දහම්පියා අටුවා ගැටපදය/දහම්පියා අටුවා ගැටපදය-v

80 අඤ්ඤතර ඉත්ථියයා වත්ථු

සත්වන අරහන්තවග අටුවා සන්යි නිමි.

1. අර මනඨාතමෙව - ධ අ. 2. අරුණ්හු, අරනුහු

නිබබිඞ පිඞගලො, විනිවිද සිටු පිඟු ඇතියේ; තමබදාඨිකො, තඹ දැළි ඇතියේ යි; අතිකකඛලො, ඉතා කැකුළු ඇතියේ යි; පටිචජාපෙසි, පිර්ණඹස්වී-ගිවිස්වීයයි සේයි; විනිචජය මහාමචවානං, විනිස් මහ ඇමතියන්; සමමානංච, උතුරු සමනකුජු-රජ කුලෙන් ලබකුජු යූ සේයි; තං ඨානනතරං, වාළුජ තනතුරු; උපපජජීසසති, උවත්ති; පතනං අගගහෙසි, අනුමෙවුති බණ කියනුවට පය ගහණ බුදු කැලි වළජ බැවින් පා ගත්; ධමම දෙසනානුගං, ධම් දෙසුන් අනුගියා- කියන බණ හැඟියා නොහෙයිනැයි 1 යුසේයි. මුඬධාතුකො, මුළු පියවි ඇතියේ; සොතාපතනි මගගසස ඔරතො, සොවැත මඟට පෙරට; අනුලොමිකං ඛතනිං, අනුලොම් ඤණ්; අත්ථකනියසිතා, ගිය දිවනු වී; සහසසමපිවාචා, දහස් පමණ තෙපලුජු; අනත්ථණපද සංහිතා, හිය දිවන්නේ හිය නො දිවන පද හා යොදිර්ණමවූ නම්ලමු මෙ; එකං අත්ථ‍ පදං, එක් ගිය දිවන පෙදෙක්; සෙය්ය ; උතුම්. හේ කවර? යත්- යං සුත්වා උප සමමති යූහු-යම් පදයක් අසා කෙලෙස් සන්හිඳවීමෙන් සන්හිඳී ද හේ අත්ථමපද නම්- යූසේයි. පරිචෙඡද වචනං, එතෙකැයි පිරිසිදුනා තෙපුල්; අනත්ථමකෙහි පදෙහි, ගිය නො දිවන පෙදෙත්; ‘පාපිකාය එවාති අතේථා’ යනුයෙන් ගයැ පූවාර්ඪී‍යෙහි ‘පාපකා’ යන්නක් අඞ්යා;හර කරන්නේ යැ-යු වෙත්. ‘යං පන අත්ථවපදං සුත්වාෙ’ යි යොජනු. වූපසමමති, නිවේද; අත්ථ සාධකං, හිය සාහනුවු

81 තමබදාඨිකයා වත්

පකඛන්දිුත්වා , පැක්සැ-වැජය්-යු සේයි; සුකකකඪදණඩකෙ, වියැලි දර දඬු. කඪ සංඛාතො දණඩකො’ යි සේයි; පළිවෙඪෙත්වාය, ගොතා; දෙවකුලනො, දෙවොලෙන්; අරහාති සමහාවෙසුං, රාතෙකැයි සභවුත් කොළොහු; දාරු චීරාති එව, දඩ පෙළ මැ-ගෙතු දඬුමෙය- යූ සේයි පරිහරි, පසවැටිය- ගැනැ වෙර වැඩි ය - යුසේයි; චෙතයො පරිවිතකෙකා, සිත්හු සබඳු පරිචිතකී; අරහතන මගගං, රහත් පිළිවුවා; පුරාණ සාලොහිතා, පොරණ්හි ඇති හිය දෙවියෙක්. සාලොහිත ශබද ආසනනයන් කියාද මෙතැන වනාහි ආසනනතා සාධම්යහයෙන් සබඳහු කෙරෙ වැටෙයි දක්වන්නට ‘එකතො කත සමණ ධමමා, යුහු. ඔසකකමානෙ, පිරිහෙන කල්හි; සුවණණ චෙතියං, එක ඝන දානිදහුණු2

1. නොහො යි නැයි, 2. දැනිත්වු,.

රන්මහසෑ; නිසෙසණීං, හිණූ; නාගලතාදනතකඪං, දෙවියන් කැප කොටැ දුන් තාලිය දැහිටු; අනාගාමි ඵලං, ස අභිඤඤ අනාගාමි ඵල; අනතනො පුරිඝාකාරෙන, අප කළ පිරිම්ති කැමින්-වියෙමින යු සේයි; පටිපදා, පූභා පිළිවුවා-සිල් විසුදි සිත් විසුදිය- යු සේයි; එකරතනිවාසෙනෙව, අතර මඟිහිඑක රැයක් මතු විසීමෙන්; මකෙඛත්වාා, තෙල් වකය්; තරමාන රූපො, වෙළෙවි සභවු ඇතියේ; විරසසං වත, බොහෝ කලකින් ලවු; ඔනත සරීරො, යොමු සිරුරු ඇතියේ; පඤච පතිඪීනෙත, දෙදණ නළල දෙ අතය යන පස් අවයවයන් බුමැ පිහිටිවීමෙන්; ගොපඵකෙසු, ගොපුසැ‍ඳෙහි. ‘අථ නං සත්ථාන පටිකඛිපි’ යී යොජනු. අකාලො ඛො තාව බාහිය, තවාහි නො කල්- බණ දෙසනුවනට තව කල් නො වෙයි. තපීවේ හය් දරථ පිළිපසද වන (බවු) දැන් ආම්හ යන අභිප්රාටයි. ‘අනතරඝරං පවිඨමහ පිණඩාය’ යනු ත පී වේහය් දරථ පිළිපසඳ වන බවු දැන බික සිහිය වස් අතුරු ඝර වන් බැවින් එම කරම්හ යන අභිප්රාියෙන් කියත්. ‘භතෙන සංසාරෙ සංසරනෙතන’ ඈයි තෙරහු බුදුන් අභිප්රාවය නො බලා කියත්. කබලිඞකාරො ආහාරො න අලඬ පුබෙබා, කලබලකරු අහරු නො ලබ විරි නො වෙයි. ලදවිරි (අ) හරු කතා ආවශ්යුක1 බණ නොසිඳු වන අභිප්රාි (යි). අජෙඣාත්ථ)ටං, මඬනාලදු; පටිවිජඣිතුං, පිළිවෙයි කරනුවට; මජඣතතුපෙකඛාය, මැජහත් බවු නම් ඇති උපෙහි; දරථථොපි, කායදරථ; පටිපපසසමහතු, තිබෙිවයි. ‘අනතරා වීථීයං ඨීතකොව ධමමං දෙසෙසී’ යොජනු. තසමා, එකරුණෙන්-බණ යජන් කරුණෙනි- යු සේයි. “තිහ” යනු නිපා. දි‍ඪෙ, දක්නා ලදුයෙහි- රූ මතුයෙහි -යු සේයි. දිඪ මතනං, දුටු මතුයේ-ඉත්ථිීපුරිස නිමිතන ඈයි වියවි සක් විඤර්ණෙන් ගණනලද් රූ මතුව- යු සේයි. බවිසසති, යම් කලෙක්හි වනුජු1. ‘ආදි’ ගහණින් ‘සුතෙ සුතමතනං’ යනුයෙහි පටය් ‘නව භය මනතරෙ, යනු අවසන් කොටැ ගන්නේයි. සබබාසවෙ ඛෙපෙත්ථිවා, කාමාසාව ඈයි හැම අස්වන් ගෙවය්; ධෙනුරූපෙන, දෙන්වෙසින්; සඬකාරඪානෙ, කසළ ගොඩහි; අභිසමපරායං, පරලොවු උපන් බව; එතදගගං, හේ ඇගියැ ‘එසො අගෙගා’යී-සේයී; ඛිපපාභිඤඤානං, ඛිප අභිඤඤ ඇතියවුන් කෙරෙහිය-යු සේයි; යදිදං, ‘යමෙසො අයං’-යු සේයි; බාහියො, බාහිය රටවැසි, අනත්ථස පද සංහිතා, හිය නො දිවන පද හය්

