An El Filibusterismo – ni Jose Rizal, 1961/5
in kabalhin han iya kinaiya nga yana, hira Quatrefages ngan hi Virchow, ngaduha, diri na mahababaro pagtukib kun ano hiya nga tulin hin tawo. Katapos hin mga pira katuig nga ira pagkaasawa, an iya bana nga nag-antos ha iya hin waray aringasa, ngan nag-alagad han iya mga paglaladngan, inabot gihapon han hihirutan nga uras ha usa kamasurub’on nga adlaw nga nahanuyusoy hiya hin pagbunal han iya gabayan ha paglakat dida ha lawas han ginang. An paghitigdai han senyora Joba him nga paglutod han iya batasan, amo an nakasugad nga waray dayon bumati han kamaul-ol han balbag, unina na han paghiulii han kalas ngan han nakakalikay na an iya bana, kay nahapanganga liwat han waray paid nga iya buhat, nga haros pagpatay han iya kaupod, ngan ginlalanat han mga manunulay ha sakob han panimalay, nga amo in duduha nga ayam ngan hin usa nga pikoy, kinmalagiw hin harayo sugad han maabot han iya kapiulan, sinmakay han siyahan nga sarakyan nga iginkita ngan bumalhin ngadto han siyahan nga baluto nga hintaraan ha saldg ngan, daw Ulises nga pilipinhon, naglaag ha kaburubungtuhan, nagpanlalakbay han mga lalawigan ngan nagpanabuktabok han mga purd, ginsusunod ngan ginlalanat han iya Calipso nga disalaming, nga nakakaurit han bisan hino nga dinidimalas hin paghitampo ha iya pakigkasakay. Nasumatan nga aadto kuno ha lalawigan han Laguna, nagtitinago didto hin usa nga bungto, salit ngadto hiya yana mangad pa niya mabihag han iya tinina nga buhok.
An mga kasarakay nagtibway hin diri pagpalupig: namaghiruhimangraw hin waray hunong, namaglantugi hin bisan la ano nga hipatungdan. Hadto nga uras, tungod han mga likoliko han salog, say nira ginhihiruhimangraw an paghingayad hini nga tubig ngan, kaiya na ngahaw, hindabihan an mga Obras del Puerto.
Hi Ben Zayb, an manunurat nga dagway hin prayle, iginkakatigi ha himangraw han batan’on nga padi nga dagway hin artilyero. Ngaduha naguliat, nagkukumpas, nagbabarabad han mga butkon, nabuklad han mga kamot, nagbabandok, nanhihinabi hin mga pagnapinap, mga bunuan o aysag, an salog ha San Mateo, mga kasko,5 mga indiyo ug iba pa, ha dako nga kalipay han iba nga namamati ngan ha dako nga kangaids hin usa nga gurang na nga pransiskano nga magasa hin duro ngan madaragdarag, sugad man in usa nga mahusay nga do-