ხის ბეჭი

ხის ბეჭი ავტორი: ვაჟა-ფშაველა

1895 წ.

I

წვიმდა, ელავდა, ღვარები
მთის ფერდოებზე დიოდენ,
ჩავლით ჩაკიფეს ბალახი,
დაბლა ხევებში ხვიოდენ,
მოაგორებდენ ლოდებსა,
ისმის დგანდგარი, ჩხერანი;
მთისად მთა დატევებული,
კლდე, კლდეს მობმული, ვერანი,
ირჩევა ღამის წყვდიადში,
საზარლად აყორებული;
ხევში ბობოქრობს მდინარე
მყვირალი, გაღორებული.
გაღმა სხვა მოსჩანს ფერდობი
დიდი, შავის ტყით ფარული,
როსტომის მრისხანება აქვს
და თან სინაზე ქალური.
იქ ბევრი იცის ირემი,
დათვი და ღორი მალული.
მათ მონადირე აწუხებს,
ქურდულად შემოპარული.
იქ კაცნი როდი სცხოვრობენ…
მოკამკამებენ წყარონი,
ჩალა-ჩადუნას პირს ჰბანენ
ტურფანი, გასახარონი.
ნამი ჩამოდის წვიმისა,
დაბლა ფოთლებზე ხმაურობს;
ქვეით კი ისევ მდინარე
მოსთქვამს და აურზაურობს.
სხვა ხმა არსიდან არ ისმის:
არც მგელი ღმუის არსადა,
მელის ხავილსა, ბუს კივილს
ვერსად იშოვით ფასადა.
გადაიყარა ცამაცა,
ვარსკვლავნი დაჩნდენ დასადა.
სველია ნაწვიმობითა
ბალახი, ტყე და ფოთოლი.
კაცი ვინმე სჩანს ხის ძირას
მობუზვით, როგორც ობოლი.
თოფი აქვს მიყუდებული
იქვე წიფელზე მარჯვესა,
მკრთოლარე ცეცხლი უნათებს
მჭმუნვარეს პირისახესა.
ზის მკერდ-მიპყრობით ცეცხლისკე,
ჩიბუხს ეწევა დინჯადა,
კარგია შესახედავად,
წამოსადეგად, ბიჭადა.
მარცხნით მკერდს სასწრაფო უჩანს,
თითბრისა მასრებიანი,
მარჯვნისკე – საპირისწამლე
თეთრი, იმ სპილოს ძვლიანი;
წელზე ხანჯარი არტყია,
ძმად საგულისხმო, ფხიანი.
ზის თავისათვის მარტოკა,
ფიქრობს ხვალინდელს ცდისასა:
მოჰკლავს თუ არა ნადირსა,
ფიქრით არკვევდა იმასა.
ეს ტყე ტყუილად იარა,
ვერსით რას გახდა ღონესა;
შეხვდა ნადირსა – ვერ მოჰკლა,
ვითომ ესროდა სწორესა;
ორჯელ ესროლა ირმებსა
ახლოს, არც ისე შორესა,
უჭირველებივ დაიქცნენ,
თავს ევლებოდენ გორებსა.
საღამო ხანზე თხრაშია
თავს წამოადგა ღორებსა…
ესროლა, მაგრამ დაუცდა,
თავში იშენდა ტორებსა.
მიტომ მჭმუნვარებს ვაჟკაცი,
ფიქრისას აგებს ყორებსა.