1. දුනුජු, 2. මවසේක, 3. ධ: අ: නො පෙනේ

යුත්; සහිසසමපි ගාථා, දහස් පෙමෙණි ගයිදු නො සෙරෙ; එකං ගාථා පදං, එක්ගයකුදු; සෙයො, සෙරෙයි; යං, යමක්; සුත්වාය උපසමමති, අසා නිවෙනු දු

82 දරු සිරි මහ තෙරුන් වත්.

සොළස වසසුදෙදසිකා, සොළොස් හැවිරිදි විය ඇත්තී. ‘සොළසවසසානං උදෙදසො සොළස වසසුදෙදසො, සො එතිසසා අත්ථිරති සොළස වසසුදෙදසිකා.’ අභිරූපා, ඉතිරි රූ ඇත්තිය; දසසනීයා, දක්නාට නිසිවී; පුරිසජඣාසයා හොනති, පිරිම්නීත් කරාට ගිය අදහස් ඇති වෙත්; උපරිමතලෙ, සත්වන මාලෙහි; සාරගබෙහ, 1 කවුළු නැති ගබ්හි; පචජා බාහං බන්ධිඑත්වා්, දොහො අත් පිට කොටැ බැඳැ; කසාහි, මතිගායෙන්; ආඝානතං, දම්ගෙඩියට. ‘අමහාකං සදිසං’ යි යොජනු. සහසස භණඩිකං, දහසින් බඳ පියලි ගැට; කිං තෙ රුජතීති, කුවරි තන් රෙජෙයී; චොර පපාතෙ, සොර පපාතයෙහි; පටිසුතිත්වාත, පිළිනා කොටැ; අපෙපාදක මධු පායාසෙන, දිය නුමුසු කිරැ පක් මී ඔත් කිරි හඹියෙන්; ලාජාපඤචමක පුපෙඵහි, සමන් කැකුළු, සුදු මල් කැකුළු, හීතණ සිජුහතු2 විලජ්; ජිනත තටං, සුන් වර ඇතියේ; සුවණණ කෙයුරා, රන්වන් කෙයුරනුජ්; සබෙබ වෙළුරියාමයා, හැම වෙළුරුමිර්ණ මුවා වුවන්- වෙරළුමිර්ණත සජනලදුවන් යු සේයි; සබබඤච ගණහ, හැම පළඳන බඩුජ (ගන්ව); මමං දාසිංච, මා දැසවියැද; සාවය, අස්ව-ගිවිස්වයි-සේයි; සුදිඪ කත්වාණ, සුදිට් කොටැ- අමුත් දුටුවනට කටයුතු කිරිය කොටැයී-සේයි; පිඪී කචජායං, පිට්3 කැසයෙහි; ඛණඩඛනඩං4 හුත්වාය, කුදු මහත් කඬවැ; ඛනඩාඛණඩං යත් කඬ කඬවැ ය- යු සේයි;දුබබිනී තෙ, නො හික්කිය; මුඛයතනීහි, මුඛ සැනින්-පුරිස් තෙප්ලෙනි-යු සේයි; දසසු කසිණෙසු, පඨචිකිසුණු ඈයී දස කිසුණුහි; වාද සහසසං, දහසක් වාද-තුමන්සමහි ටැටෙන දහසක් වාදයන් හය් කියත්; ජමබුසාඛං දත්වාද, නම් ගොත් නොද ඉලියා ජඹුකොළින් හදන් කරනුවට ජඹ අත්තක් දී; මනුසසා පලායනති, පැන පුළුවුස්නාට වන් තාක් මිනිසුන් පහවෙත්; ගාම වාරෙ, නුවරදොරැ; කතා කත්වාු, මැඬ; නදනනා, ගුගුරනුවෝ; වඩඪමානකචජායාය, වඩනා

1. සිරිගබ්ගෙ. ධ. අ 2 සිද්හතු 3. පිටු 4.ඛණඹිකො ධ. අ.

සේ යෙහි-සවස් සිමිවහිය-යු සේයි; සඞඛුභි, සිලී; එකංනාම කිනිති, එකෙක් නම් කිමෙකැ? යි; කතිපාහසෙසව, 1 කිහිප දවසකින් මෙ-‘කතිපය අහසෙසව’ යි-සේයි’ පමිතථ, පමණ කරවුද; ගාථා සතං, ගා සියයක්; භාසෙ, කියනුජ්; අනත්ථක පදසංහිතා, නො හිය දිවන පෙදෙත් යුතුවා-හේ ලම්. එකං ධමමපදං, “අනභිජඣා අඛ්යා පාද සමමාසති සමමාසමාධි” යන මේ ධම්පියන් අතුරෙහි එක් දම් පියෙකුජ්; සෙය්යාි, උතුම; යං සුත්වාම, යම් දම්පියක් අසා; උපසමමති, නිවෙනුජ්; යො, යම් යොධයෙක්; සහසෙසන, දහසෙකින්; සහසසංමානුසෙ, ගණනලදු දහසක් මිනිසුන්; සඞගාමෙ ජිනෙ, සැඟැම්හි ජිනීනම්-හේ නො උතුම; එය වරාජ්-එකං, හුද කලාවු; අනතානං, තුමා; ජෙය්ය්, යමෙක් ජිනී නම්; වෙ, එකැනින්; සඞගාමජුතනමො, සඟම් ජනනුවන් අතුරෙහි උතුම් ‘ආකාස වණණනාදි වසෙන’ යනකුයෙහි ‘ආදි’ ගන්නේයි. ‘ඛන්ධම පටිසංයුතනං එකමපි ධමමපදං’ යනු හා යොජන්නේ. ඡතතාරිමානි’ යන ඈයි ධමමපද දක්වන පෙළි. දසමනුසස සත සහසසාති යනු දහසින් ගැණැ දහස් ගණන් කීයේ; සඞගාම ඝීස යොධො, සැඟැම්හි ප්රතධන් යෝ පිරිම්තී

83 කුණඩල කෙසී තෙරින් වත්.

