Asanaginica
ARGOMENTO
Asan, capitano turco, resta ferito in un combattimento per modo che non può ritornarsene alla casa propria. Va a visitarlo nel campo la madre e la sorella: ma, trattenuta da un pudore che parrebbe strano fra noi, non ha il coraggio d’andarvi la di lui moglie. Asan prende per un tratto di poco buon animo questa ritrosia; si sdegna colla sposa, in un momento di primo impeto, e le manda il libello di repudio. L’amorosa donna, con angoscia acerbissima di cuore, si lascia condurre lontano da cinque tenere creaturine, e particolarmente dall’ultimo suo bambino, che giacevasi peranche nella culla. Appena ritornata alla casa paterna, fu chiesta in moglie da’ principali signori del vicinato. Il begh Pintorovich, di lei fratello, stringe il contratto coi cadì, o giudice d’Imoski; e non bada ai prieghi dell’afflitta giovane, che amava di perfetto amore il perduto marito e i figliuolini suoi. La comitiva, per condurla a Imoski, dovea passare dinanzi alla casa dell’impetuoso
88
Asan, che di già guarito delle sue ferite se n’era tornato e trovavasi pentitissimo del repudio. Egli, conoscendo benissimo il di lei cuore, manda a incontrarla due de’ suoi fanciulli, a’ quali ella fa dei regali che di già aveva preparati. Asan si fa sentire a richiamarli in casa, dolendosi che la loro madre ha un cuore inflessibile. Questo rimprovero, il distacco de’ figliuoli, la perdita d’un marito che nel suo modo aspro l’amava quanto era amato, operano una sì forte rivoluzione nell’anima della giovane sposa, ch’ella ne cade morta all’improvviso, senza proferir parola.
XALOSTNA PJESANZA
PLEMENITE
ASAN-AGHINIZE
Scto se bjeli u gorje zelenoj?
Al-su snjezi, al-su Labutove?
Da-su snjezi vech-bi okopnuli;
Labutove vech-bi poletjeli.[1]
Ni-su snjezi nit-su Labutove;
Nego sciator Aghie Asan-Aghe.
On bolu-je u ranami gliutimi.
Oblaziga mater, i sestriza;
A Gliubovza od stida ne mogla.
Kad li-rnu-je ranam boglie bilo,
Ter poruça vjernoi Gliubi svojoj:
Ne çekai-me u dvoru bjelomu,
Ni u dvoru, ni u rodu momu.
Kad Kaduna rjeci razumjela,
Josc’je jadna u toj misli stala.
Jeka stade kogna oko dvora:
I pobjexe Asan Aghiniza
Da vrât lomi kule niz penxere.
Za gnom terçu dve chiere djevoike:
Vrati-nam-se, mila majko nascia;
Ni-je ovo babo Asan-Ago,
Vech daixa Pintorovich Bexe.
I vrâtise Asan Aghiniza,
Ter se vjescia bratu oko vrâta.
Da! moj brate, velike framote!
Gdi-me saglie od petero dize!
Bexe muçì: ne govori nista.
Vech-se mâscia u xepe svione,
I vadi-gnoj Kgnigu oproschienja,
Da uzimglie podpunno viençanje[2],
Da gre s’ gnime majci u zatraghe.
Kad Kaduna Kgnigu prouçila,
Dva-je sîna u gelo gliubila,
A due chiere u rumena liza:
A s’ malahnim u besicje sinkom
Odjeliti[3] nikako ne mogla.
Vech’je brataz za ruke uzeo,
I jedva-je sinkom raztavio:
Ter-je mechie K’ sebi na Kogniza,
S’gnome grede u dvoru bjelomu.
U rodu-je malo vrjeme stâla,
Malo vrjeme, ne nedjegliu dana,
Dobra Kado, i od roda dobra,
Dobru Kadu prose sa svî strana;
Da majvechie Imoski Kadiad.