II

„ეი, ძმობილო, ძმობილო!“
გაღმიდამ კაცმა იძახა.
შემკრთალმა მონადირემა
პირჯვარი გამოისახა:
– ღმერთო, შენ ჯვარი დამწერე,
ნუ გამხდი საეშმაკოდა,
მიშველე, ლომისის ჯვარო! –
შეშინებული ამბობდა.
„წამო, ძმობილო, ნუ ჰკრთები,
კაცი ვარ, პირჯვრის მწერელი;
ნუ გეგონები ალ-ქაჯი,
ბოროტის საქმის მრჩეველი.
წამო, აქ წამო ჩემთანა,
გამაირბინე ჩქარაო;
მე ხომ გეძახი, ესა ვარ,
სხვამაც ეს დამაბარაო.
აბა და რაღას სტორტმანობ,
შე დალოცვილო, კმარაო!“
უნდოდა მონადირესა
ჯერ დაეძახა: – არაო.
– ვაჰ, თუ ცუდად რამ მომიხდეს, –
სთქვა… მიდის… გაეჩქარაო.
თოფი გადიგდო მხარზედა,
ხანჯარი მოიგვარაო.
„მოხვალ, თუ არა, ძმობილო?
სთქვი შენის ფიქრის ძალაო!“
– მოვდივარ, თუნდა შამჭამო,
დღე ვეღარ ვნახო ხვალაო. –
თან უფრო ნაბიჯს უმატა,
ფეხმარდად გაემალაო.
ბევრგან ხევებზე ჩასვლაში
კლდეებსაც შაეხალაო.
და აგერ ქვეით გამოჩნდა
აყვავებული ჭალაო.
– აბა, ვინა ხარ? ვინ მიხმობ? –
აქედამ დაახალაო.
„წამოდეგ“, – ახლოდამ ესმის:
„ჩემო ძმობილო, ბალაო!“

III

ავლო პატარა აღმართი,
გადაიხედა ქვეითა;
ყურს უგდებს გაოცებული,
ყაყანი ესმის ხევითა.
მშვენიერია ტაფობი,
განათებული ცეცხლითა,
შემხდარი, შეზავებული,
ნაკურთხი უფლის ხელითა.
აქ მას რამდენჯერ უვლია…
ამას რას ჰხედავს თვალითა?
ირგვლივ ირწყვება ტაფობი
ვერცხლის და ოქროს წყალითა.
ხეებს სანთლები აკრია, –
ცასა სწვდებიან ალითა,
ყვავილნი ათასნაირნი
დაკიდებულან თავითა
დიდრონის ხეებიდამა
ლალ-იაგუნდის კავითა.
დაჯარებული ხალხია
მწვანეს ხავერდზე დაბლაო.
ჰკვირობს: – აქ ეს ჯამაათი
საით რამ მოიყვანაო?!
მართალსა ვხედავ, თუ ესა,
ვსტყუვდები, მომეზმანაო?
„წამოდი, ახლოს წამოდეგ,
არ მოგვენდობი განაო?“ –
ერთმა მას ხელი მოჰკიდა
და წაიყვანა თანაო, –
ტურფად შამკობილს ტაფობში
თამამად ჩაიყვანაო…
ჩამოსვეს ხალიჩაზედა,
ღვინოს აწვდიან თანაო,
გადაჰკრა მონადირემაც,
დიდხანს არ დაახანაო.
რა ლეში არის სუფრაზე,
საით ვინ მოიტანაო?
სულ თავში გოგოც ვინმე ზის
ტურფა, ლამაზი რამაო.
ჭკვიდამ არია სტუმარი
იმის ნისლივით თმამაო.
წამოდგა ქალი ფეხზედა, –
თითქოს იელვა ცამაო, –
ჰაერში გაიკრიალა
მისმა ზარივით ხმამაო:
„ნება გაქვთ პური მიირთვათ,
ეს მოგახსენათ მთამაო!
და შენც, სტუმარო ღვთისაო,
ამას გთხოვ, იყო ფთხილადა;
ძვლები არ დაგვიკარგო,
რაც მოგერგება წილადა“.