අනත්ථ පුචජක බ්රා්හමණං, අභිස පුළුවුස්න බමණක්හු අත්ථ;මෙව ජානාථ මඤෙඤ, වැඩමැ ජනුවයි හඟිම්; උසසුර සොය්යා,, හිරු නැඟෙන තාක් හෙවුම්; ආලස්යංො, කම් කටයුත් කල්හි නො කරන අලස සැබැව; චණඩිකකං, පුරිසකම් කරන බැවු හය් පුරිස තෙපුල් බණන බැවු; දීඝ සොනතියං, දික් කල්හි හෙවු මැ; එකසසඬාන ගමනං, හුදකලාව අධන් ගමන් යීමැ; පරදාරුපසෙවනං පර අයත් මාගමුන් සෙවුමැ; ගණාචරිය, ගණ ඇජුරැ2 ගණජෙඪක, ගණ දෙටුව; ආසයං උපධෘරෙත්වා,, අදහස් බලා; අවජයං,3 පරාජය; අනතා, තුමේ; ජිතං, කෙලෙස් ජයෙන් දුනුයේයි; සෙය්යාය, උතුම්;; යාචායං, යමෙක්ද මේ; ඉතරා පජා, කෙලෙස් ජය මුත් සෙසු ජෙයෙන් ජනන සත්කැන්- හේ නො උතුමැයි සේයි. අනත දනතසස පොසසස යනු මතුයෙහි ජිතං යනු වහා යොජනු දමනලද අතුන් ඇති සත්හුගෙ ජයය-යු සේ; සඤඤන චාරිතො

1.කතිපාහච්චයෙන.ධ.අ: 2. ඇජුරු 3.අපජයා.=ධ.අ

පටවනලද කා විසි හසර ඇතියහුගේ; නෙව, යන ඇයී පිළිසේ පද කයිරා, යනු වහා යොජනු-දෙවෙක් ගජවෙක් බඹකු හා සැමැඟැ මරෙක් පරාජය නො කරනු යයි-සේයි; පකඛනනරො හුත්වාව, පකඛනතර ඇනිවැ- අනික් වහලක් ලදීන-යූ සේයි

84. අනත්ථා පුචජක බ්රා හමණයා වත්.

මුහුනත මතතං, මොහොනක් මතු දවස්හි; මම සාවකසස ඔලොකනං වා, ම සවුවක්හු බැලීම් එව්. මෙයින් තුමන් සවුවක්හු දැකැ උපන් ප්රකසාද කියත්.කටච්ජුභිකඛා මතත දානං වා යනු මම සාවකසස, යනුව හය් යොජනු. යො යම් පුඟුලෙක්; මාසෙ මාසෙ, මසැ මසැ; සහසෙසන, දහසකින්-දහසක් විසජිමෙන් යී සේයි; සතං සමං, සියක් හුවුරුදු; යජෙථ, දුන්නේ නම්; යො, යමෙක්; එකඤච භාවිතතනානං, භැවු ඇතුන් ඇති එකක්හු; මුහුනතමපි පූජයෙ, මොහොතක් පිජි නම්; සායෙව පූජනා සෙය්යාඇ, ඒ පූජමැ උතුම්; වයස සතං, වාසියක්; යං හුතං, යම් දුන් දනෙක්ද- ‘තතො සා එව පූජනා සෙය්ය ’ යී යොජනු. මෙහි මහ තෙරහු ‘බඹ ලොවට පිළිවුවා කියව භගව මෙ බමණභටය’ යූහු. බුදුහු ලොවි මහ ජනහට වායියක් දුන් දත් වරා තුමන් සස්නෙහි එක් භවිත තැනක්1 හට මොහොතෙක් කළ පුජමෙ මහත යූහු. ඉති වන් තෙරුන් අයජිය නො කියා තුමන් සිත් මඟක් මෙ කියූ වෙත් නො? යත්; (නො) ඉති. තෙරුන් අයජි බඹලොවු ගැම්නී පිළිවුවාද් කියු බැවින්. කිසෙතතති? යත් - ‘භාවිතතනාතං’ යනුයෙහි සමාධින් භැවු අත්තිජු මැඟින් භැවු අත්තජු ගැණෙත්. ඉති බැවින් මෙ දෙස්නෙත් බුදුහු තෙරුන් යජි සමාධි පිළිවුවා හා බමණහෙ අනුරූ මඟ පිළිවුවා කියු වෙත්. නොහොත් තෙරුන් බමණ හෙයි නො බලා යජි බැවින් එය එ පියා හෙයි අනුරූ මඟ පිළිවුවා මම ෙකියු වවෙති ගන්නේයි. ගුණවසෙන, යනුයෙහි මඟ ඵල ගූණ ගන්නේයි

85. මයිල් බමණ වත්.

1භාවිතතනක. භාගනෙය්යංත, බෑන බමණක්හු; එකං පසුං, එක් සියු පාවක්හු; අගගිං පරිචරනනසස, ගිනි දෙවියා පුජනුවහු; අග්ගි පරිචරියා, ගිනි දෙවියාහට පූජා. ‘යොච ජනතු’ යී යොජනු

86. බෑණ බමණ වත්.

යිඪං යාගං, යිඪ නම්:- ඇති දත්- මඬගල දාන; චතුභාග මතනමපි, සතරවන කොටැසි පමණකුජ්-මුළු හවුරුදුවක් කළතාක්. යිඪ වෙනනාම සුවවනට් එක් දවසක් දුන් දත් සේ නොවී- සතරවන කොටසුජ් නො ඇඟිය-යූ තැන්. ‘යිඪංව හුතංව’ යනුයෙහි ගාථා බන්ධැන සඳහා ‘චා’ කාර හ්රිසව කොළෝ. හුත, නම් අවුතුවහට් යුතු කළ දත්; ලොක ශබදයෙන් සත්ව ලොක කියත්. නොහොත් භාජන ලොක කියත්. ආශ්ර,යොපචාරයෙන් සතුන් කියනු. ‘පුඤඤං අපෙකඛති ආකඞඛතීති පුඤඤපෙඛො’ සබබමපි තං, යී යට කී හුත කියනු චතුභාගං, යි ශ්රාීවක පුජායෙහි සතරවන කොටස කියත්; අභිවාදනා, වැඳම්; උජ්ජුගතෙසු, උජුපටිපදං පටි පනෙනසු; පාහුනදානංචෙව, අමුතු දතිජ්; කමමඵලංයදද -1 හිත්වාප, කම්ජ කර්මචඵලජ් ඇතී භජහය්

87. සහායක බ්රාුහමණයා වත්.

දිඝලමඛිකං නිසසාය, දීඝලමබික නම් නුවර නියස්; බාහිර පබබජජං, සස්නෙත් බැහැරි පැවිජ්; තපචරණං, තව සිරිම්; පවෙණර්‍, පරපුරු; විබහමිසසාමි, ගිහිවනෙම්; අතතනා කතං තපං පරෙසං වික්කිර්ණංත්වාන, අටසාලිස් හවුරුදුවක් පිරූතා නෙවෙහි පල ගැනැ2 කෙළෙඹ හටවනුවට්3 ද්රමව්යඅ දෙවයි විකොටැ; කුටුමබං සණඨපෙසි, ගෙදළු හැවිටි; පවාසං ගනත්වාට, පුවහ ගොස්; පටිබාහන කාරණං, ඇත් රැය් පිළි බහනුවට කරුණක්; තපපපරිහානිතො, තෙවෙන් පිරිහෙනු යෙත්-මහණ ගොමා වැඳැ මාසුරු තෙවෙන් පිරිහෙනු බමි-යු සේයි. සබබඤ්ඤුතඤණං අපපටිවිජඣිත්වාණ, සවඤණ නො පිළි ලදින් මැ; අතනනො මනතං, තුමා උගත් වෙද; පටිබාහනුපායං පන නජනාති, වෙදයෙහි නො ආ බැවින් පිළිබහන උව නො දනී; පීඨකං කාරෙත්වාය, දරුවා ගෙන හිඳුනාට නිසි පිළක්. කරා; පරිනතං, පිරිත්. ‘අනතරායං

1. කමමංච ඵලංච-ධ. අ 2. ගැනුම්, 3. කොළඹ හරවනුවට්.