Kaduna-se bratu svomu moli:
Aj, talco te ne xelila, bratzo!e
Ne moi mene davat za nikoga,
Da ne puza jadno serze moje
Gledajuchi sirotize svoje.
Ali Bexe ne hajasce nista,
Vech-gnu daje Imoskomu Kadii.[4]
Josc Kaduna bratu-se mogliasce,
Da gnoj pisce Iistak bjele Knighe,
Da-je saglie Imoskomu Kadii.
Djevoika te ljepo pozdravgliasce,
A u Kgnizi ljepo te mogliasce,
Kad pokupisc Gospodu Svatove
Dugh podkliuvaz nosi na djevojku;
Kadà bude Aghi mimo dvora,
Neg-ne vidî sirotize svoje.
d
91
Kad Kadii bjela Kgniga doge
Gospodu-je Svate poicupio.
Svate kuppi grede po djevoiku.
Dobro Svati dosli do djevoike,
I zdravo-se povratili s’gnome.
A kad bili Aghi mimo dvora,
Dve-je chierze s’penxere gledaju,
A dva sîna prid-gnu izhogiaju,
Tere svojoi majçi govoriaju.
Vrati-nam-se, mila majko nascia,
Da mi tebe uxinati damof.
Kad to çula Asan-Aghiniza,
Stariscini Svatov govorila:
Bogom, brate Svatov Stariscina,
Ustavimi Kogne uza dvora,
Da davujem sirotize moje.
Ustavise Kogne uza dvora.
Svoju dizu ljepo darovala.
Svakom’ sinku nozve poziachene,
Svakoj chieri çohu da pogliane;
A malomu u besicje sinku
Gnemu saglie uboske hagline.
A to gleda Junak Asan-Ago;
Ter dozivglie do dva sîna svoja:
Hodte amo, sirotize moje,
Kad-se nechie milovati na vas
Majko vascia, serza argiaskoga.
Kad to ula Asan Aghiniza,
Bjelim liçem u zemgliu udarila;
U pût-se-je s’duscjom raztavila
Od xalosti gledajuch sirotag.
CANZONE DOLENTE
DELLA NOBILE
SPOSA D’ASAN AGA’
Che mai biancheggia là nel verde
bosco?
Son nevi o cigni? Se le fosser nevi
Squagliate ornai sarebbonsi: se cigni
Mosso avrebbero il volo. Ah! non son bianche
Nevi o cigni colà; sono le tende
D’Asano, il duce. Egli è ferito e duolsi
Acerbamente. A visitarlo andaro
La madre e la sorella. Anche la sposa
Sarebbev’ita; ma rossor trattienla.
Quindi allorch’ei delle ferite il duolo
Sentì alleggiarsi, alla fedel mogliera
Così fece intimar: «Non aspettarmi
Nel mio bianco cortil; non nel cortile,
Né fra’ parenti miei». Nell’udir queste
[5]
Dure parole pensierosa e mesta
L’infelice rimase. Ella d’intorno
Al maritale albergo il calpestio
Di cavalli ascoltò; verso la torre
Disperata fuggio, per darsi morte
Dalla finestra rovinando al basso.
Ma i di lei passi frettolose, ansanti
Le due figlie seguir: «Deh! cara madre,
Deh! non fuggir; del genitore Asano
Non è già questo il calpestio; ne viene
Il tuo fratello, di Pintoro il figlio».
Addietro volse a questo dire i passi
D’Asan la sposa, e le braccia distese
Al collo del fratello. «Ah! fratel mio,
Vedi vergogna! e’ mi repudia, madre
Di cinque figli!». Il begh nulla risponde;
Ma dalla tasca di vermiglia seta
Un foglio trae di libertade, ond’ella
Ricoronarsi pienamente possa,
Dopo che avrà con lui fatto ritorno
Alla casa materna. Allor che vide
L’afflitta donna il doloroso scritto,
De’ suoi due figliuolin baciò le fronti,
E delle due fanciulle i rosei volti:
Ma al bambino, che giaceva in culla
Staccar non si poteo. Seco la trasse,
Il severo fratello a viva forza;
Sui cavallo la pose, e fe ritorno
Con essa insieme alla magion paterna.