IV

აქამდის დაუქმებულნი,
შეუდგნენ პურის ჭამასა,
ხორცს არიგებდენ სწორ-სწორად
დახსოვნა უნდა ამასა:
ძვალებს კი, მცირე ნაფხვერსა,
იქვე აწყობდენ ერთადა, –
არ დაეკარგათ ცოტაც კი,
ამად ფთხილობდენ მეტადა.
ღვინოსა ჰსვამდენ თასებით,
მადლი ახსენეს მიწისა,
ვინაც ქვეყანას განაგებს,
სვეს სადღეგრძელო იმისა.
„შენც გადღეგრძელოს, ქალაო“,
ბოლოს დასძახეს ისიცა.
აქ მონადირემ იცრუა:
წილად ბეჭი ჰხვდა ირმისა,
„ხელ-უკუღმ“ წყალში გადაგდო,
დღესაც წყალს მიაქვს, მიდისა!
ძვალები გოგოს დაუწყვეს,
იმ ცისკარივით მნათობსა;
როგორაც ცასა უფალი,
იქაურობას ამკობსა.
მივიდნენ ძვლების სათვლელად,
ქალთან მიქუჩდნენ ყველანი…
ხარ-ირმის ბეჭი დააკლდათ,
სად მიეფარა ვერანი?
ეძიეს აქეთ-იქითა,
ამაო იყო ძიება.
აჟრჟოლებს მონადირესა,
თითქოს შეჰყროდეს ციება.
„ვაჰ თუ გაიგეს, – ჰფიქრობდა: –
შემრისხონ, გამამწარონო;
მომკლან და აქვე დამმარხონ,
ზედ მიწა მომაყარონო“.
შემკრთალს ზედ არც კი შეხედეს,
ბეჭი გათალეს ხისაო,
და სხვა ძვალების ბეჭებში
ძვალად ჩათვალეს ისაო.
ქალმა დაწერა ძვალები,
რაც ერგებოდა ვისაო:
„ამას მოჰკლავსო ჭოლიკი
გაზაფხულს ჭალის პირადა,
სადაც ბევრი დგას ჩადუნა,
ლერწამი იცის ხშირადა“.
„ეს თიბათვეში მოკვდება
ბერის ბერიკას ხელითა,
როცა მუჯაზედ ჩავალის
მწვანის ბალახის თელითა,
ჩაივლის, ჩათამაშდება
მადლ-მორეულის ველითა“.
„ამას – ბერიძის ხირიმი
დგნალში, წითლის კლდის ძირასა;
ექნებათ კაი დღეობა
ბეჩავის ცოლ-შვილს კვირასა“.
აიღეს ბოლოს ხის ბეჭი…
ვისად დასწერენ იმასა?
„ეს ყვირილობას მოკვდება,
სწორედ პარასკევ დილასა.
ბალიას ანაწერია,
რაკი გადიღებს წვიმასა“.
ახსენეს მისი სახელიც,
უხარის მონადირესა,
სწავლობს დღითა და საათით
გოგონას დანაპირებსა.
დაწერეს ათასობითა,
დაასაჩუქრეს დუნია.
უკვირს ეს მონადირესა,
ძირს თავი დაუღუნია.
იმ დღის ნავალს და ნატანჯსა
თვალთ მოეკიდა ლულია,
დასძინებოდა ტკბილადა
და დაუსვენდა გულია.
არ დავიწყნოდა ბუნებას
თვისი წესი და რჯულია:
გათენებულა, მზის სხივმა
მთას მოჰკრა მართლის სულია.
ბალახს აღელვებს ნიავი, –
დამწვარი, დადაგულია.
გამოეღვიძა, აყოლებს
თვის გარშემო თვალსაო.
ვეღარსად ჯამაათს ჰხედავს,
ვეღარც იმ ტურფა ქალსაო.
აქ სადღა არის? ვინ ნახავს
იმ ოქრო-ვერცხლის წყალსაო?
რა იქნა ყვავილთ კონები?
კაცს მოსტაცებდა თვალსაო!
აღარსად ნაცეცხლარია…
მართლაც ტაფობი დიდია.
ხეებზე ყვავილთ მაგივრად
წვიმის ცვარები ჰკიდია.
გარშემო მწვანობს ბუერა,
შუპყა, კენკეშა, დიყია,
და მაყვალს თავით-ბოლომდე
გაედვა ფოთლის ხიდია.
გაჰღვიძებიყო ყველასა,
ტურფად გალობენ ჩიტები,
პირს ჰბანენ ბუნების მგოსნებს
ციური მარგალიტები.
ბალახი ჰკოცნის ბალახსა,
დილის ნიავი ყველათა,
როგორც რომ დედა მშობელი,
თავს დასტრიალებს მცველადა;
ფერად-ფერადნი ყვავილნი
თითქოს გაშლილან ხელადა,
სამოთხეს მომაგონებენ,
მოციმციმებენ ველადა,
ტრფობისა ცეცხლი ციური
ბაგეს უღვივისთ ცხელადა.
მთის ძირში სძინავს შავს ნისლსა,
სჩანს უზარმაზარ გველადა.
დაბლიდამ მთებსა შეჰყურებს
შუბლ-მოქუშული, ცერადა.
მთები კი წარბსაც არა სძვრენ,
თითქოს დამსხდარან მღერადა, –
ქედები აუღერიათ,
მუშტებსა ჰმუჭვენ კვერადა.
„დინჯად იყავით, ჭკვიანად“,
ამას გვეტყვიან რჩევადა.
ლოცვა-კურთხევა უფლისა
მოდის ხევიდამ ხევადა.
ტურფა რამ შექმნა ბუნება?
ასე რამ გააფერადა?!.
გაღმა ხეს სჩიჩქნის კოდალა,
ნისკატს სცემს, დააკრიალებს,
ცად გადმოსულა არწივი,
ბუმბერაზადა ტრიალებს.
ტყე სასოებით სულს იქცევს,
წყნარად ფოთოლი შრიალებს.
მდინარეც დაწყნარებულა,
გუშინდლებრ აღარ ღრიალებს.
შემოქმედს მადლი შესწირა
ბალიამ პირჯვრის წერითა,
ის წუხანდელი ამბავი
გულში აქვს ღრმადა, ზევითა
გასწია საშინაოდა
დინჯად, ყალივნის წევითა.
ფიქრობს, არავის უამბოს
რაც ნახა, რაცა ჰსმენია:
ადვილ სათქმელი არ არის,
უთუოდ დასათმენია.

