Jorge Manrique

Traducite: Novus 12:55, 30 Jan 2004 (UTC)

Versos per le morte de su Patre

Ricorda anima dormite,
anima le capite e evelia
contemplante
como se passa le vita,
como se eveni le morte
tan silente,
quante presto fini le placer,
como, depost de recordate,
da dolor,
como, a nostre parer,
qualcunque tempore passate
era melior.

Pois si nos vide lo presente
como in un instante illo se es ite
e terminate,
si nos estima sagemente,
nos dara lo non venite
pro passate.
Non se decipera nemo, no,
pensante que illo va durar
lo que ille spera,
durava solmente lo que videva
proque toto ha de passar
per tal maniera.

Nostre vitas son le fluvios
que illes va dar al mar,
que illo es le morir;
ibi va le dignitates
directe a se finir
e exhaurir,
ibi le fluvios caudalose,
ibi le altere mediocre
e illes plus parve,
al final, illes son equales
los que vive pro su manos
e le riccos.

Invocation:

Io lassa le invocationes
del famose poetas
e oratores;
io non cura de su fictiones
que apporta herbas secrete
su sapores;
A aquelle sol io me commenda,
aquelle sol invoca io
in veritate,
que in iste mundo vivente
le mundo non cognosceva
su deitate

Iste mundo es le cammino
pro le altere, que il es casa
sin dolor;
mais conveni haber bon senso
pro ambular iste viage
sin error.
Nos parti quando nos nace,
nos ambula durante que nos vive,
e nos arriva
al tempore que nos fini
assi que quando nos mori
nos reposa.

Iste mundo bon es
si ben usa nos de illo
como nos debe,
proque, secun nostre fide,
il es pro ganiar aquelle
que nos attende.
Tamen aquelle filio de Deo,
pro altiar nos al celo
ille descendeva,
a nascer hic intra nos,
e a viver in iste solo
ubi moriva.

Vide vos que pauco valor
ha le cosas post que nos ambula
e nos curre,
que in iste mundo traitor,
quandocunque nos mori
nos los perde:
de illes disface le etate,
de illes casos inmunde
que occurre,
de illes, per su qualitate,
in los plus alte statos
perde le fortias.

Dice me vos: le beltate,
le gentil frescor e pelle
del facie,
le color e le albor
quando eveni le vetulessa,
in que se converte?
Le habilitates e legieressa
e le fortia corporal
de juventute
toto torna se gravessa
quando arriva al extremo
del seniltute.

Ma le sanguine del godos,[1]
le lineage e le nobilessa
tan crescite,
per quante via e modos
perde se su grande altessa
in iste vita!
Le un, per pauco valer,
per quanto basse e abattite
que illos los ha!
le altere que, per non haber,
con mestieros non debite
se appoia.

Le statos e ricchessa
que il nos lassa a dishora,
qui ha dubita?
non les demanda nos firmessa,
pois il son de un seniora
que se cambia.
Que [le] benes son del Fortuna [2]
que il revolve con su rota
celerose,
le qual non pote esser una
ni esser estabile ni quiete
in un cosa.

Ma io dice que illos debe accompaniar
e debe arrivar usque le fossa
con su possesor:
pro isto pote nos dupar,
le vita se vade con hastessa
como torpor;
e le delectos de hic
son, in los que nos delecta nos,
temporales,
e le tormentos de illac,
que pro illes nos spera nos,
eternales.

Le placeres e dulcores
de iste vita travaliate
que ha nos,
non es salvo corridores,
e le morte, le trappa
in que cade nos.
Non mirante nostre damno,
curre nos a redina laxe
sin cessar;
quando nos vide le trappa
e vole nos retornar
on non pote stoppar.

Si esserea in nostre poter
facer le facie belle
corporal,
como nos pote facer
le anima tan gloriose,
angelic,
que diligentia tan vive
haberea nos a tote hora,
e tan preste,
in reparar lo misere
lassante nos al Seniora [3]
decomponite!