Breve tempo restovvi. Ancor passati
Sette giorni non erano, che intorno
Fu da ogni parte ricercata in moglie
La giovane gentil d’alto legnaggio;
E fra i nobili proci era distinto
L’imoskese cadì. Prega piagnendo
Ella il fratel: «Deh non voler di nuovo
Darmi in moglie ad alcun, te ne scongiuro
Pella tua vita, o mio fratello amato;
Onde dal petto il cor non mi si schianti
Nel riveder gli abbandonati figli!».
Il begh non bada alle sue voci; è fisso
Di darla in moglie al buon cadì d’Imoski.
Allor di nuovo ella pregò: «Deh! almeno
Poiché pur così vuoi, manda d’Imoski
Al cadì un bianco foglio. A te salute
Invia la giovinetta, e vuol pregarti.
Per via di questo scritto, che allor quando
Verrai per essa co’ signori svati
Un lungo velo tu le rechi, ond’ella
Possa da capo appié tutta coprirsi,
Quando dinanzi alla magion d’Asano
Passar d’uopo le sia; né veder deggia
I cari figli abbandonati!». Appena
Giunse al cadì la lettera, ei raccolse
Tutti gli svati, e pella sposa andiede,
Il lungo velo, cui chiedea, portando.
Felicemente giunsero gli svati
Sino alla casa della sposa; e insieme
Felicemente ne partir con essa.
Ma allor che presso alla magion d’Asano
Furo arrivati, dal balcon mirorno
La madre lor le due fanciulle e i figli
Usciro incontro a lei. «Deh, cara madre,
Tornane a noi; dentro alle nostre soglie
A cenar vienne». La dolente sposa
Del duce Asano, allor che i figli udio,
Volsesi al primo degli svati: «O vecchio
Fratello mio, deh ferminsi i cavalli
Presso di questa casa, ond’io dar possa
Qualche pegno d’amore agli orfanelli
Figli del grembo mio». Stettersi fermi
Dinanzi alla magion tutti i cavalli;
Ed ella porse alla diletta prole
I doni suoi, scesa di sella. Diede
Ai due fanciulli bei coturni, d’oro
Tutti intarsiati, e due panni alle figlie,
Onde dal capo ai pié furon coperte:
Ma al picciolo bambin, che giacea in culla,
Da poverello un giubbettin mandava.
Tutto in disparte il duce Asàn vedea;
E a se chiamò i figliuoli: «A me tornate
Cari orfanelli miei, da che non sente
Più pietade di voi la crudel madre
Di arrugginito cor». Udillo, e cadde
L’afflitta donna, col pallido volto
La terra percuotendo; e a un punto istesso
Del petto uscille l’anima dolente,
Gli orfani figli suoi partir veggendo.
Sto se bijeli u gori zelenoj?
Al' su snjezi, al' su labudovi?
Da su snjezi, vec bi okopnuli,
labudovi, vec bi poletjeli;
nit' su snjezi, nit' su labudovi,
nego Sator age Hasan-age:
on boluje u ranami ljutim.
Oblazi ga mater i sestrica,
a ljubovca od stida ne mogla.
Kad li mu je ranam' bolje bilo,
ter poruca vjernoj ljubi svojoj:
"Ne cekaj me u dvoru bijelomu,
ni u dvoru, ni u rodu momu!"
Kad kaduna r'jeci razumjela,
jos je jadna u toj misli stala,
jeka stade konja oko dvora,
i pobjeze Hasanaginica,
da vrat lomi kuli niz pendzere.
Za njom trcu dvi ceri djevojke:
"Vrati nam se mila majko nasa,
nije ovo babo Hasan-aga,
vec daidza Pintorovic beze!"
I vrati se Hasanaginica,
ter se vjesa bratu oko vrata.
"Da, moj brate velike sramote,
gdi me salje od petero dice!"