V

– რა ჰქენ, ბალიავ, სად იყავ?
იქნებ ტყუილა იარე?
გვიამბე მთა-ტყის ამბავი,
ნანახი გაგვიზიარე. –
ამას ჰკითხავდნენ სოფლადა
ბალიას: დიდი, მცირია.
კარგა ხანს პასუხს არ მისცემს,
მოუკუმია პირია.
– რა ვქენ, ძმობილო, შენს მტერსა,
ტყუილ-უბრალოდ ვეთრიე, –
ბევრგანა ვნახე, ბევრჯელა
სიათაც გამოვესრიე.
ვერას მოვკიდე, წითელი
ვერ გავადინე ერთსაცა,
ბევრი ვევედრე ხატებსა,
სანთელი უნთე ღმერთსაცა,
მაგრამ მაინც და მაინცა
უქმად დამირჩა ვედრება.
უღვთოდ, იტყვიან, და მართლაც,
ალბათ, არ თუ რა იქნება;
რომ გამემარჯვა, ალბათა,
უფალმა არ თუ ინება!
გულში კი ფიქრობს: მაცადეთ,
ჯერ ჩამოგვიდგეს სთველია,
ჰნახავთ, თუ არ გავიმარჯვებ,
არ მომემართვის ხელია.
– იქნება ხელ-შეკრული ხარ,
ან იქნებ თოფი შეგეკრა
და იმით ალი, მაცილი
თოფის ლიშანზე დაგეკრა!
შეალოცვინე მკითხავსა,
მიზეზს გაგიგებს იგია;
მაგისთანა დროს, ხომ იცი,
შელოცვინება რიგია. –
ამას ურჩევდა ბალიას
მარტიაშვილი გიგია.
– თოფი გექნება შაკრული,
ლიშანსა ვხედავ სწორადა.
მეც ბევრჯელ მაგრე მომსვლია,
წასვლა რად გვინდა შორადა:
ერთისად დამიმიზნებავ,
მომჩვენებია ორადა.
უწმინდურს რასმე მოჰკლავდი:
ძაღლსა, ყორანს, ან ციცასა;
შეალოცვინე, სჯობია,
მე დამიჯერე ბიძასა.
– ეგ მართალია, ძოღან სამ
აქ ცოფიანი დარბოდა;
ის კი მე მოვკალ, სხვა არა. –
ბალიაც ამას ამბობდა.
– დოჯურის ძაღლი? ჰო, კიდეც
იმიტომ ხელი შაგკვრია,
უწმინდურისა მოკვლამა
ეგ იცის, მუდამ მაგრია.
შეალოცვინა თოფისთვის,
რჩევა არ დაუწუნია,
თუმცა-ღა სანადიროდა
თოფი არ გაუბრუნია:
სათიბ-სამკელი აღონებს,
ბრუნავს ზაფხულის სუნია.
მოელის ყვირილობასა,
უთმენლად უცემს გულია.

