I
ჟი დო თუდო ირფელი ართი რე,
თაში ქორენდა, ვაჸოფე ჟინ დო თუდონი -
კოჩიში თოლიში ოღორებელო რე ხვალე -
კოჩიში თოლი მუსუთ ორწყენი,
ირფელი ღურუში თია რე.
უღურუ ფულირი რე დო უჩინებ,
ვაღურუნი თინა ვადებადებ,
ვადებადებუნი თინა ირიათონი რე,
ვაფალუნცი თინა ვახუმ,
ათეშენი ჯოხო უფალ.
II
მუთ შურუქალ რენი, ირფელი ჭკვერი რე,
ცა დო დიხას შური უდგუნა, მარა
ვაუჩქუნა რაგადი.
ჭკვერი კოჩი ჭიჭეს თქუანც,
უჭკუოს გინძე რაგადი ოჰამ.
ურჩქინდობაქ ეკაღალაფუ კოც ხონარი,
ურჩქინდობაქ გიოდვალაფუ ირფელშა სახელეფი -
ურჩქინდობაქ დო ურჩქინდობაში შქურინქ!
კოჩი გურაფფლენც, მარა ვადაგურე მუთუნი.
კოც მერჩქვანა შეულებ ხვალე დო
მერჩქვანაშა გურაფა უჯოხო.
ბრელი უჩქუნი თის უჩქ მუთუნ ვაუჩქუნი.
ჭიჭე უჩქუნი თინა შხვას ოგურუანც.
ქილიბის ვაუჩქ კვათუა, მარა ხამუს ლასირანც.
კოჩიში რჩქინა ვამუქექუანც შურიშ ოღალც.
შურიშ ოღალ ნარტით ხარგელი ხორცი რე,
ხორცის ოხიოლუნი თინა შურც აწუხენც,
ხორცი იგვანუნ, თექი შური იჭკოლებ.
III
ზღვას მუთუნი ვემიაძინუ დო
მუთუნი ვემიოკორდ.
მიშეძინანც დო მიშნაძინა ვეგიოხე;
იქანც, მარა ართ დიხას გერე.
ზღვას მუში სიტონბა ამარგენც.
ეფშა რე დო სოთინ ვემურც.
შურკუნტა კოც ხვალე ვადარინე,
შურკუნტა კოჩი ბრელ კათას გორუნც,
დუც ირთუანც დო დუდიში გოჭყოლადას ოცად.
კოც მუთ ვაბორკუნცუნი,
თინა რე კოჩიში მაბორკალი.
ობორკალც ვარწყენი,
დუდიშული ვორექია ფირქენ.
IV
კოჩქ "ვამოკო" ოკო თქუას.
"ვამოკო" შურიში მარდუალი რე.
"ვამოკო" ხორცის აჭკოლენც
დო შურ წიმინდანც.
"ვამოკო" ხორცის მორია რე
"ვამოკო" ჸოფილშე გიშულა რე.
ვაჸოფილი ვადოჸუნც ბორჯის,
ვაჸოფილი ვაზიმე ბორჯის.
ვაჸოფილც ვაუღ კუნთხუ დო სანძღო,
ვაჸოფილი ვაღურ დო ვებადებ,
ვაჸოფილი ირიათონი რე.
V
მიქჷთ ვარენო ვაჸოფილი იგინუნი,
ირო დინახალენც მეგორუნც.
ჸოფილი ირო გალე რე.
გალეიანიში მუმა ბორჯი რე.
ბორჯი ირო მანტებელი რე.
დინახალენც ვაუღ ფერი დო გემო;
ვემურც სოთინი დო ვაზიმუნც მუთუნც;
ვართი შქირენც დო ვართი ჸუმენც.
ბორჯი დინახალენიში მუკნახარცქა რე,
სისმარი რე დო
ცხადო მორთონც,
ტყურა რე დო
მართალო მორთონც,
ბონას ვალინე დო
წირეს გოჸუნც,
სოდე იჭყაფუნი,
ეთექი ითებუ,
უსამართო რე დო
სამართალც წონუნც;
ირზენც, მარა
მუთუნც ვაგოტენც,
მიგესხენც დო
გოგაფუანც.
ხორცის უნჩაშენც დო
შურშა ვემიანჭუ.
შური დინახალენი რე.
ბორჯის შარა ვაუღ დო
გალე გილეკიონტ.
ბორჯი ჩილათირი მურიცხი რე.
VI
სკანი დუდშო გოკონი,
შხვაშო ხოლო თინა გოკოდას...