Beze muci, ne govori nista,
vec se masa u dzepove svione,
i vadi njoj knjigu oproscenja,
da uzimlje potpuno vjencanje,
da gre s njime majci uzatrage.
Kad kaduna knjigu proucila,
dva je sina u celo ljubila,
a dv'je ceri u rumena lica;
a s malahnim u besici sinkom,
od'jeliti nikako ne mogla,
vec je bratac za ruke uzeo,
i jedva je sinkom rastavio,
ter je mece k sebi na konjica,
s njome grede dvoru bijelomu.
U rodu je malo vr'jeme stala,
malo vr'jeme, ni nedjelju dana,
dobra kada i od roda dobra,
dobru kadu prose sa svih strana,
da najvece imoski kadija.
Kaduna se bratu svomu moli:
"Ah, tako te ne zelila, braco!
Nemoj mene davat za nikoga,
da ne puca jadno srce moje,
gledajuci sirotice svoje!"
Ali beze ne hajase nista,
vec nju daje imoskom kadiji.
Jos kaduna bratu se moljase,
da njoj pise listak b'jele knjige,
da je salje imoskom kadiji:
"Djevojka te l'jepo pozdravljase,
a u knjizi l'jepo moljase,
kad pokupis gospodu svatove,
dug pulduvak nosi na djevojku,
kad bude agi mimo dvora,
nek' ne vidi sirotice svoje!"
Kad kadiji b'jela knjiga dodje,
gospodu je svate pokupio,
svate kupi, grede po djevojku.
Dobro svati dosli do djevojke,
i zdravo se povratili s njome.
A kad bili agi mimo dvora,
dvi je cerce s pendzera gledahu,
a dva sina prid nju izadjahu,
tere svojoj majci govorahu:
"Svrati nam se, mila majko nasa,
da mi tebim uzinati damo!"[6]
Kad to cula Hasanaginica,
starisini svatov' govorila:
"Bogom brate, svatov' starisina,
ustavi mi konje uza dvora,
da darujem sirotice moje!"
Ustavise konje uza dvora,
svoju dicu l'jepo darovala:
svakom sinku noze pozlacene,
svakoj ceri cohu do poljane,
a malomu u besici sinku,
njemu salje u bosci haljine.
A to gleda junak Hasan-aga,
ter dozivlje do dva sina svoja:
"Hod'te amo, sirotice moje,
kad se nece smilovati na vas,
vasa majka srca ardjaskoga!"
Kad to cula Hasanaginica,
b'jelim licem u zemlju udarila,
uput je se s dusom rastavila,
od zalosti, gledajuc' sirota!
Što se bijeli u gori zelenoj?
Al su snijezi, al su labudovi?
Da su snijezi, već bi okopnuli
labudovi već bi poletjeli.
Nit su snijezi, nit su labudovi
nego šator età Hasan.
Su boluje u ranama ljutim.
Oblazi ga mater i sestrica
a ljubovca od stida ne mogla.
Kad li mu je ranam bolje bilo
su poruča vjernoj ljubi svojoj:
"Ne èekaj me u dvoru bijelomu.
Ni u dvoru, ni u rodu momu!"
Kad kaduna riječi razumjela
još je jadna u toj misli stala
jeka stade konja oko dvora;
i pobježe Hasanaginica
da vrat lomi kule niz pendžere.
Za njom trču dvije ćeri djevojke:
"Vrati nam se, mila majko naša
nije ovo babo Hasan-aga
već daidža Pintorović-beže! "
Io vrati se Hasan-aginica
ter se vješa bratu oko vrata.
" Da, moj brate, velike sramote
gdi me šalje od petero dice! "
Beže muči, ne govori ništa
već se maja u dzepe svione
i vadi njoj knjigu oprošćenja
da uzimlje potpuno vjenčanje
da gre s njime majci uzatrage.
Kad kaduna knjigu proučila
dva je sina u čelo ljubila
a dvije ćere u rumena lica
come malahnim u bešici sinkom
odijelit se nikako ne mogla
već je bratac za ruke uzeo
i jedva je s sinkom rastavio
ter je meća k sebi na konjica
s njome grede dvoru bijelome.
