapaakunanpaq nunakunakaqpa diriichunkunakta rispitapaakunanpaq;

Yuyashtin kay diriichukunakta, qishpiy kaykunaktapis sumaq prisisashqanta yatrapaakunman chay aanikushquankaqta kumplichipaakunanpaq.

Hatun huñunakuykaq kamachin:

Kay Llapa Pachatraw Nunakunakaqpa Diriichunkuna Hatun Kamachikuykaq llapa malkakuna, llapa hatun malkakuna mana qunqapaakullal yalpapaakunanpaq, yatrapaakunanpaqmi, kaytrawpis maytrawpis huk istitusiyunkuna malkakunamasinta willapaakunanpaq yatrachistin, idukashtin kay diriichukunaktapis, qishpiy kaykunaktapis kamachikuykunakaqta sigurapaakunanpaq llapa pachatraw nunakunakaq kay Hatun Kamachikuykaqta lisqipaakunanpaq, mana qunqapaakunanpaq Mimru Istaadu malkakunatrawpis, llapa shuyu kamachiqnintrawpis.

Huk artiikulu

Llapa nunam chaynawlla yulipaakun dignidaaninkunawan, diriichunkunawanpis; paykunaqa rasunniyuqmi, yuyayniyuqmi kikinpula kawsapaakunanpaq.

Ishkay artiikulu

1. Kay Hatun Kamachikuy kamachishqankaq llapa nunakunapaqmi, paykunap diriichunkuna kan, qishpiy kayninpis mana malkakunamasinta usuchipaakunanpaq; ayllunta, ima kulur kashqanta, nuna-shiminta, rilihiyunninta, limashqanta, imanaw kashqantapis mana hamuyaapaakunanpaq, wakchapis, qillayniyuqpis kakuchun manam triqnipaakunmanchu.
2. Chaypitaqa, manam huyup likapanchikman huk hatun malkakunap nunankunakta ima pulitikayuq kashqantapis, ima yuyayninpis kakuchun manam triqninchikman, maski huk qishpinnaq malkapis kakuchun manam triqninchikmanchu.

Kimsa artiikulu

Llapa nunakunam kawsay diriichuyuq, qishpiy kayniyuq haqwkalla kapaakunanpaq.

Tawa artiikulu

Manam pipis mutu, uyway kanqachu; chaykunam kay Hatun Kamachikuykaqtraw manachashqa kaykan.

Pichqa artiikulu

Manam piktapis huyup maqanchikmanchu, huyup piñapanchikmanchu, usuchinchikmanchu, mana huchayuqta huchapanchikmanchu.

Suqta artiikulu

Llapa nunakunam diriichuyuq kaytrawpis maytrawpis alli lisishqa kapaakunanpaq.

Qantrish artiikulu

Llapa nunakuna chaynawllam kamachishqa shimikaqpa, llapanpa diriichunkunakta iwal-llap taapana kanman. Paykunaqa diriichukunayuqmi iwal-llap prutihishqa kapaakunanpaq llapa triqninakuypiqta, kay Hatun Kamachikuykaqpa nishqanta mana uyaliqkunapiqtapis.

Pusaq artiikulu

Llapa nunakunam diriichuyuq triwunalkaqman lipaakunanpaq, chay triwunalkaq intuyaananpaq, kustitusiyunkaqpa lisishqa diriichunkunaktapis mana pipis pasalichinanpaq.

Isqun artiikulu

Manam mayqanpis atahashqapis, priisupis ni huk malkakta qalqushqapis kanqachu.

Trunka artiikulu

Llapa nunakunap chaynawllam diriichunkuna, triwunalkunatrawpis, llapa nunakunap ñawpintrawpis, hustisiyayuqpis kaasushqa, uyalishqa kapaakunanpaq, diriichunkunapis, lulanankunapis kamachishqa kapaakunanpaq ichapis imapiqpis huchapashqa kapaakul kamamachishqa shimikaqpa sumaq likapashqa kapaakunanpaq.

Trunka hukniyuq artiikulu

1. Illapa huchapashqa nunakunakta manam huchapanchikmanchu rasumpa huchayuq kashqanta yatrananchikkana. Kamachishqa shimikaqtrawpis puwliku pliitutrawpis garantiyankuna siguurashqa kanman, prutiksiyunta ashipaakunanpaq.
2. May malkatrawpis kamachikuykaqpiqta manam mayqanpis mana huchayuq kal ñanqalpi maqashqa kanqachu. Rasumpa huchayuq kaptinpis, manam masyaadu mutruchishqa kapaakunmanchu.

Trunka ishkayniyuq artiikulu

Manam pipis kawsayninman, ayllunman, wasinman mitikunmanchu ni washanta limanmanchu. Llapa nunakunam diriichuyuq kamachishqa shimikaqpa kamachishqa kapaakunanpaq mana imaymana awusukunakta ñakapaakunanpaq.