පරිහරනතං තායතීති පරිනතං’-‘පරිතොවා සබබුපදදවතො තායතීනි පරිනතං’. ලචඡාමි, ලභාමි; පහිර්ණංසසාමි, මෙහෙයනෙම්; අවරුඬකො, එනම් යක්; වටටං1, ලගනෙනා, නිම ලබනුයේයි;- සේවා බැළ ලබනුයේයි; මහෙසකඛාසු දෙවතාසු, මහත් ආනුභාව ඇති දෙවියන්; අපෙපසකඛා දෙවතා අලුප් ආනුභාව ඇති දෙවියෝ; ඔසකකිත්වාආ, පසු බැසැ; දාරකං නලහී, ‘සතනමෙදිවසෙ ගණෙහය්යාවසි’ යි නියම කොටැ කියු දවස් සඳ ඉක්ත බැවින් දරුවා නො ලද්; කීව විරං, කී පමණ? බොහෝ කල්හි; වීසං වසසසතං, විසිවස් ඉතිරි හවුරුදු සියක්; වුඬිමන්වාදය, වයොවුඬි ලදිත්; මරිතබබං අහවිසස, මිය යුතු වී; ගුණවනෙන, සිල් ඇයි ගුණ ඇතියත්; පරිසස ය‍තො, උවදුරෙන්; යාවතායුකමෙව, ආ පමණින් මෙ; ‘අභිවාදනං (යසස) සීලං, තසස අභිවාදන සීලසස’ නොහොත් ‘අභිවාදන සීලි, තසස අභිවාදන සීලිසස’ අභිණහං වන්දංන පසුතසස, රජ රජ වඳන කිසයෙහි යෙදුණුවුහට් ‘දහර සාමණෙරෙපි අපචයමානසස’ යී යොජනු. ගුණවුඬෙ, ශීලාදී ගුණයෙන් වැඩියවුන්; අපචයමානසස, පුජනුවහට්. මෙයින් අභිවාදනයෙන් උනුන් ප්රීයෝජනයෙන් පිදීම් කිහු. දැන් මේ අභිවාදන මෙ “පූජයී” දක්වන්නට ‘අභිවාදනෙන වා නිචචං පූජයනතසස’ යූහු යෙනහි, යම් පුඟුලක්හු විසින්; ජිවිතනතරායො, ජිවි නහන අනතුරුයෙක්; සො, ඒ පුඟුල්. ඉතො උතතරිමපි එසොව නයො, යනුයෙන් සැට හවුරුජු ඈයට ආ ඇතියාට තිස් හවුරුජු ආ කල්හි උපන් අතුර අභිවාදනයෙන් පිළිපසුද් කළු-සැට හවුරුජු ඇයි ආ පමණ හිමේ සිටුන සෙයින් කීහු. අනනතරායෙන පවනතසස ආයු නො වඩඪී2 නත්ථිේ, යනු අතුරු පිළිසඳ කිරීමෙන් පරිමිත වැ පැවැති ඇයින් වඩා නො වැඩිය හැකිසේ කියුහු.

88 දීඝායු කුමරු වත්.

උරං දත්වාී, ළදී; ගත්ථක ධුරං, ගත්ධුරය-බුදු වජන්හි උදෙස් පිරිපුසැ ඇයිහි යෙදුම් ගත් ධුර නම්; විපසසනා ධුරං, විවසුන් ධුර-පස් කඳහි අනිස් ලකුණු ඇයි බැවීමෙහි යෙජිම් විවසුන් ධුරනම්; යාව අරහනනා, රහත් ඵල දක්වා. ‘අරඤඤමෙව සමණධමමසස කාරණනතා ජාතිදෙසතතාවා අරඤඤ යතනං’. විඝාසාදං සිඟළුවක්හු; බබබජිතකිචචං පාරිපූරිං ගමිසසති, පැවැජැ කිසි පිරිහුන් බවට යේ. පැවැජැ කිස

වරං-ධ: අ: 2. වඩඪතං - ධ : අ:

නම්;-සාවිවස්නා මඟ.-පාරිපූරි නම්;- රහත් ඵල. අඩඪකුලසස, ඉසුරු කුලක්හු; එකෙන බ්යාපදිනා, සද්ය-& ප්රා ණහර බිලී රොගයෙකින්. එයින් කියුහු ‘තං ඛණං යෙව’යි. ගබඟමංසං, ගබ්1 පිහිටි මස්; විතකතො, දර සෑයෙන්; සුලෙහි, හුලින්. ‘පචඡිම භවිකසස සනතසස ජිවිතකඛයො නාම නත්ථි ’යි යොජනු. යම් භවෙක්හි සිටියේ යි අනුපාදා පිරි නිවනින් පිරි (නි) වේද? හේ ‘පචඡිමභව’ නම්. අචඡරියබභුත චිතනාජාතා, උපන් ඇසිරි අබභුත සිත් ඇතියෝ; නෙමිනතකෙ නිමිත් ජන්නවුන්2 නිමිතත නම් වියයුතු ඉටානිටු හඟවන කරුණු යාවසතනමා කුලපරිවටටා, සත්වන කුල පරිවට දක්වා- මොහු සත්වන මුනුබුරා3 දක්වය් යුසේ. ඛුරගෙන යෙව, ඵළමුවන කර පහරින් මෙ; පළිබොධා, ඩහස්; යථා ඵාසුකඨානං, යථ4 සුව තැනක්; සං විදහිත්වාන, වදාරා5 කොටින-යූ සේයි. උපඨානං, උවඨන්-සතර පසයත් එළවීමයැයි සේයි. වසසුපනායික දිවසෙ, වසාවන දවස්; වාලිකා පුලිනෙ, වැලිමැඬැ. ‘වාලිකා’ යනුජු හෙ මැ. ‘වාලිකා සඞඛාතෙ පුළිනෙ’ යි සේයි. නොහොත් ‘පුළින’ යන වැලි එබී ගෙනැ තද වැ සිටි තැන්. මෙසේ කියත් ‘වාලිකානං පුළිනෙ යනු වෙයි. සූප ඛ්යිඤජනෙහි, හූ හය් බැඦනෙත්. හූ නම්;-මුඟු කොමු ඇයි.- ඛ්යා.ඦන නම්;-මාළුයි. අගග හතනං, අග් බත් තුමයි නො වළඦය් මෙ පළමු දෙන බත්. හේ මහණුන්ට නො වටී. ඉඳුළ් නො කොටැ දිය යුතු වීනම් පළමු තුමහට වසග් හැරැ තබා සෙසුයෙන් දිය යුතු උඪාය සමුඪාය, උට්හය් සමුට්හය්-‘සබබසො විරියං කත්වාස’ යි සේයි. ඔලාරිකං වරද්; එකා අට වි, එක් මහ වලෙක්; දෙවතාය, ඒ වල්හි දෙවියහට; අරර්ණා සහිතෙන, රිර්ණ සැජිත්6 කාළ කණර්ණෙනා, කළ වන්හු-සිරිනැනීයහු යැ-යු සේයි; මනග දෙසිකං කත්වාව, මඟ බුණු කොටැ; අයාචිත, යජන ලදුයේ. ‘පිතු’7 යනුයෙහි ‘පුතනා’ යනු ඇරැ යොජනු. නිත්යාුතයිං සූති, දුන්හයී; (මහා) සංවෙගො, මහත් සංවෙයි-හෙරණහු නස්න මුලි බියේ; පවෙධි, වෙවුලී; අබබාහෙත්වාව,8 කොපුයෙන් හයය්; අසිං පරිවනෙත්වාය, කඩු පිරිවටය්-පහර තද වනුව වස් පුන පුනා9 පස පසවැ හයය් - යූ සේයි; නම්ත්වාත ධාරාය ධාරං පහරි, මැඳනැමී බුන් මුවාත්හි පහළි; තාලපතනං විය, හකුළුවන් තල් පතක් සෙයින්; වෙඨියමානො, හැකි