კოჩი ქორთხინცჷნი,
ქოიღუნდა, ქიმეჩი დო
აშო დორთინაფა
ჭახანც ქაცალი.
ვადოირთინუდა,
ართშა ქიგიაკითხე.
ართი მინაჩემუშე
ჟირი ვეიწოუღა.
ართშა ქიგიაკითხანქუნი,
უკული
მაჟრაშა ვეგიაკითხუა.
თხაში მანგიორო
ჩხოუ ვაგმაჩამაფუა.
ღორონთიში სახიოლო
მარდი
ეშმაკიში სახიოლო
ცოდათ
ვეგნირთინუა.
ვაჭარიში მუნაგებ
უმუკითხირი რე.
მინასხებუშე მუნაგებუს
მორკითხენა.
გაჭირებას
ნაჩუქებ დო მინასხებ -
ჟირხოლო მარდი რე.
ნაჩუქებუქ ვედგენარღას
დო უკახალე ვადირთინუა,
ნაჩუქარი კოც ვალო
ვეგიოდვა.
შხვაში გაჭირებას მიშაშება
მონკა ცოდა რე.
კოც დაჩხირქ ქუმანტუდა,
წყარი ოკო ქჷგაბე.
ვაშინერც, დაჩხირი
ონტუდას დო
სი იტიბუანდე.
ღუნა დო ვაღუნა
ართიანც თირანც.
ვაუღუნ თინა ქიშინც.
უღუნი თინა მიოდინუანც;
კოც ვემდაღინდა,
ღურუ მიდუღანც.
გვანილი დაჭკოლებას ნარტენც დო
ჭკოლა - გვანაფას.
VII
პატის თხულენქჷდა,
პატი ვეგგადვალუ.
პატიში მოჸოროფე
დუც იღორენც.
პატიში მოჸოროფეში
მოჯგირე,
მით ოცქვანცჷნი,
თინა რე;
პატიში მოჸოროფეში
მაჸალე,
მით უფერუანცუნი,
თინა რე.
პატიში მოჸოროფეს,
მუთ ოჰამუნ,
თის ურაგადჷნა,
პიც ოცქვანა დო
უკახალე ოგორანა.
პატიში მოჸოროფეს,
შხვაში ირფელ ონჯარ,
შხვაში ნაქიმნა ჯგირობუას
წუხენც დო ნარღენც,
შხვაში ცქვაფა
აჸალენც დო აშერენც,
შხვაში კილი დო
ჩილათა ოხიოლ.
პატიში მოჸოროფეს
დიდკოჩანა ოსისმარ,
ირ კოჩიში უნჩაშალა
ოკო.
პატიში მოჸოროფე
ვართ მუმათ ირგ
დო ვართ სქუათ,
ვართ ქომონჯო
დო ვართ ჸოროფილო,
ვართ მაჸალეთ დო
ვართ მეძობელო.
პატიში მოჸოროფე კოჩი
მუთუნშო ვერგ.
VIII
ფარაქ მეიდინუდა,
ვენარღა.
მიდგარენი ქოძირუნც დო
გეხარებ.
მის უჩქ, ეგებ მარდიში
ქიმინუა გორკჷდ სოდგარენი;
სქანი დუდი დარწუმი;
ჩქიმ ოქიმინალი ღორონთქ
ქოქიმინშო ჩქიმ სახელით.
IX
ირფელიში მინჯე რექ
დო მუთუნიში მინჯე ვარექ,
ირფელი დორჸუნცუ დო
მუთუნ ვადორჸუნც.
ირფელი გიღუ დო მუთუნი ვაიღ.
წყარი თის ორთ,
მუთ სი გოკონი;
დიხა თის ორთ,
მუთ სი გოკონი;
ჰავა თის ორთ,
მუთ სი გოკონი...
მარა თინეფი იშენით
მუნეფიში დუდშო რენა.
დღას ვეგენჯარას
შხვაში ეზო-კარქ.
დღას ვედენარღა,
მა ქვალონც გივოხორა დო
თინა - ჭუბერ დიხასია.
ქვალონც ფალჷნცუნი
თინა
ჭუბერ დიხას ვეგეხარებ,
ჭუბერ დიხას ეურცუნ
თინა
ქვალონც დობჟღირ.
გიჩქუდას, სო მუ დარგუენი.
მაღალ დიხას გოლოფა ოცილ,
დაბალც - ჭოროფა.
ონარღებელი
ირ დიხას რე.
დაბალ დიხაში ინჭაშე
ართი საჯენც წყარი ეურც,
ქვალონა დო მაღალ დიხას
ვითი დო ვითოხუთი საჯენი
ოკო ნთხორუა.
