Jump to content

ქათიბ ჩელები

From Wikisource

"თაკვიმ ათ-თავარიხ" ("ისტორიათა მოწესრიგება")

"ფეზლექე" ("მოკლე თხრობა") (თურქული ვარიანტი)
"ჯიჰან-ნუმა" (
ავტორი: ქათიბ ჩელები (ჰაჯი ხალიფა)

ცნობები საქართველოს შესახებ


უცხოური წყაროები საქართველოს შესახებ


საქართველოს ისტორიის თურქული წყაროები







გამოცემა

[edit]

წინასიტყვაობა

[edit]
ქათიბ ჩელები (ჰაჯი ხალიფა) - XVII საუკუნის თურქი ისტორიკოსია. იგი წარმოშობით სარაევოდანაა. 1636 წელს ახლდა სულთან მურად IV-ს ბაღდადში ლაშქრობისას. მალე მან კანცელარიის მეთაურის თანამდებობა მიიღო. გარდაიცვალა 1650 წლის ახლო ხანებში.
კოჯა ჰუსეინის თხზულების მეორე ნაწილში გადმოცემულია ოსმალეთის ისტორია დაარსებიდან სულთან სელიმ  I-ის მმართველობის დასასრულამდე, ანუ 1520 წლამდე. საქართველოს შესახებ ცნობებიდან აღსანიშნავია მისი გადმოცემა სელიმის უფლისწულობის დროინდელი საქართველოში ლაშქრობის შესახებ.
კოჯა ჰუსეინის თხზულება გამოცემულია რუსეთში: Хюсейн, Беда'и ул-века'и (Удивительные события), издание текста, введение и общая редакция А. С. Тверетиновой, аннотированное оглавление и указатели Ю. А. Петросяна, М. 1961

ლიტერატურა:

[edit]
  1. მიხეილ სვანიძე - საქართველო-ოსმალეთის ურთიერთობის ისტორიიდან XVI-XVII სს. - თბილისი - 1971 - გვ.43-44
  2. 1973 - ალასანია გიული - საქართველოს ისტორიის ზოგიერთი საკითხი ქათიბ ჩელების ცნობათა შუქზე - 1973-2 - მაცნე - ისტორიის სერია - გვ.111-128
  3. ნოდარ შენგელია - XV-XIX საუკუნეების საქართველოს ისტორიის ოსმალური წყაროები - თბილისი - 1974 - გვ.30-31
  4. ცისანა აბულაძე - თურქული წყაროები XVI ს. I მეოთხედის სამცხე-საათაბაგოს ისტორიისათვის - თბილისი - 1983 - გვ.8

შინაარსი

[edit]
ქათიბ ჩელები

"ჯიჰან ნუმა" ("სამყაროს მეგზური")

[edit]

559 (1164) წელი. ქართველების მიერ არზრუმის მმართველ სალიკიეს დატყვევება

[edit]

სალიკიეს სახელმწიფო არზრუმში 556 (1160/1161) წელს გაჩნდა. 559 (1154) წელს [მის გამგებელს] ქართველებთან დიდი ბრძოლა ჰქონდა, რომელშიც თვითონ და მისი დიდებულები ტყვედ ჩაცვივდნენ. რადგან მისი და შაჰ ბანოვან-ხათუნი მეუღლე იყო შაჰ-არმენის სახელით ცნობილ ხლათის გამგებელ სუქმან ბინ იბრაჰიმ ბინ სუქმანისა, [უკანასკნელმა] ქართველებს დიდი საჩუქრები გაუგზავნა და ამირ სალიკი გაათავისუფლა. შემდეგ მეჰმედ ბენ ამირ სალიკი არზრუმის ვალი გახდა. - გვ.427


"ფეზლექე" ("მოკლე გადმოცემა")

[edit]



"თაკვიმ ათ-თავარიხ" ("ისტორიათა მოწესრიგება")

[edit]

წელი 147 (764/765): ურჯულო თურქების თავდასხმა ქალაქ თბილისზე

წელი 514 (1120/1121): ურჯულო ქართველებისა და ხაზართა თავდასხმა თბილისის ციხეზე

წელი 238 (852/853): ბუღას თავდასხმა თბილისზე და დაწვა

წელი 556 (1160/1161): ამირ სალიკის დამარცხება საქართველოსთან ბრძოლაში

წელი 557 (1161/1162): ქართველების დამარცხება ისლამის მოსახლეობისაგან

წელი 561 (1165/1166): ქართველების თავდასხმა აზერბაიჯანზე

წელი 598 (1201/1202): სალიკიეს სახელმწიფოს მოსპობა არზრუმში... დიდი მიწისძვრა ისლამის ქვეყნებში, დამარცხება სულეიმან-სელჩუკისა ქართველებთან ბრძოლაში

წელი 601 (1204/1205): ქართველთა ლაშქრის თავდასხმა აზერბაიჯანზე

წელი 605 (1208/1209): ქართველების მიერ არჭეშის ციხის დარბევა

წელი 606 (1209/1210): საქართველოს მალიქის დატყვევება ხლათში

წელი 612 (1215/1216): ქართველი ჯარის თავდასხმა აზერბაიჯანზე

წელი 618 (1221/1222): მონღოლეთა თავდასხმა საქართველოზე

წელი 622 (1225): ქართველების თავდასხმა აზერბაიჯანზე

წელი 788 (1386): თემურ-ლენგის ლაშქრობა საქართველოზე

წელი 802 (1399/1400): თემურ-ლენგის ლაშქრობა საქართველოზე

წელი 806 (1403/1404): თემურ-ლენგის ლაშქრობა საქართველოზე

წელი 841 (1440/1441): მირან-შაჰის თავდასხმა საქართველოზე

წელი 887 (1482/1483): სულთან იაყუბის თავდასხმა საქართველოზე

წელი 926 (1519/1520): შაჰ ისმაილის თავდასხმა საქართველოზე

წელი 956 (1549): თორთუმის, ახჩაყალას, დაუთ-ხანის ვილაიეთის და საქართველოს სხვა მხარეების დაპყრობა აჰმედ ფაშას მიერ

წელი 986 (1578/1579): ყიზილბაშთა სერასკერის თოქმაქ-ხანის დამარცხება, დაპყრობა თბილისის, შემახის, შირვანისა და ურჯულოების დამარცხება დიდ ბრძოლაში

წელი 1009 (1600/1601): საქართველოს გამგებლის სიმონის მოსვლა თებრიზის ვალის ჯაფარ-ფაშასთან