Trunka kimsayuq artiikulu

1. Llapa nunakunam diriichuyuq qishpiylla pulipaakunanpaq, munapaakushqan tukuy pacha malkakunatraw yatrapaakunanpaq.
2. Llapa nunakunam diriichuyuq may malkatrawpis, kikin malkanpiqtapis yalupaakunanpaq; diriichunpis kantak malkankunakta kutipaakunanpaqpis.

Trunka tawayuq artiikulu

1. Ashishqa kapaakul, llapa nunakunam diriichuyuq prutiksiyunta ashipaakunanpaq.
2. Kay diriichukaq manam mañashqa kanmanchu huk hudisiyal aksiyunwan rasumpa allatin huchakunap ñawpashqa ichaqa Nasuynuunis Uniidaspa munayninkunaktapis, kamachikuyninkunaktapis mana kaasul.

Trunka pichqayuq artiikulu

1. Llapa nunakunam diriichuyuq aylluchakunanpaq.
2. Manam pip aylluchakuynintapis mitraqkunchikmanchu maski huk lichka aylluchakuyta munaptinpis.

Trunka suqtayuq artiikulu

1. Malta lasakyalkul karikuna, walmikuna llapa diriichuyuqmi ima ayllun kaptinpis kasarapaakunanpaq, walmichakunanpaq; chaynawllam diriichunkuna pulanchakuykaqtrawpis, kuskanchakuykaqtrawpis, mana tukip kawsapaakul lakinakuptinpis.
2. Tuki kamachinakul-laqmi, pulan munalmi kasarakunakaq kasarapaakuman.
3. Ayllukaq kumunkaqpa tiqshikuyninmi, diriichun kanmi prutihishqa kananpaq.

Trunka qantrishniyuq artiikulu

1. Llapa nunakunam diriichuyuq ima munapakushqantapis uywapaakunanpaq achkaktapis, uchuyllaktapis.
2. Manam piktapis ima uywashqanta mitrakunchikmanchu.

Trunka pusaqniyuq artiikulu

Llapa nunakunam diriichuyuq qishpiylla yuyapaakunanpaq, ima munashqankuna rilihiyunkunakta ichaqa kriyishqankunakta hukpa ñawpintrawpis, qishpiyllapis, pakallap-pis limapaakunanpaq, imallaktapis yatrachipaakunanpaq, willapaakunanpaq, lulapaakunanpaqmi.

Trunka isqunniyuq artiikulu

Llapa nunakunam diriichuyuq qishpiylla ima yuyapaakushqanta nipaakunanpaqpis, limapaakunanpaqpis; kay diriichukaq mana mayqanpis limashqanpiq piñachishqa kananpaqmi, willachikuykunaktapis, hukpa limashqankunaktapis ashipaakunanpaq, traskipaakunanpaq, lliw muyuliqnin malkakunatraw imanawpapis willapaakunanpaq.

Ishkay trunka artiikulu

1. Llapa nunakunam diriichuyuq huñunakunanpaq, kumun asusiyasiyun nishqanta tiqshipaakunanpaq.
2. Manam piktapis mandunchikmanchu asusiyasiyuntraw kananpaq.

Ishkay trunka hukniyuq artiikulu

1. Llapa nunakunam diriichuyuq malkanpa kamachiqnintraw kapaakunanpaq, kikinpis ichaqa mayqantapis waalikunanpaq paypa shutintraw limananpaq.
2. Llapa nunakunam diriichuyuq iwal-lla aanishqa kapaakunanpaq, huk lulanakunakta traskipaakunanpaq.
3. Malkakaqpa munaynin kumun kamachiqkaqpa mandunmi; kay munaykaq kikillanpiqmi limakunqa tukuypacha iliksiyunkunatraw, chaynawllatak sufrahiyuntrawpis, pakallap wutuppis ichaqa huk lichka prusidimintuppis, qishpiylla wutasiyunkaqta tranichananpaq.

Ishkay trunka ishkayniyuq artiikulu

Llapa nunakunam kumunkaqpa mimrunnaw diriichuyuq huk isfursullakta lulalkul ichaqa maytrawpis yanaykaqwan hawkalipaakunanpaq lliw qillay, ayllu, yatrana diriichunkunakta; sumaqmi prisisan kay isfursukaq paykuna tukilla kawsapaakunanpaq, nuna kashqanpiqta qishpiylla hatunyaapaakunanpaq.

Ishkay trunka kimsayuq artiikulu

1. Llapa nunakunam diriichuyuq ulyapaakunanpaq, qishpiylla ima munapaakushqantrawpis ulyapaakunanpaq, iwal-lla imaktapis lulapaakunanpaq. Diriichun kaykantak mana ulyayniyuq kapaakul prutihishqa kapaakunanpaq.
2. Llapa nunakunam diriichuyuq mana usuchinakullal, chay hinalla ulyashqankunapiq qillayta traskipaakunanpaq.
3. Llapa nunakunam diriichuyuq munapaakushqannawsi iwal-lla kallpa traninkunakta traskipaakunanpaq, kikinkunapaq ayllunkunapaq allin kawsayta takyachinanpaq sumaq nunanaw kawsapaakananpaq; kay kallpa traninkunakaq pishilla kaptin imanawpapis kumunkaqmi paykunakta yanapanman.
4. Llapa nunakunam diriichuyuq sindikaatukunakta tiqshipaakunanpaqpis, chaytraw kapaakunanpaqpis diriichunkunakta walichipaakunanpaq.