დაბალი ინჭაში წყარი
ტიბურე დო
ჸუმენც ვაჸვილუნც;
მაღალი დო ქუალონიში
ინჭაში წყარი
რგილი რე დო გემუანი.
გიჩქუდას:
ირფელც ოხოლ მუში
ჯგირი დო ფური.
X
თეში ოკო დოდირთე,
ულირიში გოშინაშა
ონჯღორე ვაიჩქუდასჷნი.
ულირით უკმაყოფილო კოჩი
ხოლო ვარე მართალი.
მითინც ვადურინ თე ქიანას
უჩილათუო.
ვართი თიწკჷმა იჸიქ მართალი
თქუენი:
-თი ბორჯი დუმართუდასჷნი,
უჯგუშო ფქიმინუნდია.
უჯგუშო ქიმინუნდინი
თექ ხოლო მეჩირთუდი
სოდგაჸინი.
ულირი ჩილათაში გოთინუა
ქუგოკონდა,
წჷმეიანი რინას მუთხილე.
თენა უმოსი ჭკვერული
იჸუაფ.
XI
სოფელც ოხორანქდა,
ნუმ გონარტ ნოღაში რინა.
კოჩი მუში ბაღანობაში
მონარტე რე ირო.
ოდაბადეს მოხარცქილი
კოჩიში გურც
მუთუნი ვადარჩქალუანც.
უჯგუში იჸუაფ, სოდეთ დებადებუქუნი,
თექი დირჩინუქდა.
მეურქუდა, ქუმორთი;
ქოძირი, ქუგაჯინი დო
კინე სქანც დაართი.
უჯგუში მუთუნი ძირიდა,
აშო მალეჯუმე.
ვამგაღორას ნოღაში
მაღალი, ცაშა მიანჭუნი ეფერ ჸუდეფქ,
კოც დიხაშა ოკო უბიჯგუდას
კუჩხი.
ვაშინერც, -
ოხვამე დაბალ გეუდგუდას
დო მუ თიში ორთვალც
ჟიდოშე გიოჯინედასუნი.
კოჩი დღას ვეჸუაფ
მუში რწუმებაშე
უმაღალაში.
XII
ხაბაკით გოფშა ჸუდეს
გემუანო ვადგარინე,
ეფშა ინჭაში წყარი
ოშუმალო ვერგ.
მუთ გოხიოუდუნი,
ნარღო გინირთუ;
მუთ გონაღუდუნი,
საჸოროფოთ დუგოსქიდ.
ეკათხოზინალც ვეკათხოზა:
დღას ვაგაჭოფე დო
დუც მიოდინუა.
მუმაულარც ვენტა,
ქორშჷდას,
კოც სოთინ ვაუღ
ონტებელი.
ხორცი ეფშაფას
თხულენც,
შური - დასართეს.
ხარგელი
ირო თის ნატრენც,
მუჟამ იჩოლუნი.
XIII
დაჩხირც ხოლოშა
მიანჭიდა, დორჭუნც.
გოხოლუას გაჩენდიდა,
გოტიბუანც.
კოჩიში რინა
ერზამილ დაჩხირც მოგენც.
რინაში მოკოს
ედომშამო ქიმშანთხიდა,
დაჩხირცალო ქჷმგანტებ.
რინას გოხოლუას
ვაგუჩენდ ჭკვერი
კოჩი.
ჭკვერეფშე უჭკვერაში
გოხოლუას ხოლო
ვაჩენდ,
ყებურიში მანგიორო
შურც ეიორზანც დო
თინა ოტიბუანც.
ირ კოც ვაქიმინე
თენა.
ბრელი ვარე
ჭკვერშე უჭკვერაში.
XIV
მუშა ოშქურ დინდარც?
- დინდარც ოშქურ
მარჩუალშა დო ღურუშა;
ღარტაკის ოშქურ
ღორონთიშა.
მუში იმენდი უღ
დინდარც?
- დინდარც ღჷმალაში
იმენდი უღ,
ღარტაკის - ღორონთიში.
ვაიღუდას ღჷმალაში იმენდი
დო გოშქურუდას ღორონთიშა.
ღორონთიშა ოშქურუნი თინა
ცოდას უთხილანც.
ღჷმალა ათამამენც კოც,
შქურინც უდინუანც დო
ცოდას ოქიმინაფუანც.
ვადოდირთა ღჷმალაში იმენდით
დო დღას ვაიდინ იმენდი.
XV
რჩქინა დოიტეთ მა
ღჷმალაში მანგიორო.
