Ekmak ekin ko‘maksiz, ey do‘stlar, gumonda...

by Nodim Namangoniy

Ekmak ekin ko‘maksiz, ey do‘stlar, gumonda,
Onboring ichra g‘alla ko‘p bo‘lsa, aqcha yonda,
Anqoni tuxmidur bu muhtoji notavonda,
Oson emas, birodar, dehqonchilik jahonda,
Xarjiyu zo‘r bozu darkor har zamonda.

Haryona sovurursan qo‘lda na bo‘lsa mavjud,
Joningni o‘rtagaysan mehnat o‘tig‘a chun ud,
Ahlu ayol barcha boshdin-oyoq kir-olud,
Qo‘shu arobau ot, ag‘darmau taraddud,
Tishu omoch-tirkish, avqoti charchagonda.

Ko‘p justu-jo‘ kerakdur dehqonchilik ishiga,
Yozida yer pishitgach, go‘ng toshigay qishiga,
Qolgay necha zamonlar olamni tashvishiga,
Bug‘doy dema oson hosil bo‘lur kishiga,
Gah yilda bo‘lmay ul ham, dehqon qolur ziyonda

Ekmakka paxta tuxmin ko‘p bog‘lar buzuldi,
Sahrou dashtlarda hangomalar qo‘zuldi,
Bir necha saroyu hovli chigitga to‘ldi,
Bu paxtai amirkon narxi ziyoda bo‘ldi,
Mundin bo‘lak amal yo‘q yaxshi bila yomonda.

G‘allotlarga bo‘ldi narxi bahoda foyiq,
Ko‘p odam ekdi paxta o‘z quvvatiga loyiq,
Bu yo‘lda sarf aylab ilgidagi aloyiq,
Yomg‘iri bemahaldan qo‘rqib hama xaloyiq,
Qish erta tushmagay deb ko‘zlari osmonda.

Bir necha kambag‘allar avqotin o‘tkuzolmay,
Qishlik maoshlarini asbobini tuzolmay,
Har kimsadin olib pul, mingdin birin uzolmay,
Paxtaga pul ko‘torib, vaqtida yetkuzolmay,
Orqasidin mahosil, dehqonchilik tovonda.

Ho‘kuzlari poxol der, qo‘shchisi osh ila non,
Naqdina yo‘q qo‘lida, bisyor dil parishon,
Yuz ming xayol birla darmonda u xaroson,
Onbor puliyu o‘lpon bag‘rini aylabon qon,
Qo‘rqub, cho‘chub tushodur tush ko‘rsa uxlagonda.

Deb paxta sarf aylar yerga hama kuchu zo‘r,
Tikkay chigit jo‘yakka, boshida yuz tuman sho‘r,
Yoz ham o‘tub borodur, deb bo‘lmag‘ay turotur,
Ko‘saklari ochilmay urdi bu qoru yomg‘ur,
Hayron biri bu ishdin, naf’ olmog‘i gumonda.

Har siynag‘a to‘lubdur savdosidin tamanno,
Sahrou shahrlarda bisyor sho‘ru g‘avg‘o,
Zikr ila fikri paxta, hech yo‘q yodi mavlo,
Vahmim hariflaridin shul kun degay mabodo,
Go‘r ichra «paxta-paxta», «manrabbika?» degonda…

Ko‘p takya aylagonlar dunyoyi bevafoga,
Sindiyu parcha-parcha bo‘ldi qolib baloga,
Holini tang qilgach puldor olib aroga,
Ba’zisi qochdi Qashg‘ar, ba’zisi Olmatoga,
Ba’zini ko‘rdi mardum Afg‘onu Bomiyonda.

Bozor ko‘p kishining ayshini qildi barham,
Bori-yo‘g‘ini berdi ko‘rdingmi, qancha odam?
Har rasta ichra eldin topti shikast kam-kam
Bazzozu choyfurushlik-mushkil bu ikkisi ham,
Ko‘plar sinib tugandi moli qolib javonda.

Sinmak bu kecha-kunduz ko‘p elga om bo‘ldi,
Tujjorlarni subhi g‘am birla shom bo‘ldi,
To‘kulib obro‘si benangu nom bo‘ldi,
Maskovchi birla devkor —bu ham tamom bo‘ldi,
Singanni yo‘q hisobi Xo‘qandu Andijonda.

Yolg‘uz o‘zum deganlar tog‘lar oshib yurubdur,
Yoshin chu abri boron tinmay sochib yurubdur,
Rasvolik ilki birla ketin ochib yurubdur,
Yermahd birla Viktor pinhon qochib yurubdur.
Hargiz bular topilmas dunyoni izlagonda…

G‘avvos to pishilmas suvga olurmi gavhar?
Rohat jafou mehnat chekmay emas muyassar,
To nofa bo‘lmayin xun hargiz bo‘lurmi anbar?
Alqissa, hech bir ish oson emas, birodar,
Bekulfatu mashaqqat rohat sanga qayonda?!

To haq inoyat etmay, yetmas qo‘lingga davlat,
Lekin umid birla har kimsa cheksa zahmat,
Yo olim o‘lg‘ay oxir, yokim bir ahli san’at,
Har bir hunarga bordur mushkil base mashaqqat
Be ranj muft davlat — bor elga nogahonda.

Elni asir ko‘rdum dunyoni tashvishiga,
Bosmas farog‘at ila bir parcha non tishiga,
Sargashtai jahondur yozi bila qishiga,
Mashg‘uli jumla olam o‘z nafsining ishiga.
Fikri tanur ichinda, andishasi qozonda…

Xoli emas xavoniq sar halqasi riyodin,
Tazviru hiyla naqshin kashf etdi buryodin,
Maqsudi molu zardur azkoru inzuvodin,
Bo‘yini topmadim man bir faqr ila fanodin,
Ko‘p so‘filarni ko‘rdim ikki ko‘zi shilonda…

Ey Nodimi kamina, tokay senga bu g‘aflat,
Nogoh marg yetgay bu umrdur g‘animat,
Ayyomi navjuvonlig‘ hayf o‘tdi yaxshi fursat,
Endiki piri bo‘lding, yo‘qdur madoru quvvat,
Toat qilurg‘a hargiz bu jismi notavonda.