Ishkay trunka tawayuq artiikulu

Llapa nunakunam hamay diriichuyuq, waynalikuyllap timpunta pruwichapaakunanpaqpis, pishishqa kapaakunanpaqpis, hamay timpuntraw kallpa traninta traskipaakunanpaqpis.

Ishkay trunka pichqayuq artiikulu

1. Llapa nunakunam diriichuyuq allin kawsapaakunanpaq, kikinkunapaqpis, ayllunkunapaqpis allin kawsayta takyachinanpaq; puntakta mikuykunakta, hinakuqkunakta, wasichayta, karidaa hampikuqkaqpaq karidaaninta traskipaakunanpaq, ima munapaakushqan sirwichikuykunakta takyachipaakunanpaq. Diriichunpis kanmi mana ulyayniyuq, qishyaqpis, latapis, wiyuudupis, awkishpis kapaakul, mana munal wakchapakuqlulpis.
2. Mama kaykaqpis, uchuk kaykaqpis diriichukunayuqmi allin taapashqa, yanapashqa kapaakunanpaq. Llapa chulipakuy, ishqakuq urukuna diriichuyuqmi kumunkaqpa iwal-lla prutihishqa kapaakunanpaq.

Ishkay trunka suqtayuq artiikulu

1. Llapa nunakunam diriichuyuq yatrachishqa kapaakunanpaq. Manam qillayta mañanmanchu yatranakaq nunakuna liyiyta, qillqayta yatrapaakunankama. Tiqshiq yatranakaq uwiligaturiyum kanqa. Tukuy malkakunamasinchiktam pasachipaakunchikman tiknika ichaqa prufisiyunal yatranakaqta. Llapa nunakunam hatunkaska yatray wasiman yaykuyta munapaakul yatrashqankunapiqta qishpiylla yaykupaakunman.
2. Nunakuna hatunyapaakunanpaqmi yatranakaq sumaq diriichunkunakta, qishpiy kayninkunakta rispiitapaakunanchikpaqmi. Kay yatranakaq limanqa, yatrachinqa hatun malkakunakaqpa lulayninkuna puntachakunanpaq, llapa pachatraw allin kawsakuykaq takyananpaq.
3. Mama-taytakunakaqmi chulinkunap imaymana yatrananta aklapaakunqa.

Ishkay trunka qantrishniyuq artiikulu

1. Llapa nunakunam diriichuyuq kumunidaakaqpa lulanantraw qishpiylla kapaakunanpaq, diriichun kantak puntachaytraw kapaakunanpaqpis kay puntachaytraw mana yatrapaakushqanta yatrapaakunanpaq.
2. Llapa nunakunam diriichuyuq tukuy mural ichapis matiriyal uywashqankunapiqta, imaymana lulapaakushqanpiqta sintiifikunapis, qillqashqa lulanakunapis, artistikakunapis prutihishqa kapaakunanqa.

Ishkay trunka pusaqniyuq artiikulu

Llapa nunakunam diriichuyuq hatun malka ichaqa kumun kamachiqkuykaqta tiqshipaakunanpaq, kay Hatun Kamachikuykaqtraw kamachishqa diriichunkunakta, qishpiy kayninkunakta malkakunamasinta kumplichipaakunanpaq, lulachipaakunanpaq.

Ishkay trunka isqunniyuq artiikulu

1. Llapa nunakunam kumunidaakaqta yanapapaakunman, chaylaqmi ima munapaakushqantapis qatipapaakunqa.
2. Llapa nunakuna lulayta, qishpiy kayninkunakta waynalikuyta munapaakul, kamachishqa shimikaq kamachishqallantam, nishqallantam lulapaakunman; huk nunakunap qishpiy kaynintapis, diriichunkunaktapis sumaq lisqipaakunman, rispiitapaakunman; dimukraatika kumunkaqtraw tukikawsaykaq, allin kamachikuykaq, tukip kaykaq mañashqankunakta lulapaakunanpaq.
3. Kay diriichukunakaq, qishpiy kaykunakaq Nasiyuunis Uniidaspa munayninkunakta, kamachikuyninkunakta llapa nunakuna kasupaakunanpaqmi, mana kuntranta lulapaakunanpaqmi.

Kimsa trunka artiikulu

Kay Hatun Kamachikuykaq manam ni Istaadukunakaqta ni wakin nunakunakaqtapis diriichukta qunchu tukuy lulanankunakta qallaliqpaakunanpaq ni hatunyaachipaakunanpaq ichaqa kay Hatun Kamachikuykaqtraw diriichukunakta, qishpiy kaykunakta ama nipaakunanpaq.

Hawa tinkikuna

• http://qu.wikipedia.org/wiki/Pachantin_llaqtakunapi_runap_allin_kananpaq_hatun_kamachikuy (Qhichwa Wikipidiyapi qillqa)