ღჷმალა გართალი რე;
მუთ გართალი ორენი, თის
ქიგიაწაკინდებ კოჩი.
რჩქინას მუთა უღ
გართალი.
ვეგიაწაკინდებუთ თეს ჯიმალეფი
დო ვემინდურუანთ ართიანც.
XVI
კოც ვეშულებ კოჩიშე
მეტი ორდასჷნი,
მარა ირო ოცად
შხვეფშე გიშარჩქინას.
ათეჯგუა რინას
იმენდიში გაცუდება
მოჸუნც.
მუთ ოკო გიშერჩქინას
კოჩქ მუში დუდი?
- დუდმახვენჯობათ,
ვარა ღჷმალათ,
ვარა გურაფათ,
მარა თენეფც უკული
იშენით იმენდიში
გაცუდება მოჸუნც,
ღჷმალაქ მეუდინდა,
ომბოლი რე;
უნჩაშალა მიოდინუდა,
ჭიჭე კოჩი რე...
უბრალო ორდა დო
თინჩას იჸიქ.
უბრალო ორდა დო
თოლშა ვამუოლუთ.
თოლშა ვამუოლუთუნ,
მითინ ვაგოიჯოგუანც.
კოჩიში უმოსი კოჩი
ვართი დიხაში რე
დო ვართი ცაში;
თინა ეშმაკიში რე.
სქანი ოქიმინალი ქიმინი
დო მარდის ვაუჯინა.
ჯაში ჩხვიჩხვიცალო ორდა.
თის დღას ვაძირუნც
წვანჯი დო ნოჸელეფი,
მარა თინა იშენით მუში
საქვარც ორთ.
XVII
ვადუტუა ბრელი ღჷმალა სკუას.
ბრელი ქუდუტედა,
კოჩო გილალუა.
ოგურაფშა ვაგუტუა,
გურაფაქ აშო ოკო
მორთას.
გიჩქუდას: რჩქინას
რჩქინა ლასუნც,
ჭყანიერი კოჩქ ვეგეთამამას.
სითამამე წაჸუნენც
მუში კილეში მოიმედეს.
ორთას ქიდეკვირი დო
გარჩქვენუ:
მუნჭყვის მუთუნ ვაღოლე
კოღონაშა;
ბორია მოსოფუნც ჭყონც,
მარა დოლო ვეკართინე.
ცას ქუდაჸუნი დო
პატი ქოცი დიხას;
დიხა ხორციში საფულა რე.
შური თე ქიანას ვეცად.
მართალი რინა თინა რე,
ნამდა შურქ
ვედგემონკასჷნი.
შური ქექე ქუგაფუნდა,
ირიათონშა გინურც
ჸოროფაში მარდით.
XVIII
ირფელი იბადებ დო ღურუ
თე ცაში თუდო.
თელარა ეშე მეურც -
ღურა გიმე გიმურც.
თელარ დო ღურაში კიბული
ართი მანგი რე.
მუზმას ეშე მეურქუნი,
თიზმა რე გიმაულარი.
დიხა მორთხოზუნდა,
ხვალე ვადგარინე.
დიხა ანთასნერი ღიაბის
გირჩქინანც.
თინეფი არძა
მაწვალებელი რე.
დუდშა ტონბას ქენიჯინი,
სქანი შურ დო ხორციში
ნირზის ქიდეკვირი დო
უკული მითინშე ვაგაიკვირდ
მუთუნი.
XIX
ჰამო რინაშო მითინი
ვადაბადებე თე ქიანას.
არძოს მუშ-მუში
ოქიმინალი უღ.
ნაქიმინაში გეშა
მორკითხენა დო
გოირჩქინანა სამართალც.
თექი ვაგარაგადე,
თენა დო თინა ჩქიმი
ბრალი ვარდუა,
ვარდა უსამართოდ
გებწვალიანი.
სქანი ჭარას
სი ჭარუნდი
დო შხვას ვეკაბრალა.
მუთ გიქიმინუნი,
ირფელი უკახალე
გართუ.
უნარღებელი ახალბოშალას
ნარღიანი დო გაცუდებული
სირჩინუე მოჸუნც.
ბრელი ხიოლც
ბრელი ჩილამური
მოჸუნც.
უბედურება ვარდასჷნი,
ბედნიერება ვეჸიდ,
ვარა სოლე იგინანდი
ბედნიერებას, უბედურება
მურენი ვაიჩქჷნდა.
ცაში თუდო
ირფელი ართიანც თირანც.
ართიში საგამათ
მაჟირა მოურც.