Ille reges poterose
que nos vide per scripturas
jam passate,
per casos triste, lacrimose,
il esseva su bon fortuna
perturbate,
assi que non ha cosa forte,
que a papas, imperatores
e prelatos,
assi los tracta le morte
como al paupere pastores
de bestiales.

Lasse nos al troianos,
que su males non los videva nos
ni su glorias;
lassa nos al romanos,
benque nos audiva e legeva
su historias.
Non nos preoccupa saper
lo de aquelle seculo passate
que esseva de illo;
veni nos a lo de heri,
que tamben es oblidate como aquello.

Que era del rege Don Juan?,
le princes de Aragón
que de illes esseva?
Que era de tanto gallante,
que era de tante invention
que illes produceva?
Le combattos e torneos,
adornos, bordaturas
e blasones,
era sol distraction?
que era de illes salvo verduras
del solo de tribular?

Que era del damas,
su pectinaturas, su costumes,
su odores?
que esseva del flammas
del focos accendite
de amatores?
que era de aquelle versar,
le musicas accordate
que sonava?
que era de aquelle dansar,
aquelle vestimentos placate
que illes portava?

Ma, e le altere, su herede,
don Enrique, que poteres
accedeva!
Quanto dulce, quanto agradabile
le mundo con su placeres
se le dava!
Ma tu videra quanto inimico,
quanto contrario, quanto cruel
se le monstrava;
habente essite amico,
quante pauco durava con ille
lo que le dava!

Le presentes excessive,
le edificios royales
plen de auro,
le ceramicas tan polite
le enriques e reales [4]
del tresor;
le harneses, le cavallos
de su gentes e habitos
tan abundante,
ubi ira nos a cercar los?
que era [de] illos ma rore
de le pratos?

E su fratre le innocente,
que in su vita successor
se appellava,
que corte tan excellente
habeva e quanto grande senior
le sequeva!
Mais, como esseva mortal,
le placiava le morte si tosto
in su forgia.
Oh, judicio divin,
quanto plus ardeva le foco,
jectava tu aqua!

E aquelle grande Contestabile,
maestro que nos cogneva
como alte personage,
il non precisa que de ille se parla,
solmente que nos lo videva
taliate le gorga.
Su infinite tresors,
su villas e su villages,
su mandar,
que esseva illo ma ploros?
Que esseva illo ma dolores
al lassar?

E le altere due fratres?,
maestros tan prosperatos
como reges,
que al grandes e medianos
habeva tan subjugate
a su leges;
aquelle prosperitate
que tan alte era altiate
e laudate,
que era illo ma claritate
que quanto plus accendite
esseva occidite?

Tante duces excellente,
tante marcheses e contes
e seniores
como nos videva tan potente,
dice, morte, ubi tu los cela
e transpone?
E los su clar gestas
que faceva in le guerras
e in le paces,
quando tu, crude, te infuria
e con tu fortia los abatte
e disface?.

Le greges innumerabile,
le banderiolas, insignias
e bandieras,
le castellos inattaccabile,
le muros e bastiones
e barrrieras,
le cava funde, placate,
o ulle altere inconveniente
que importa?
que si tu veni irate,
toto lo passa tu clarmente
con tu sagitta

Aquelle de bonos refugio,
amate pro virtuose
per le gente,
le maestro don Rodrigo
Manrique, tanto famose
e tanto valente;
su factos grande e clar
non precisa que io los lauda,
jam que illes los videva,
ni io los vole facer alte
pois que le mundo toto sape
qual illos esseva.

Amico de su amicos,
que senior pro domesticos
e parentes!
Que inimico pro inimicos!
Que magistro del effortiatos
e valentes!
Que capite pro le discretos!
Que gratia pro le gratiosos!
Que ration!
Quanto benigne a le subjugatos!
A le bravos e damnosos,
que leon!

In fortuna Octaviano;
Julio Cesar in vincer
e battaliar;
in le virtute, Africano;
Anibal in le saper
e trabaliar;
in le bonitate, un Trajano;
Tito in liberalitate
con allegressa;
in su bracio, Aureliano;
Marco Tulio in le veritate
que promitteva.

