Jump to content

1636 წ. 08.25. - მამულის წყალობის წიგნი როსტომ მეფისა პაპუნა გოსტაშაბიშვილ-ბარათასშვილისადმი

From Wikisource





ქართული სიგელ-გუჯრები






საბუთის დაცულობა

[edit]

დედანი: ხეც Hd-14601.



საბუთის ტექსტი

[edit]

ქ. ნებითა და შეწევნითა ღ(მრ)თისათა, ჩუენ, მეფეთ-მეფემან და ჴელმწიფემან, პატრონმან როსტომ, თანამეცხედრემან ჩუენმან, დედოფალმან, პატრონმან მარიამ, ესე უკუნისამდი ჟამთა და ხანთა გასათავებელი, სამკუიდრო და საბოლოვო, მტკიცე, შეუშლელი და შეუცუალებელი წიგნი გიბოძეთ თქუენ, ჩუენთა ერდგულთა და მრავალფერად ერდგულად თავდადებით ნამსახურთა ყმათა, ბარათაშვილს-გოშტაშაბიშვილს პაპუნასა, შვილთა და შვილიშვილთა სახლისა მამავალთა თქუენისათა.

მას ჟამსა, ოდეს მამა თქუენი სამცხეს დილისათვის გავგზავნეთ, წავიდა ყარა-მაჰმადაშვილი და ბევრი კაცი სხუა დაიჭირა, თუითან ჩუენის სამსახურზედ შეაკუდა. ჩუენც შეგიწყალეთ და გიბოძეთ, რისაც მამულის მქონებელი მამაშენი ყოფილიყოს მთასა ანუ ბარსა, უნაკლულოდ. ყოვლის კაცისაგან მოუდევრად და შემოუსარჩლელად თქუენთვის გუიბოძებია. არაოდეს არ მოგეშალოს არა ჩუენგან და არა შემდგომად სხუათა მეფეთა და მეპატრონეთაგან.

აწე, უზედაესთა მოგახსენებთ და უქუედაესთა გიბრძანებთ, კარისა ჩუენისა ვექილ-ვეზირნო, მდივანნო და სხუანო მოსაქმენო, თქუენცა ასრე გაუთავეთ, რარიგადაც ამა ჩუენგან ნაწყალობევს სიგელშიგან ეწეროს, ნურაოდეს ნუ შეუშლით, თუინიერ თანადგომისა და შეწევნისაგან კიდე.

დაიწერა ბრძანება და ნიშანი ესე ქორონიკონსა ტკდ, მარიამობისთუესა კე, ჴელითა კარის ჩუენის სალაროს მუშრიბის ფირალისათა. წიგნი და სიგელი ესე.

ხელრთვები: როსტომ, მარიამ

ქართულ ტექსტზე – სპარსული სარეგისტრაციო ბეჭდები:

1. ოვალური, წარწერით: ალლაჰისთვის მიმინდვია ჩემი საქმე.
2. ოთხკუთხა, წარწერით: – ალის ფეხთა მტვერი, მანუჩარი


სპარსული ტექსტის ქართული თარგმანი

[edit]

ის (ღმერთი)

გამოვიდა მაღალი ბრძანება მასზე, რომ განსვენებულმა გოშტაშაბმა ... მოწყალებისა და დიდებულების ბურჯმა, ხსენებული საზოგადოების წარმომადგენელმა, დიდება ალლაჰს! სამარადისო რჯულისა და სახელმწიფოს ძლიერებისაკენ მიმავალ გზაზე ერთგულება და თავგანწირვა გამოიჩინა . . . მრავალი ტყვე შეიპყრო . . . ხსენებული გოშტაშაბი რაზმით მოვიდა და ერთგული სამსახური და თავდადება გამოამჟღავნა. . . (ის, რაც) ხსენებული განსვენებულის კუთვნილებაში იყო მოხსენიებულის შვილისათვის – პაპუნა-ბეგისათვის გვიწყალობებია და დაგვიმტკიცებია. განსვენებულის მფლობელობაში მყოფმა ქეთხოდებმა, მიწათმოქმედებმა და გლეხებმა პაპუნა-ბეგი და მოხსენებული გარდაცვლილის სხვა შვილები ქვემოთ (დასახელებული) ადგილის თიულის მფლობელად ცნონ . . . და მოვალეობად აღიარონ (ამ ბრძანების შესრულება), როცა ეს (ბრძანება) მაღალი ბეჭდის ნიშნით აღიჭურვება, ენდონ და ერწმუნონ (მას).