დღას მითინ ვეგიოდვანდ
დღას, სერი ვარდასჷნი.
სერ მოთხოზ დღას,
მარა თინეფც ართიანშა
ვეკაჭიშენა.
ცაში თუდო არფელი
ირთანც.
თაქიანი მაფა
ბორჯი რე.
ბორჯი ჸვერე
დო ჸუნგა რე,
ვაფიქრენც დო
ვაწუხენც,
მუში ოქიმინალც
ორთ უქიმინუო.
ბორჯის ხოლო უღ
მუში ბორჯი.
მუთუნ ვარე უგუთებ
ირიათონიში გალე.
თეში ოკო დოდირთე,
ღურაქ ვაგგოჭყორდას.
ღურა ირო რშუდას, მარა
ღურაშე ფირქიქ თელარა
ვემდაიღას.
ღურაშე ედგინა დო
გათელება ვარწანცდა,
მართალო ღურუქ.
ატამაში წკაქ დიხას
ვემთოჸორდას დო ვაღურასჷნი,
ახალი ნერგი ვეშაფალუნც.
კოჩი მუში ღურათ
მეურც ოშურეშა.
თევრე მაჸუნაფალი
ღურაში მეტი შხვა
შარა ვარე.
ნტერც დურინდას
ფარაში იმენდით.
ფარამი დო უფარეს
ართნერი დათებუ უღუნა.
გიჸორდანი ართიანი
დო ირ საქვარი
ჸოროფათ ქიმინით.
ვაგოჩილითუანი ეშმაკიქ
დო შური ვაწეჸუნათ.
წაულირი შური დო
ჸორადილი ხორცი -
ჟირხოლო დიხაში
თია რე.
მა ოთხონეჩის მუკვოჩირთი
დო მაულარი ვორექ.
ნუმ იფიქრენთ,თეზმა
მუდგარენი ქუნოჩქვენდო,
ცოდას ვაქიმინუნდუანი...
ჩილათას მითინქ ვაგურზ
თე ქიანას, ოხვამეშა
ულირი დო ვარა
ფუტურეფც დოჸონელიში მეტიქ.
ცოდა უმოს მონკა რე.
მუჟამც გიჩქჷნდო, იშენი
ჩირთუქუნი.
ქუდომრზით სანთელეფი
დო იხვამით ჩქიმი შურიში
ორსხებელო.
სქუალეფი რეთ დო თიშენი
დოიჩინით მუთ მიჩქჷნი.
შხვა ქორდითკონი,
ვადოიჩინანდით მუთუნც.
შხვაში დოზუკოლი დო
ჭკუაში დოგურაფა
პატიში მოჸოროფე
კოც უჩქუ დო ქოიწით,
თენა მონკა ცოდა რენი.
თქვანი ჭკუა თქვანო
გიღუდანი დო ვაიბაღესდა,
ღორონთიში კოც
ქელაკითხეთ ოხვამეს.
მითინი ვაგინაფულენც
შხვაში ჭუას.
მითინი ვაგინაფულენც
შხვაში შქირენც.
მითინ ვაგინაფულენც
შხვაში ჸუმენც.
მითინც ვამონკენც
შხვაში ოღალი...
ათენეფი კოროცხილი
ცოდა რე.
შხვაში ჭუა ვეგინიდა,
ვაიგინაფ, მაჩხონაფალც
ლისმარით ჯვარც გიოჭკადანდესჷნი,
შხვაში შქირენი ვეგინიდა,
ვანორჩქვე, "ნახარებუთ"
მუ მოიჩინესჷნი...
ცოდაში ქობალით
ნარდი სქუალეფი
ცოდაში სქუალეფი რე...
მა თქვანო იბჩიებუქ,
მუსუთ იბჩიებუქუნ,
მარა ბგინაფულე:
თქვა ვეგეგონუანთ თე
ნარაგადის, შხვეფი
უმოსო გეგონენა დო
ქიმკიწონენა.
მა მუთუნი ვამჭარ
დო ვამგურუაფ.
მუსუთ იბჩიებუქუნი,
ირფელი გამგონებ დო
მიკიბწონენდი.
ბრელ ამბეშე ჭიჭექ
ამოსქიდ.
მუქუთ გიმანტირუნი,
თინა მომიღუდ.
ანწი თქვა ოკო
გეიწომღათ თე ოღალი.
თქვა ეცადით, მა
დუარკინ თინა ქიმუძინათუნი.
უმოსო დამონკით ნარაგადი,
ვარა ქექე ზიტყვა დო
ქექე ოღალი ბორიაში თია რე.