Antonio Pio in clementia;
Marco Aurelio in equalitate
del facie;
Adriano in eloquentia;
Teodosio in humanitate
e bon character;
Aurelio Alexandro era
in disciplina e rigor
de le guerra;
un Constrantino in le fide,
Camilo in le grande amor
de su terra.

Non lassava grande tresors,
ni accedeva multe ricchessas
ni ceramicas;
ma faceva guerra al moros,[5]
ganiante su fortalessas
e sus villas;
e in le luctas que vinceva,
multe moros e cavallos
se perdeva;
e in iste negotio ganiava
le rentas e le vassallos
que illos le dava.

Pois per su honor e stato,
in altere tempore passate
como ille remaneva?
Restante abandonate,
con fratres e domesticos
ille se susteneva.
Depois que factos famose
faceva in iste mesme guerra
que faceva,
faceva negotios tanto honorabile
que illos le dava ancora plus terra
que ille habeva.

Istes su vetule historias
que con su bracio pingeva
in juventute
con altere nove victorias
ora los renovava
in senectute.
Per su grande habilitate,
per meritos e ancianitate
ben consumite,
accedeva al dignitate
del grande Cavalleria
del Spada.

E su villas e su terras
occupate de tyrannos
los trovava;
mais per assedios e per guerras
e per fortia de su manos
los recuperava.
Pois nostre rege natural,
si per le obras que faceva
esseva servite,
diceva lo el de Portugal
e in Castilia qui sequeva
su partito.

Depost de ponite le vita
tante vices per su lege
in le tabuliero;
depost de tanto ben servite
le corona de su rege
certo:
depost de tante gestas
que non se pote dar
computo certe,
in su villa de Ocaña
veniva le morte a colpar
a su porta,

dicente: «Bon cavallero,
lassa le mundo fallace
e su adulation;
vostre corde de aciero,
monstrara su effortio famose
in iste adversitate;
e pois que de vita e sanitate
faceva vos tanto pauc conto
per [acceder a] le fama,
face provision de valor
pro suffrer iste affronto
que da vos cita.

Non sia pro vos tante acerve
le battalia timorose
que vos expecta,
pois que altere vita plus longe
del fama gloriose
hic vos lassa,
(benque iste vita de honor
ni es eternal
ni real);
mais, con toto, il es multe melio
que le altere temporal
peribile.

Le viver que es durabile
non se gania con statos
mundanes,
ni con vita delectabile
ubi habita le peccatos
infernales;
mais le bon religiosos
illes gania lo con orationes
e con ploros;
le cavalleros famose,
con travalios e afflictiones
contra moros.

E alora vos, clar senior,
tante sanguine vos verteva
de paganos,
attende le premio
que in iste mundo vos ganiava
per tu manos;
e con iste confidentia
e con le fide tanto integre
que vos ha,
parte vos con bon sperantia,
que iste altere vita tertie
vos ganiara. »

Non ha nos tempore jam
in iste vita meschin
in iste modo,
que mi voluntate es
conforme con le divin
pro toto;
e io consenti in mi morir
con voluntate placente,
clar e pur,
que voler homine viver
quando Deo vole que ille mori
il es follia.

Oration:

Tu, que pro nostre impietate,
vos asumiva forma servil
e basso nomine;
tu, que a tu divinitate
vos univa cosa tante vil
como il es le homine;
tu, que tante grande tormentos
vos suffreva sin resistentia
in tue persona,
non pro mi meritos,
ma per tu sol clementia
vos me pardona.

Fin:

Assi, con tal intender,
tote le sensos human
conservate,
incirculate pro su sposa
e su filios e fratres
e domesticos,
dava su anima a qui antea se lo dava
(lo qual dava al celo
e a su gloria),
que ben que le vita perdeva
lassava nos multe conforto
su memoria.

Notas

[1] Godos: Antique populo germanic que fundava regnos in Espania e Italia

[2] Fortuna: Refere se al Diose Fortuna

[3] Seniora: Refere se al Morte

[4] Enriques e reales: Illes era monetas

[5] Moro: Dice se del musulman que habitava in Espania desde le seculo VIII usque le XV