1. ගබු. 2. නිම්ජ්ජත්තවුන්. 3. මුනුඹුරා. 4. යථා. 5.වහරා. 6.සිරිර්ණ සැජින් 7.පිතුනො-ධ:අ: 8.අබබහිත්වා . 9. පටිඋන.

ළෙන්නේයි; ථරු මූලං, මිට මුලටි; තසමිං කාලෙ, ඣන් සමවත් කල්හි; කලිරං, හුණු කිලිලක් මෙන්; තලපතන වෙඨකොවිය, හැකිළවු තල් පතක් සෙයින්; උකකා මුඛෙ, උදුන් මුයෙහි; තාසො, සිත්හි උත්රසස්; භයං, සිරුරු කපපන බියේ; භීය්යොර, අයිරා; ගාමර්ණම, ගණජෙටුව; චෙතසිකං දුකඛං, සිත් අසැරු දුක්; අනපෙකඛසස, අත් බැවිහි ඇලුම් නැතියවුහට්; සබබ හයං, “අතතානුවාද” ඇයි හැම බියේ; බීණ සංයොජනො, ගුණු සංයො (ජුන්) රාත්හට්; ධමමා, සතර සස්හු; යථා තථා යථ තතු විසින්; දිඪා, දක්නා ලදුවෝ; භාරවොරොපනා යථා, හිසැ තුබු බැරැ1 බැහීමක් සේ; පාටිහීරං දියවා යනු ඉඞි පාටිහාරිය ගෙනැ කීයැනුමෙ- අනුසාසනී පාටිහාරිය කියනුමෙ; සරධාරාහි යෙව,2 මුවාතින් මෙ; වත්ථ දසා,3 පිළී සහයුනුජ්; කාසායානි යනු සමණචීවරයෙහි ඒ වොහාර රූළහ බැවින් කියත් වසසසතං, වාසියක් ජිවෙ, ජිවේනම්-‘ජිවෙය්ය ’-යී සේයි. දුයසිලො, සිල් නැතියේ; අසමාහිතො, බිර්ණැ-උවසර-අවුත් සමාධි නැතියේ; සීලවනනසස, පසස්නාලද සිල් ඇතියහු; ඣයිනො, ලකුණු හා අරමුණු නරඹනුවහු

89 සංකිචච සාමණෙරයන් වත්.

වසස පරිමාණං, හවුරුදු පමණ-විසි හැවිරිදි සැපිරුණ් නො නො සැසිරුණැයි සේයි; පටිපථෙ, පෙර මහඟී; ආගචජනෙන දිසවා, කඩින් මෙ2 (තු) මන් දක්නට එනුවත් දැකැ; ත්වෙමපී චොරහි සඞිං එකතො හුත්වාි මඤෙඤ අමභාකං නාරොචෙසි යනු හෙරණහු එතැන නැතද, එතැන සිටියා කොට් අරොපා මා පියන් කියන තෙපුලි.

90 අතිමුතනක සාමණෙරයන් වත්.

කොණඩඤඤත්රතථරං, ඛාණු කොණඩඤඤ මහතෙරුන්; විලුමපිත්වාන, වොලො ගැනැ; භණඩිකං, බැඞියන්-මුළුනැයි- සේයි; මා භායථ උපාසකා, යනු සොරුන් පලායන කල්හි තෙරුන් සමවතින් ලැඟි කල්හි කීහයි ගන්නේයි. එකචජන්ර්; ලහුත්වාා, මහණුවම්හ යන ඡන්දෙයෙන් එකචඡන්දහ වැ; දුපපඤඤ කමෙම, නුවණ නැත්යත් කරන කැමහි.

ඛාණු කොඩඤඤ මහ තෙරුන් වත්.

1. හසබැරැ 2. අසිධාරාභි ධ: අ: 3.නිචත්ථැදයා: ධ: අ: 4.කඞින් මෙ පිරිබණතු

උකකණඨීත්වා , සස්නෙහි උකැටැ;1 කුටෙ, කළෙක්හි; ඩසාපෙසි, ඩහවන්නට පියෝ කෙළේ; ඝරසපෙපා, ගර විළෙකැයි; සුසුමායං,2 සුස්මන්තේයි; නහාපිකො3, නැවියෙක්; ගිවං උපාදාය, කඳට තබා; එරනති, පැතිරෙන්ති; ගල නාළිං, ගල නැල්- කඳරැයි-සේයි; සත්ථං ආහරිතුං, සැත් ඇරනට්-සිරුරැ සැත් වැජවනුවටයි සේයි; අඤඤං, රහත්ඵල; සොණඬිතීරෙ, කෙම පිටෙක්හි; අලලාපසලලාපං, අලප් සලප්. ‘ආදිතො ලපනං අලලාපො සමනතතො ලපනං සලලපො.’ කුසීතො, ලස්-කුසී; හීනවිරියො, ගුළු වැරැ ඇතියේ; විරියමාරභතො, වැරැ පෑ කරනුවහ. දළහා යනු ක්රිහයා විශෙෂණයි. ‘විරියං’ යන කර්මරයට විශෙෂණ එව්. විතිනාමක4 පුගගලො, දවස් යවන පුඟුලෙක්; දුවිධජඣාන නිබබතතන සමත්ථංය, ලකඛණුපනිජඣාන ආරමමණුපනිජඣාන විසින් දෙවැදැරුම් ලද් ඣන් නිපයනුයෙහි පොහොසත්.

92 සපපදාස මහතෙරුන් වත්.