VI

სთველია. ბრძამიანშია
ხარი-ირემი ყვიროდა,
თითქოსა დედა შვილზედა,
გულ-ამოსკვნილი ტიროდა.
ბალიაც პირდაპირ იჯდა,
ირმის ყვირილით ხარობდა:
ანგრევდა არე-მარესა,
სატრფოს მომლოდნე წვალობდა.
მთა-ბარის დაქცევასა ჰგავს,
განა ბულბული გალობდა!
ხარ-ირმის ვნებათ ღელვაა,
ფურსა ირემსა ჰყვარობდა!
წამოეპარა აქედამ,
ირემს მიუჯდა ახლოსა;
ყვირილი ესმის და ცდილობს,
უნდა გარჩევით ნახოსა.
რქებს იტრიალებს, ხის ტოტებს
ამტვრევს რქით, დაბლა ამხობსა.
უმიზნა, ჩახმახს მოსწია,
შემოაყენა ფეხზედა,
უნდა დასხლიტოს ჩახმახი,
თითს არ მოჰყვება წესზედა.
ამ დროს მეორე მხრიდამა
თოფისა ესმის გრიალი…
უყურებს, დაბარგანავდა
ხარი-ირემი ტიალი.
დაეცა მუხლის კვერებზე,
იბრძვის, ადგომას ცდილობდა,
რქას იბჯენს, ებრძვის სიკვდილსა,
გმირი ვეღარა გმირობდა!
ბალია გამტკნარებული
თვის დამარცხებას ჰკვირობდა.
ცდილობდა ხარი ადგომას,
ეზარებოდა სიკვდილი;
სატრფოს დაეძებს თვალებით,
ჰსურს ესმას მისი კივილი.
ვერ გაძღა სიყვარულითა,
სწადის იმასთან სირბილი,
ხან მაძღრად ყოფნა მთის ყურეთ,
ბევრი შიში და სიყმილი.
ყველას რად უყვარს სიცოცხლე?
რად ეჯავრება სიკვდილი?!
ნატყვიარი სჭირს სუკზედა,
სიცოცხლის წამი ჰქრებოდა,
საბრალო არის კაი ყმა,
უნუგეშოდა კვდებოდა!..
თავისი სატრფოს სურათი
ჰაერში ეხატებოდა;
საამო წამი ყოფნისა
სამუდმოდ ეკარგებოდა.
გადმოეტანა ვაჟკაცი
მოლხენით, აბჯრის ჟღერითა
და დააბჯინა კისერში
ირემს ხანჯარი წვერითა.
მოსჭრა თავი და გადადვა,
ჩამოუტყავა ფეხები,
ბალია ეხლა გონს მოდის,
გულს უკლავს დანახედები.