U rodu je malo vrijeme stala
malo vrijeme ni nedjelju dana
dobra kada o roda dobra
dobru kadu prosa sa svih strana
a najveće imotski kadija.
Kaduna se bratu svome moli:
"Aj, tako te ne želila, braco
nemoj mene davat za nikoga
da ne puca jadno srce moje
gledajući sirotice svoje!"
Ali beže ne hajaše ništa
već nju daje imotskom kadiji.
Još kaduna bratu se moljaše
da njoj piše listak bijele knjige
da je šalje imotskom kadiji:
"Djevojka te lijepo pozdravljaše
au knjizi lijepo te moljaše
kad pokupiš gospodu svatove
scavato potkljuvac nosi na djevojku
kada bude agi mimo dvora
nek ne vidi sirotice svoje."
Kad kadiji Bijela knjiga dođe
gospodu je Svate pokupio
Svate Kupi, grede po djevojku.
Dobro Svati došli fare djevojke
i zdravo se povratili s njome.
Un kad bili AGI mimo Dvora
Dvije je Cerce s pendžera gledahu
un DVA sina prid nju ishođahu
tere svojoj majci govorahu:
"Vrati nam se, mila majko naša
da mi tebi užinati damo!"
Kad to čula Hasanaginica
starješini svatov govorila:
"Bogom braté, svatov starješina
ustavi mi konje uza dvora
da darujem sirotice moje."
Ustaviše konje svaju
dicu lijepo darovala:
svakom sinku nože pozlaćene
svakoj ćeri èohu do poljane
a malome u bešici sinku
njemu šalje uboške haljine.
A gleda junak Hasan fa
ter dozivlje do dva sina svoja:
"Hod'te amo, sirotice moje
kad se neće smilovati na vas
majka vaša, srca arđaskoga!"
Kad to čula Hasanaginica
bijelim licem u zemlju udrila,
uput se je s dušom rastavila
od žalosti gledajuć sirota.
Što se bjeli u gori zelenoj?
Al' su snjezi, al' su labudovi?
Da su snjezi, već bi okopnuli,
labudovi, već bi poletjeli;
nit' su snjezi, nit' su labudovi,
nego šator age Hasan-age:
on boluje u ranami ljutim.
Oblazi ga mater i sestrica,
a ljubovca od stida ne mogla.
Kad li mu je ranam' bolje bilo,
ter poruča vjernoj ljubi svojoj:
"Ne čekaj me u dvoru b'jelomu,
ni u dvoru, ni u rodu momu!"
Kad kaduna r'ječ razumjela,
još je jadna u toj misli stala,
jeka stade konja oko dvora,
i pobježe Hasanaginica,
da vrat lomi kuli niz pendžere.
Za njom trču dvi ćeri djevojke:
"Vrati nam se, mila majko naša,
nije ovo babo Hasan-aga,
već daidža, Pintorović beže!"
I vrati se Hasanaginica,
ter se vješa bratu oko vrata.
"Da, moj brate, velike sramote,
gdi me šalje od petero dice!"
Beže muči, ne govori ništa,
već se maša u džepe svione,
i vadi njoj knjigu oprošćenja,
da uzimlje potpuno vjenčanje,
da gre s njime majci uzatrage.
Kad kaduna knjigu proučila,
dva je sina u čelo ljubila,
a dv'je ćeri u rumena lica:
a s malahnim u bešici sinkom,
od'jeliti nikako se ne mogla,
već je bratac za ruke uzeo,
i jedva je sinkom rastavio,
ter je meće k sebi na konjica,
s njome grede dvoru bijelomu.
U rodu je malo vr'jeme stala,
malo vr'jeme, ni nedjelju dana,
dobra kada i od roda dobra,
dobru kadu prose sa svih strana,
da najveće imotski kadija.