සොළස වසසුදෙදසික කාලෙ, සොළොස වසසාති උදෙදසි තබබකාලෙ; චුලලූපඪාකෙනසඞිං,5 තුමහට මෙහෙකරන සුළු වටහවකුහු හය් සැමැඟැ; පටිසසුර්ණෙත්වාන, පිළිනැ දී; තසමිං උපකඪෙ, එදවස් අසන්වු කල්හි; කෙසෙ පකිරිත්වාෙ,6 කෙහෙඋනා; කුණඩකෙන, තුසයෙන්; දාසීහි සඬිං ගචජනති විය, කළ දැසුන් හය් යන එක් කළ දැසක සෙයින්; කොටවන පචනාදීනි කරොනතී, පරන පිසන ඈ කරන්නී; ගබහ වුඪානං, දරු බීවීම්; යාවි, ඇයැදිය, පටිවිසසකෙ, ඉක්බිත් ගෙහි ඇතියන්; අනුබන්ධිනත්වාට, අනුවැ ගොස්; කමමජවාතා චාලිංසු, කැමැජි වාහු සුලුහු-දරු එ හුසුයෙන් පෙරමඟැ අභිමුඛ කරන වාහු උපන්හයි සේයි. අකාල මෙඝො, නියා වැසි. ‘විජජුලලනාහි ආදිනතං විය’ යන ඈය් ‘නහා අහොසි’ යනුහය් යොජනු මෙඝත්ථැනිතෙන, වලා හඬින්; ධාරාපාත නිරනතරං නහං, දියධර හෙනුයෙන් අතුරු නැති අවස්; අනොවසසකඪානං,7 නොවස්න තැනක්. ‘හත්ථ, ගතාය වාසියා ඡින්දි තුං ආරභි’ යොජනු ඝොරවිසො, දරුණු විස ඇති; පණඩු පලාසවණණං, පඬු පහළ පත්වන්; සාඛාභඞගං අත්ථසරිත්වාන, කොළ අතො (ටැ); මං සදදායතීති සඤඤාය,

1. උකට 2. සුසුයනෙතා, ධ: අ: 3.තහාපිතකො, ධ: අ: 4.වීතිනාමනක,ධ: අ: 5.චුළපඨානකෙන 6.විකිරිත්වාය, ධ: අ: 7.අනොවසසන, ධ: අ:

ධම්පියා අටුවා ගැටපදය 165

මා බණවයි යන සඤඤයෙත්; උදකෙන වුළෙඟා, දියෙත්ගෙන යත ලදු; යථාජාතාව, ජාවතින් මෙ-ළිහිණි මේ යුසේයි. අධිකාරං කත්වා , වෙසෙස කිරිය කොට්; යෙනො, උක්සෙක්; අනමනග්ග පරියායං, අනමතගු 1පරියා බණ්;තාණ, රකවණවරණ්; සරණං, පිහිට; ලෙණං, ගැලෙන තැන්; අනතකෙන, මරණහු විසිත්; අධිපනතසස, වැතිරෙන ලදුව හට් ; අත්ව,වසං, කරුණ්; ‘මහාපඨවියං පංසු පරිමාණෙ කිලෙසෙ’ යී කෙලෙස් තියු;තු2වාරත්තා, ගුළු ලජු හසර ඇති බැවින් ; තයොවයෙ, ‘ ‘පඨම මජඣිම පචජිම’’ යන තුත් වියගළුත්; පඤචවීසතියා ලකඛණෙහි උදයඤච වයඤච අපසසනෙතා, පස් විසි ආරෙත් දැකියැ යුතු උදා වීය නොදක් නේ . පස් විසි ආරනම් රූකඳහි අව්ජජා තණහා කම්ම ආහාර සමුදයෙත් උදය දසසන නිබබතති ලකඛණ දසසන විසින් උදය දසස ත විසිත් උදය දසසන පසෙක් වේ . වෙදනාදි සතර කඳ් අතුරෙහි එකි එකී කඳහි අවිජජා තණහා කම්ම) එස්ස විසින් උදය දස්සන සතර නිබ්බතනි ලකඛණ උදය දසසන හා පසෙක් වේ. මෙසෙයින් පස්කඳුහි පස් විසි ආර වෙයි . ඒ වය දසසනද් මෙකී සෙයිත් පස් කඳුහි අවි ජජාදී ‍‍‍ / නිරොධ දසසන භාව ලකඛණ දසසන විසිත් පස් විස්සෙක වෙයි෴ පටාචාර තෙරීන් වත්.

අඬගාරාව හුත්වා , අඪාසි, වළඳන පිත් ගුණියෙත් අඟුරුවැ මෙ‍ සිටී; කිල ඤජං, පැදුරු; කලනත සරීරතාය, කලත් සිරිරු ඇතිවන බැවින්; පිරිජිණණ කුලස්ස ධිතා, ධන ජුණ් කුලක් හුදු; පටිසමෙත්වාන, සඟවය්; පචජාපෙසි, පිණිස්වී-දිතැයි යේයි; අදිඪපුබ්බ මරණාය තාය4යනු තුමා දරුවක්හු මරණ් නොදුටු විරූ බැවින් කියත් . මතකලෙඛරං, මළ සිරිරු; අවජරගහණ මනතං සිඬත්ථ කෙ, අසුරෙන් ගත්නා පමණ සිද්හතු; අපරිපුණණජඣාසයෙ එව, නොනිමි අභිප්රාූය ඇතිවුත් මෙ; මහොඝොවිය, නිඳනුවන් හයන දිය සිළක් සෙයිත් ; අපායසමුදෙද පකඛිපති යනු මළ තා සතුන් අවාහි උපදන බැවින් (නො) කියු යැ. මළවුත් අතුරෙහි (අවාහි) උපදනවුත් බොහෝ බැවින් කියහු . ‘තං නරං’ යී යොජනු . පුත්ත පසු සම්මත්තං, දරුවන් හා පසුන් කෙරෙහි පමාවැ 1.අනමත්ග්ගු 2. නියතු. 3 ලකටණ්. 4.මරණනතා-ධ. අ 5 උපදන්. 166 ධම්පියා අටුවා ගැටපදය

වැටෙනුවා; බ්යාටයනත මනසං, ඔවුන් අතුරෙහි ලගු සිත් ඇතියා; (උපෙ‍ාසථාගාරෙ) වාරං පත්වා , පොහොවරැ වර පැමිණැ; දිප ජාලාගිජජ නතියොච දිසා, පෙර උපන් වැට් ජල නස්න සෙය් හය් -අයළ වැට් ජල උපජනසේ බලා ; න පඤඤායනති , උපත් නිවන්හි නොපැනෙත් ; ජිවෙ, ජෙනේද; එකාහං ජිවිතං, එක් දවසක් දුජිවි෴

94 කිසාගොතමීන් වත්.

බහුපුතනිකං, බොහෝ දරුවන් ඇති සොණ තෙරීන්; ගෙහෙපතිඪහිත්වා , ගෙ ජෙළෙහි පිහිටා; අත්තනො ධම්ම තාය, මවුපියන් උපතිස මිසැ තුමන් මෙ පියවීත්; කුටුමබං , කෙළෙඹ-සැපතැයි සේයි; පටිජගගිස්සනති, පිළිජ ගිත් -පුසතියි සේට; මජෙඣ ගින්දිටත්වාළ අදාසි, මැඳ බිඳැ (දිනි)-දෙ කො ටැස් කොටැස්කොට් දුනයි ගත්තේයි . අවමානප්පත්තා හු ත්වා,, අවඤඤයට් පත් වැ;එකං ථමහං හත්ථටන ගහෙත්වා , තුමහට් වහල් තකය් එක් ටැඹක් අතිත් ගෙනැ; තා ආවිජඣමානා, එමෙ ටැඹැ1වට වටාඇවිජිනී; සත්ථාහරා දෙසිත ධම්මමෙව කරිස්සාමි, යි තුමා විදැටි ලොවුතුරා ධම් පිණිස කියා; ඔහාසං එරිත්වාා, අලු පතුරුවය් -විවසුත් ඔභස් සෙයිත් තුම හට් මතු පැනෙන අලුවක් පතුරුවය් යු සේයි෴

95 බහු පුතනික තෙරීන් වත්.

අටුවන සහස්ස වගැ අටුවා සන්ය නිමී.

1. ටැම්බ.