VII

თქვენს მტერსა ისეთი ყოფნა,
რომ ამას მოსწყდა წელია:
წავიდა ყურებ-ყურებით,
ნაბიჯი ჰქონდა ნელია;
მივიდა მონადირესთან
და გაუწოდა ხელია.
– მუდამც ხელ მოგემართების! –
წინწინ ამისი მთქმელია.
შუბლზე კი გაჭარხლებულსა
ოფლი ჩამოსდის ცხელია: –
რაზე დამღუპე? რა მიყავ?
საით რას ასჩნდი-გასჩნდია?
მე ეხლა შენთან, ძმობილო,
უთუოდ ჩხუბი მწადია.
მეც მოვეპარე ირემსა,
იქით რომ, აგერ, ფლატეა;
ამოვძვერ, ამოვეპარე,
ბექობზე ავებღატია;
გამოვუმიზნე თოფიცა,
რა წინ საფარი ავიგე,
შემოვაყენე ჩახმახი,
გული ბუდეში ჩავიგე.
ვეღარ გავიგე და ამ დროს
შენის თოფის ხმა გავიგე.
– ეგ რისთვის გიკვირს, ძმობილო?
ალბათ, მეც წილი მდებია;
მეც შენებრ ტყეში დავძვრები,
შემოვიარე მთებია.
მოდი, ჯერ ტყავი გავაძროთ,
მერე გავიყოთ სწორადა,
რა? ვითომ ძმანი ვყოფილვართ,
გავინაწილოთ ორადა.
რა ეთქმის? ესეც დასთანხმდა,
ნადირს დაუწყეს ტყავება.
ბალიაც აღარას ამბობს,
ახლა კი ენა დაება.
მხოლოდ ეს ჰკითხა – ვინ არის,
აქ საით გადმოხვეწილა?
პასუხად ესმის ბალიას:
– „ბოდბისხეველი წიწილა“.
ამ დროს მოესმათ გრიალი,
ირემმა გადმოირბინა.
– აბა, ესროლე, ძმობილო,
შენი ჯერია წინ-წინა. –
ამას ეტყოდა ბალიას
ბოდბისხეველი წიწილა.
ირემი ახლოს მოუდგათ,
ქორ-ბუდიანი ხარია.
ესროლა თოფი ბალიამ,
იქვე მის მარჯვეს მდგარია.
დაუცდა, თუმცა ფიქრობდა,
უთუოდ მოვკლავ, მაშაო!..
გაიქცა, ირმის ფეხის ხმას
ტყემ მიაძახა: „ვაშაო“!..
უმწერლოდ მწერიც არ კვდება,
რატომ არ იცი, ვაჟაო?
წავიდა, გაჰქრა ირემი,
დაუცდა თოფი, დაუცდა,
იმედი უკილაკავო
გაცრუვდა, როდი აუხდა!
მობრუნდა წიწილასაკე
გაწბილებულის სახითა,
ჰხედავს, რომ ისიც გამქრალა
თავის გრძნეულის მახითა,
ირემი გატყავებული
იქვეა სრულად მთლიანი.
ეს საკვირველი ამბავი
გულზე დააჩნდა ზიანად.
„სად წახველ, სად დამემალე?“ –
სახელს ეძახდა ხმიანად…
„რა მემართება? რას ვხედავ?“
ბოლოს ესა სთქვა ჭკვიანად.
ეძახა, ბევრი ეძახა
დაბლაით, მერე ხიდამა, –
მხოლოდ ნიავი დუდუნებს,
სხვა ხმა არ ისმის ტყიდამა.
ციაგი გადმოსწოლია
დაბლა ხეობას მთიდამა.
„ეს ჩემი საქმე ყოველი
მომდინარეობს ღვთიდამა“.
ამაზედ დადგა ბოლოსა,
მტკიცედ იფიქრა იმანა;
მაინც საჯაროდ ამის თქმას
უფალი იწყენს დიდადა:
ამომთხრის ძირფოჩიანად,
საქმე წამივა ცუდადა;
რაც ვნახე, რაც გავიგონე,
გულსვე ეხუროს ქუდადა;
იქნებ ყისმათი რამ არის,
საქმე რად მოვრთო მრუდადა?
არ ვიტყვი, მაინც არ ვიტყვი,
თუნდა გამკაფონ ხუთადა.