Kaduna se bratu svomu moli:
"Ah, tako te ne želila, braco!
Nemoj mene davat za nikoga,
da ne puca jadno srce moje,
gledajući sirotice svoje!"
Ali beže ne hajaše ništa,
već nju daje imotskom kadiji.
Još kaduna bratu se moljaše,
da njoj piše listak, b'jele knjige,
da je šalje imotskom kadiji:
"Djevojka te l'jepo pozdravljaše,
a u knjizi l'jepo te moljaše,
kad pokupiš gospodu svatove,
dug polduvak nosi na djevojku,
kada bude agi mimo dvor,
nek' ne vidi sirotice svoje!"
Kad kadiji b'jela knjiga dođe,
gospodu je svate pokupio,
svate kupi, grede po djevojku.
Dobro svati došli po djevojke,
i zdravo se povratili s njome.
A kad bili agi mimo dvora,
dvi je ćerce s pendžera gledahu,
a dva sina prid nju izhođahu:
tere svojoj majci govorahu:
"Svrati nam se, mila majko naša,
da mi tebi užinati damo!"
Kad to čula Hasanaginica,
starišini svatov' govorila:
"Bogom brate, svatov' starišina,
ustavi mi konje uza dvora,
da darujem sirotice moje!"
Ustaviše konje uza dvora.
Svoju dicu l'jepo darovala:
svakom sinku nazve pozlaćene,
svakoj ćeri čohu do poljane;
a malomu u bešici sinku,
njemu šalje u bošči haljine.
A to gleda junak Hasan-aga,
ter dozivlje do dva sina svoja:
"Hod'te amo, sirotice moje,
kad se neće smilovati na vas,
majka vaša srca arđaskoga!"
Kad to čula Hasanaginica,
b'jelim licem u zemlju udrila,
uput se je s dušom rastavila,
od žalosti, gledajuć' sirota!
Cosa c'è di così bianco sulla tua foresta verdeggiante?
Forse è neve o cigni assemblati?
La neve sicuramente si sarebbe sciolta molto tempo fa.
E una fuga di cigni sarebbe partita.
No! non cigni, non neve, è lì che vedi, è
la tenda di Aga, Hasan Aga;
Sul suo divano lui mente, gravemente ferito.
E sua madre lo cerca, e sua sorella,
ma per la vergogna sua moglie è assente.
Quando la sofferenza delle sue ferite fu attenuata,
Hasan in tal modo la sua fedele moglie ordinò:
"Nella mia casa non rimarrai
più- Non dimorerai più tra le mie parentele".
Quando sua moglie aveva ascoltato questa terribile frase,
Numbed con terrore rimase in piedi e piena di dolore.
Quando fuori udì il barbone dei cavalli,
Alla finestra più alta della torre
Precipitò il fedele Hasanaginica, si
sarebbe gettato nel cortile,
ma le sue due amate figlie seguirono.
Piangendo dopo di lei in lacrime angoscianti:
"Torna da noi, oh, madre, madre!
Questi non sono i
courser di nostro padre Hasan, è lo zio Pintorovic che viene."
Poi, tornando, Hasanaginica gettò
le braccia in disgrazia intorno a suo fratello:
"Vedi il dolore, fratello, di tua sorella:
mi strapperebbe dai miei bambini indifesi".
Era silenzioso, ma da una tasca.
Ben avvolto in una seta di color scarlatto più profondo.
Lettere di divorzio ha disegnato, e l'ha offerta
Cerca di nuovo la dimora della sua anziana madre:
libera di vincere e sposare un altro marito.
Quando vide la lettera di divorzio,
Baci da parte sulla fronte dei suoi due ragazzi,
sulle guance rosse delle sue ragazze si strinse nel dolore.
Ma non riuscì a staccarsi dal piccolo
Crowing di sua madre dalla culla.
Ma alla fine suo fratello con uno sforzo
strappò la madre dal suo tenero infante,
la mise stretta dietro di sé sul suo courser.
Accompagnato con lei nella fattoria bianca.