ධම්පියා අටුවා ගැටපදය 167 පාපුරණං, පොරෝතේ; ධම්මසවණෙ ඝොසිතෙ, ධම් සවුත් ගොහු කල්හි-බණ අසනුවට පවසන අඞ(පැ) වැනි කල් භිය-යු සේයි ; සරීරං එරමානා, සුමුටු හැති රිවිත් සියල් සිරුර පරමිත් -යුසේයි; මචෙජර චිත්තානං, මසුරු සැපියුතු සිතිත් ; සඬා චිත්තං, සැදැහැ සැපියුතු සිතිත්. ‘අස්ස සඬාචිත්තං , යනු සබද්. විගුණං කත්වාච, දුනු ද නු ටුවට දියුණු කොට් . ‘පුබෙබ මහා එකසාට කො’ යනු විපයසී බුදුන් කල්හිවු එකසාටක බමුණු ගෙණැ කියත් . අනෙන පුරෙ,ඇතොරැ රජවත්හි; උපයොගං, වළඳනා ලබනුවට්; භත්තකිව්වඪානෙ, බත් කිස කරන තත්හි; චතුරො ගාමවරෙ, 1ස්වා ගත් සතර ගමක් ; යාවතා, සියුක් සැපිරෙන තාක්; තං මුහුත්තමෙව, එකෙණෙහිමෙ; සබ්බසොළසකං අලභිස්ස, හැම සොළොස් සොළොස් බැවිත් ලබනු යැ; සබ්බඪකං අලභිස්ස, හැම අට අට බැවිත් බලනුයැ; දඣං කතං කුසලං, ලැසි ගැන කළ කුසල් ; දන්ධට මෙව දදා ති, ලැසි ගැනැ මැ දෙයි; පිචඡිල මගෙගන මටන මගිත්෴

චුළෙකසාටක බමණ වත්.

සඬි විහාරිකො, සැකරි; අත්තනො අනභිරතිං, තුමා සස්නෙහි රී නැති බැවු ; සඬඝාදිසෙස කමෙම, සංඝාදිසේස ඇවැතට(අ)වත් කිරියයෙහි; දිඪ ධමෙමපි, දුටු ධැමියෙහි ජ් එමෙ අත් බැවුහිජ් යි සේයි ; සමප රායෙපි , සපරායෙහිජ් පරලෙවුජ් යි සේයි෴

96 සෙය්යමසක තෙරුත් වත්.

ලාජ දෙවධීතරං, ලජ දෙවුදුව; පිපඑලි ගුහායං, පුලිල ගුහායෙහි; සාලිකෙඛත්ත පාලිකං, හැල් කෙතක් රක්තියක් සාලිසීසානි, හැකරලුත්3ලාඡෙ කුරුමානං, ලජ පුප්වත් නිය ; සඬානුඛො, සැදැහැ ඇතිය හෝ? සඞගහං, දත් ; පඤච වණණාය පිතියා, ‘ ‘ඛුදදකා ඛණිකා ඔකක තනිකා උබෙබගා එරණ’’ යන පස් වණක් පීති;4 තුමෙහහි දිඪධම්මස්ස, තොප විසිත් පසක් කරන ‍ෙලාවුතුරා ධම්හ; ආවජජමානා,සිහි කරත්නී;කෙදාරමරියාදාය, කෙත් මියරිත් ; පුබ්බකමමප්ප 1.වතතාරිගාම වරාති-ධ අ 2.විකඛලල-ධ.අ 3.හැල් කරල

4. පීහි.

168 ධමිපියා අටුවා ගැටපදය කාසනත්ථංධ පුභෙවෙහි කළ කම් පුවසනුව වස්; සවණණ ලාජහරිනෙන, රත් මවුවා ලදිත් පිරුණෙයිත්; සුවණණසර කෙන, රත් මෙලෙකිත් ; දිබෙබන චකඛුනා යනු අභීඤඤා ඤණ්ගෙතැ නොකියු යැ. රූ පසක් කරන අභීඤණ සෙයිත් මේ පුහෙවෙහි කළ කම් පසක් කරන කම් වැජැරි ඤණ් ගෙනැ කියු. සම්මජජනිං, මුස්නක්; ඊකචවර ඡ ඩ්ඩයිකං,1කසළ සඩුවක්; තාලචඡිදදා දිහි, කෙසි සිදුරු ඇයිත්; සරීරො භාසං, සිරිරු පැහැ; චිත්තවිජනිං, විසිතුරු විජුනු . ‘මා මං කරි’ යි යොජනු; මාඉධ පටික්කම, මා ඉධ තිඪ පටික්කම’යි අඞ්යා හාර කරනු -මහම් මෙහි සිට් -පිළික්මෙ යු තැත්. අනොරමිත්වා්, නොකසවැ෴

98 ලජ් දෙව් දු වත්.

කත පාතරායො, කරනලද පාවරු බත් ඇතියේ ‘පාතො අසිතබේබා පාතරාසො’. වොහාරූප ජිවිතො, ‘වොහාරෙන උපජිවිතුං සිලං යෙසං තෙ වොහාරූප ජිවීතො’ . ඉණං ගණහිංසු , ණ කොටැ ගත්හු -දෙනුව ගත්හයි සේයි ; කුලෙ හිනෙත, හෝ කඩ බුනුයෙහි; කණාජකං, තුසමු 2බිලඞග දුතියං, කාඩි දෙවනු කොටැ ඇතියේයි; වෙලා කාලෙ , වෙලාමනම් බමුණු කල්හි.; උත්නඞගලං කත්වා , තුබුනඟුල් ඇති කොටැ-කසිකම් කරනුවත් නැති කොටැ යන අභිප්රාම(යි); දකබිණෙය්යා නාම , දැකිණීයට නිසියෝ නම් . ‘දකඛිණං අරහනතීති දකඛීණෙය්යාං’ ලුඛං මෙ දා නතති, මා දෙන රත් රුළුයයි ; අධිවත්ථු දෙවතා අධිවැ වසන දෙවි, වතුත්ථ චාර කොඪකෙ, වජන නික්මෙන සඳැජ් සතරවන දෙ‍ාරට්හි3සත් දොරට් ඇති ගෙහි මැඳ දොරට්හි යැ යුසේයි; පරිචඡිමකාලං , පැසම් කල්-ධෙනෙත් වියෙත් පිරිහුණු කල් යී සේයි; විප්පකිණණං, ඉස්නාලද්; ඝසචජාදනමපි , කනු බොනුව හය් හඳන මතුවකුජ්; අතිරිචවාගනො, බහුදාන තො; කටුමබං, කෙළඹ-සැපතැයි සේයී; නාගරපරිගගා හකං දෙව පුතනං , නුවර රක්නා දෙවු පුතු ‘න උස්ස හිස්සාමි යොජනු-නොහොයනෙමි-යු සේයි. තාණං, රැකෙන තැනක්-නැසුම්; ආයුත්තක වෙසං, අයිහි යුත් කැමියක්හු සෙයිත්, සාධෙත්වාර, නඟා; ඔහාසමානා , අලු කරන්නී, අන්ධු බාල දෙවතා, අඳු බල් දෙවියුම් බුදු ගුණ

1. කවවරඡඩිඩතිං:ධ:අ: 2.තුසඹු. 3. දොරටුයෙහි, 4. නැහැයුම් 5. ඔහාසයමාතා- ධ:අ: 6. දෙවියම්

169 නොදන්නා බැවින් නොසිතිය යුතු සිතන බැවින් ‘අඣ බාලා’යුහු. සංහරිත්වාස, කැටිකොට්; කලළ්යාුණ පාපකාතං කමමානං , කුසල් අකුසල් කමුත් ; යාවපාපං ත පවචති, ‘ ‘ගති උපධි (කල)පයොග විපතති’’ නොලදිත් යම් තා දවස් හි අකුසල් නොවිපසිද;? තාව භද්රාපනි පස්සති , ඒ තා දවස්හි සුව දකී; යාචභද්රං න පවවති , යම් තා දවස්හි ගති උපධි කාල පයොග සමපතති නොලදින් කුසල් කම් නොවිපසිද;? තාව පාපානි පසසති, ඒ තා දවස්හි දුක් දකී; දිඪධමෙමවා, වත්මනු හෙවෙහි එච්; සමපරායෙවා, පරලෙවුහි එච් ; විවිධා කම්මකරණා, නත් නියර කම් කටුල්; අපාය දුකඛං, දුගී දුක්...