დაიწერა რაბი ალ სანის თვის 10-ში, 1046 წ.

სპარსული ტექსტის ბოლოს დასმულია როსტომ მეფის ოთხკუთხა ბეჭედი სპარსული წარწერით: – "ქვეყნის და დროის ხელმწიფემ, დიდსულოვანმა შაჰ სეფიმ, წყალობა მოიღო და მის მონას როსტომ ხოსრო მიწოდა"

საბუთის დათარიღება

[edit]

საბუთს აქვს თარიღი: ქორონიკონი ტკდ (324) მარიამობისთუეს გ (3), რაც უდრის 1636 წლის 3 აგვისტოს. სპარსულ ტექსტშია 1046 წლის რაბი ას-სანის 10, რაც შეესაბამება 1636 წლის 10 სექტემბერს.

კომენტარი

[edit]

ბარათაშვილ-გოსტაშაბიშვილი პაპუნა - გოსტაშაბ ბარათაშვილის ვაჟი, ყლიჯყორჩი. საგულისხმოა, რომ საბუთში პაპუნა ბარათაშვილთან ერთად გოსტაშაბიშვილადაც მოიხსენიება. მისი და ყოფილა ზურაბ სააკაძის საცოლე, თუმცა, როცა ზურაბს როსტომის წინააღმდეგ შეთქმულებაში მიუღია მონაწილეობა, მეფეს მისთვის წაურთმევია საცოლე და თავის გაზრდილ ქუაბულ მაჩაბლისთვის მიუთხოვებია (Hd-14419). პაპუნას მამა, გოსტაშაბი სამცხეში ლაშქრობის დროს გარდაიცვალა. სამცხეში ლაშქრობა როსტომის ინიციატივით მოეწყო. ეს ლაშქრობა ჩატარდა ირან-ოსმალეთის 1623 წელს დაწყებული ომისა, რომელიც პერიოდული შესვენებებით 1639 წლამდე გაგრძელდა. 1635 წელს ოსმალეთმა განაახლა საომარი მოქმედებები. ამ ბრძოლაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა ერევნისა და ახალციხის საკითხს. ოსმალეთის სულთანმა მურად IV-მ აიღო ერევნის ციხე და ამის შემდეგ მისმა ჯარმა ახალციხე დაიკავა ( იბრაჰიმ ფეჩევი, 1964: 91-92). ცხადია, ირანი ასე მარტივად არ შეურიგდებოდა ახალციხისა და ერევნის დაკარგვას. 1636 წელს შაჰ სეფიმ ამ მიმართულებით განაახლა ბრძოლა. 1636 წლის გაზაფხულზე შაჰმა ერევანი აიღო, როსტომ-ხანმა კი ახალციხეში გაილაშქრა, თუმცა უშედეგოდ. ეს იყო ახალციხის აღების უკანასკნელი ცდა ( ჩოჩიევი, 1959: 368). როსტომის ლაშქრობას სამცხეში აღწერს ფარსადან გორგიჯანიძე და ამ მოვლენებს ათარიღებს 1637 წლით: `ქკს ტკე აიღო ხონთქარმან ერევანი, მივიდა თავრიზს, დაარბივა ადრებეჯანი და ქურთისტანის გზით დაბრუნდა. მერვეს თვეს შასეფი ყაენი მიუხდა და მრავლის ლაშქრითა და ბრძოლით ისრევე ერევანი აიღო. და მრავალი კაცი ამოსწყდა. და ამისთანას დროს როსტომ მეფემ საქართველოს ლაშქარი გაუძახა და სამცხე და ჯავახეთი დაარბევინა. მრავალი ნაშოარი ქნეს. ეს ყაენს იამა და ორი ათასი თუმანი და ხალათი გაუგზავნა~ (ფარსადან გორგიჯანიძე, 1925: 245). ცხადია, ფარსადან გორგიჯანიძეს თარიღი ერთი წლით ეშლება და მოთხრობილი ამბები 1637 წლის ნაცვლად 1636 წლით თარიღდება, რასაც მოწმობს ზემომყვანილი ქართულ-სპარსული დოკუმენტის 1636 წლით თარიღდება (ქართველიშვილი, 2020).

პუბლიკაცია

[edit]