VIII

ყაყანი ისმის სოფელში,
ხალხი გროვდება ერთადა,
რაღაც საჭირო საქმეა
და საგულისხმო მეტადა.
ყველა ბალიას ეზოში
მორბის: კაცი და ქალია,
და იარაღში ჩამჯდარი
იქვე ტრიალებს ბალია.
ხან მონადირეს უცქერენ,
დაბლაც მიურბისთ თვალია…
იქ ირმის ლეში აწყვია,
იქვე ძევს თავ-რქა ირმისა;
დიდს რქას უქებენ ძალიან,
ყველას ჰსურს ნახვა იმისა.
სახელს ულოცვენ ბალიას
მოჯარებული კაცები:
– მუდამამც გაგემარჯვება,
ნუმც ცარიელი დაჰრჩები.
საით იარე? სად მოჰკალ?
დიდი ყოფილა ფრიადა. –
ბალიამ თავისი საქმე
ძალიან გააზვიადა:
– ოჰ, რაც ამ ტიალს დავსდიე,
ორჯელ, თუ სამჯერ გამექცა;
კინაღამ კლდეზე გადვარდი,
კინაღ სახლ-კარი დამექცა:
გაქცეულს ვეტევებოდი,
გახელებული თან მეცა.
ირმისა დადევნაშია
ერთს დათვს წავაწყდი ნაწოლსა;
ამოდგა, ამომეტოტა,
მესროდა ქვას და ნათოსსა,
მაგრამ მალევე გაიქცა,
თოფს ვერ გაუძლო ნასროლსა;
გაიქცა თავქვე ღრიალით,
სისხლი სდიოდა ორგნითა,
არც ის დარჩება ცოცხალი,
თუმც ბევრი მწყევლა ბორგვნითა.
ყური არ ვუგდე, წავიდა,
მე ირემს ვეშურებოდი, –
გამიეშმაკდა, დარბოდა,
რა მდევრად ვეგულებოდი.
ბოლოს მოვასწარ და მოვკალ,
ვესროლე, დავაგორია,
ბედამის წყარო რო ჰქვიან,
სადც ბრძამიანი გორია.
– ყოჩაღი არი ბალია,
სწორედ ამ სოფლის ფასია,
მაგას ერთს ვაჟკაცობაში
ვერ შავედრებით ასია.
სწორედ ამ დიდების დროსა
საქმე რამ მოხდა ნავსია:
ლეშს ედვა ზევით თავთანა
მხარი, – ეს ყველამ იხილა,
ამ მხრიდამ ბეჭი გადმოხტა,
თხილივით გამოიჟილა.
დაეცა დაბლა ხალხის წინ,
აუჩქარებლად, წყნარადა.
არავის ხელი არ ეხლო,
წადინით, თავის-თავადა.
სახე იქ მყოფის ერისა
გადაილესა შავადა.
ბალიაც გაშრა, გაფითრდა,
მკვდარს დაემსგავსა თავადა.
ვეღარ უყურებს ბეჭს თვალით
პირდაღებული… ბნელია.
სხვებმა გასინჯეს ბოლოსა,
იმას არ ეხლო ხელია.
მაშინვე სახლში შევიდა,
სისხლი გაუშრა, ხმელია.
გასინჯეს, – მართლა ხისაა,
ნაოსტატარი კაცისა.
პირჯვარს იწერენ ყველანი,
„ვიშ-ვიში“ ისმის ხალხისა.
– აქ რაღაც ღვთის ძალა არის, –
ყველა მთქმელია ამისა. –
გვითხარ, რა იყო? რა მოხდა?
შენ უკეთ გეცოდინება,
აგვიხსენ, თუ გწამს უფალი,
ხალხი შენ გელოდინება. –
გარედამ კაცი უძახის
ბალიას, პირქვე მწოლელსა.
„არ ვიცი“, ისმის იქიდამ:
„ჭკვა აღარა მაქვს დონესა!“
– მაინც გვითხარი, ღვთის მადლსა,
საქმე რად მოხდა ასეთი?
ან ეს ხის ბეჭი რა არის?..
ვისაგან არის ნაკეთი?
„არ ვიცი“, კიდევ მოესმათ
და თანაც კვნესა ზედაო.
„წაიღეთ, ხორცი თქვენია,
მე არ მეჭმევა, ვხედაო.
თუ ასე მოვსტყუვდებოდი,
რისთვის გამზარდე, დედაო?!“
ბეჭს გულმოდგინედ ჰსინჯავდა
მოქუჩებული ერია:
„არ არის მაგის მოკლული“,
თურმე ზედ არა სწერია?!
ეს წაიკითხეს… ამასაც
ეძახდენ: – მოდი, კმარაო!
არა მომხდარა ისეთი,
არ დაჩნდა, დაიფარაო.
ალბათ მოკლული იპოვნა,
ტყუილი ჩაგვაბარაო.
ხალხმა სიმართლის გაგებით
ძალიან გაიხარაო.
მონადირემ კი ტყუილით
სიცოცხლე გაიმწარაო.

———

თოფი გაყიდა ბალიამ
და აღარც დადის ტყეშია.
ამბობს, რომ „აღარ მეჭმევა,
ძმებო, ნადირის ლეშია!“