Ma per un breve periodo dimorò con la sua gente -
Non era stata completata una sola settimana,
quando una schiera di corteggiatori corteggiava la donna
di una famiglia nobile del fiore;
Uno di loro il possente Cadi di Imoski.
Disse la nobile signora, tremando molto:
"Ti supplico, ti imploro, fratello,
non darmi a un altro marito,
per la vista dei miei poveri orfani,
certo, spezzerebbe lo spirito di tua sorella!"
Poco importava a suo fratello per i suoi dolori;
Aveva giurato che avrebbe dovuto sposare il Cadi.
Poi la sorella ha chiesto di fargli un favore:
"Scrivi su carta bianca come la neve, o, fratello mio.
Per la Cadi come un messaggio da sposa,
'amichevoli saluti dalla donna giovane.
E implora te la portano in regalo.
Quando la tua invitati a nozze e tu sei venuto
qui alla fattoria di colore bianco della sua gente,
un velo così lungo e fluido che passa
La casa di Aga non ha bisogno di vedere i suoi orfani. "
Quando la lettera bianca come la neve raggiunse il Cadi,
tutti i suoi invitati al matrimonio lo chiamò insieme,
e partì con loro per la sua promessa sposa,
futura padrona della sua bianca terra.
Ha raggiunto in modo sicuro con i suoi amici la sua dimora;
Per fortuna tutti stavano tornando verso casa,
ma quando stavano passando la casa di Aga.
Le sue due figlie l'hanno vista dalla finestra.
I suoi due figli uscirono e, dal portale, le
chiamarono: "Vieni qui! O vieni qui!
Prendi la cena della tua notte con i tuoi figli!"
Tristemente Hasanaginica li sentì;
E lei disse a chi guidava la festa:
"Le sarei molto grato, capitano.
Se hai gentilmente interrotto la processione
mentre io regalo alcuni regali ai bambini. "
Così si fermarono al portale amato, i
regali le diedero a tutti i bambini,
ai ragazzi stivali alti con ricami dorati,
alle ragazze vestiti lunghi e splendenti ;
e un indumento di seta al suo baby.-
Vicino a loro sedeva il loro padre, Hasan Aga,
e ha chiamato nel dolore ai suoi figli,
"Venite a me, i bambini poveri! a tuo padre.
Da tua madre non sperare nella pietà.
Calunosa è lei, fredda e dal cuore di pietra. "
Hasanaginica, quando lo seppe, a
terra cadde tutta pallida e tremante,
e il suo spirito lasciò la sua prigione terrena
agli sguardi dei suoi orfani.
Хасанагиница
Шта се б'јели у гори зеленој?
Ал' је снијег, ал' су лабудови?
Да је снијег, већ би окопнио,
лабудови већ би полетјели.
Нит' је снијег нит' су лабудови,
него шатор аге Хасан-аге;
он болује од љутијех рана.
Облази га мати и сестрица,
а љубовца од стида не могла.
Кад ли му је ранам' боље било,
он поручи вјерној љуби својој:
„Не чекај ме у двору бјелому,
ни у двору, ни у роду мому“.
Кад кадуна рјечи разумјела,
још је јадна у тој мисли стала,
јека стаде коња око двора;
тад побјеже Хасанагиница
да врат ломи кули низ пенџере;
за њом трче дв'је ћере дјевојке:
„Врати нем се, мила мајко наша!
Није ово бабо Хасан-ага,
већ даиџа Пинторовић беже“.
И врати се Хасанагиница,
тер се вјеша брату око врата:
„Да, мој брате, велике срамоте,
гдје ме шаље од петоро дјеце!“
Беже мучи, ништа не говори,
већ се маша у џепе свионе
и вади јој књигу опрошћења,
да гре с њиме мајци унатраге.
Кад кадуна књигу проучила,
два је сина у чело љубила,
и дв'је ћере у румена лица,
а с малахним у бешици синком
одјелит се никако не могла;
већ је братац под руке узео
и једва је с синком раставио,
тер је меће к себи на коњица,
с њоме греде двору бијелому.
У роду је мало врјеме стала,
мало врјеме, ни недељу дана.
Добра када и од рода добра,
добру каду просе са свих страна,
а највише имотски кадија.
Кадуна се брату своме моли:
„Ај тако те не желила, брацо,
немој мене дават ни за кога,
да не пуца јадно срце моје
гледајући сиротице своје“.
Али беже ништа не хајаше,
већ њу даје имотском кадији.
Још кадуна брату се мољаше
да напише листак бјеле књиге,
да је шаље имотском кадији:
„Дјевојка те лјепо поздрављаше,
а у књизи лјепо те мољаше:
кад покупиш господу сватове,
и кад пођеш њеном бјелу двору,
дуг покривач носи на дјевојку,
када буде аги мимо двора,
да не види сиротице своје“.
Кад кадији бјела књига дође,
господу је свате покупио,
свате купи, греде по дјевојку.
Добро свати дошли до дјевојке,
и здраво се повратили с њоме;
а кад били аги мимо двора,
двје је ћерце с пенџера гледаху,
а два сина пред њу исхођаху,
тере својој мајци говораху:
„Сврати нам се, мила мајко наша,
да ми тебе ужинати дамо“.
Кад то чула Хасанагиница,
старјешини свата говорила:
„Богом брате, свата старјешина,
устави ми коње уза двора
да дарујем сиротице моје“.
Уставише коње уза двора.
Своју дјецу лјепо даровала:
сваком сину ноже позлаћене,
свакој ћери чоху од пољане,
а малому у бешици синку,
њему шаље у бошци хаљине.
А то гледа јунак Хасан-ага,
пак дозивље до два сина своја:
„Ход'те амо, сиротице моје,
кад се неће смиловати на вас
мајка ваша срца каменога“.
Кад то чула хасанагиница,
б‘јелим лицем у земљу уд'рила,
успут се је с душом раставила
од жалости гледајућ' сироте.
- ↑ Non essendo i vari caratteri usati in Dalmazia molto comunemente noti, credo prezzo dell’opera il trascrivere questi quattro versi ne’ tre principali, cioè nel glagolitico o geronimiano de’ libri liturgici, nel cirilliano de’ documenti antichi, e nel corsivo cirilliarso de’ Morlacchi, che molto somiglia al corsivo de’ Russi, se alcune sue note particolari se n eccettuino.
Il corsivo de’ Morlacchi è men bene ortografato, ma mantiene più la verità della loro qualunque siasi pronunzia, da cui nel testo io mi sono un po’ allontanato.
Il serviano maiuscolo de’ Calogeri, e il corsivo usato nell’interiore della Bosna, ch’è quasi arabizzato, sono anch’essi curiosi; ma sarebbe di noia il riferirli. - ↑ b L’originale: «affinché prenda con piena libertà coronazione (da sposa novella) dopo che sarà ita con esso della madre ne’ vestigi».
- ↑ c Dovrebbe dire odjelitise, separarsi; ma la misura del verso decasillabo non lo permette, quantunque lo richieda la buona sintassi.
- ↑ Imoski, l’Emota de’ bassi geografi greci, luogo forte, tolto a’ Turchi nell’ultima guerra.
e L’originale: «Deh’ così non debba io desiderarti!» che vale a dire «così viva tu a lungo, ond’io non ti desideri dopo d’averti perduto!». - ↑ g La mancanza di caratteri adattati mi ha costretto a usare della lettera z nostra, in luogo della slavonica, ch’equivale al ξ greco; lo hanno però fatto molti altri prima di me senza scrupolo, nel che mi è sembrato di doverli seguire a preferenza di quelli che usano della lettera alta. Non ho raddoppiato lettere, per uniformarmi all’ortografia de’ manoscritti slavonici più antichi.
- ↑ fUxinati non significa propriamente cenare, ma far merenda, il che mi sarebbe stato difficile da esprimere non ignobilmente