99 අනේ පිඬු මහ සිටාණත් වත්.

අසඤඤත පරිකඛාරං භිකඛුං, නොසගවන පිරිකර ඇති මහණක්හු; බහි පරිභූඤත්වාු, සෙනස්නෙත් බැහැරැ පිරිභෝකොට්; උපවිකාදිහි, වේ ආදිත් විසින්. ‘ආදි’ ගහ ණිත් මිහියන් කහවත් ඈ ගත්නේයි. පටිසාමෙතබබා, සැඟැවියැ යුතු ;එතසස, මඤවපිඨාදිකසස; න විතතං අත්ථී්, නොද සිත් ඇති ; න පිතතං අන්ථි , නොද දිවි ඇති; අවමඤඤ-නෙතා, අවඤඤා කරනුයේයි, සෙය්යංස සත්ථථරිත්වාප, හැඳ පුටු ඈයි අනොටැ; පටිපාකතිකං අකරොනතා, පිළි පියවි නොකරත්තේනේ-නො සහවනුයේ යුයේයි...

100 අසඤඤත පරකඛාර මහණූ වත්

වගගබන්ධිතෙන, ගණ බැඳමෙත්; උගෙඝාසෙනෙතා, ඝොසනුයේ-හඬ ගොහොනුයේ1යුසේයි ; බිළල පාදක සෙඪිතාම ජානො, බිළාල පාදක සෙටඨි නම් ;-තුන් ඇහිලි එක් කොටැ ගත් අසුරෙක්හි සඤඤයැ. ඒ අසුරෙන් තණඩුල මුගග ආදි දුන් බැවින් සිටු බිළාල පාදක නම්. කරණඩීං,2කරඩි-තෙල් ගත්වා ඔවුනාට්3(ලොහ) යෙන් හොත් දඬුයෙන් හොත් කෙණෙසි සේ කරන දැයෙක් කැරඬි4නම්වු එකතො කොණං, කත්වාහ, එක් කනකට යොමු කොට් ; වුල්ලුපඪාකං, සුළු වටාවක්හු; තිවාසනතතරෙ

1.ගොහොයනුය, 2.කරණඩං:ධ:අ: 3.ඔවුනටුයෙහිගොත් දඬුයෙහි- හොත්, 4. කරැ ඩි.

තන්හි නිවත්හයි සේයි; එකං බඞන්තරං, එක් බුදුතිරියක්; කසුප් බුදුන් හා අප බුදුන් අතුරෙහිය - යූසේයි. පොළොවු එක් යොජුන් තුන් ගවුවක් වඩනාතාක් දවස් එක් බුදුතිරියෙකයෙත්. වුධිමත්වාඞය, පැවැදෙනුවට් නිසි විය පැමිණ; තං ඉත්ථි්රූපං, පුරෙ එවුහු මැවූ මාගම් රුවු විජිතා, රැජයෙන්; පමුඛෙ, අගවිටැ; ඉත්ථිි පතිරූපකං, මාගමක වැනි රුවක්; අභිරුහිත්වාව, උඩුමහලට නැඟී. ‘ඉතො තාව තිඨථාති’ යන තැනැ ‘ආහ’ යනු ඇරැ යොජනු. හෙඨාපමුඛෙ ඨිතෙ, යට මාලෙහි අගවිටැ සිටි කලැ; තස්ස, ඒ රජහු; ගතභාවංඤත්වාය, උඩුමහලට ගිය බැවු දැනැ; පතිරූපකෙන, මාගම්රූ එවුයෙ කින් - මාගම වැනි රුවෙකින් යී සේයි; එවරූපෙ සංකිලෙයෙ, මෙවැනි සකෙසක් - මෙවැනි කෙලෙසක් යූ සේයි; උජ්ඣා යිංසු, අවඤ්ඤා කොලොහු; රාජකො‍ණ්ඩො1 ජාතො, රජහු වහල් ලදු කොළු විහි; පාපිකං දිඨිං, ලමු දිට්හැ - පොරොණ්හි මේ මහණහට් උපන් වීමංසන දිට්හ - යූ යේයි, පුන පාපිකං දිට්ඨිං යනු මේ හෙවෙනි හැවූසේයට් හවම් උපන් දිට්හ ගැනැ කියත්. ඉමා විප්පකාරං, මාගම් රුවක් පසුයෙහි හී ඇවිජුනා චිපුවරු; මුඛවට්ටියං ඡින්ත කසංතාලසදිසො හොති, මුව වටින් සුන් කස් බජනක්2 සෙයින් ම හඬව; කරණුත්තරා, කිරියයට් උතුරු කිරියවු; යුගග්ගාහකථා, සමවලා කථා ‘කායදණ්ඩාදීහි’ යන තැනැ ‘ආදි’ ගහණින් වචීදඬ ගත්තේයි. ආකාසෙ උප්පතතිත්වාව, ඉඩිවිධාභිඤ්ඤායෙන් අහසට නැඟී; පඨමං සලාකං, පළමු දෙන ලභා

111 කුණ්ඩධාන තෙරුන් වත්.

උපොසථ කම්මං, පෙහෙකම්3 ‘උපවසිතබ්බත්තා උපොසථො, උපොසථොව කම්මං උපොසථ කම්මං, කරණං වා කම්මං, උපොසථස්ස කම්මං උපොසථ කම්මං’.මහාඋපොසථ දිවසෙ, මහ පොහෝ දවසැ - පනරැසී4 පොහෝ දවසැයි - සේයි. මහලලිකා යනු කර්මප බහු වචන. සපතතිවාසා, සෙවෙතුන් හා සමඟ විසීමෙන්. එක් පිරිම්තියක්හු නිසා වත් නො එක් මාගම්හු ඔවුනොවුන‍ට සෙවෙත්හු නම් දණ්ඩ හත්ථික ගොපාල සදිසා, ජීවිතින්රි්හ ය ජරාදි ව්යුසනයහට් මෙහෙයන බැවින් මෙ ගෙරි මෙහෙයනුවට් දඬු ගත් අත් ඇති ගොවලා බඳු ; කුඨාරියා, කෙනෙරියෙන්; විවට්ටං, නිවන්; වට්ටමෙව,

1. රාජකුණ්ඩො - ධ. අ. 2. බැජනක 3. පොහොකම් 4. පනුරැසි

සසර මෙ; කෙදාරන්තරං, කුඹුරු අතුරට්; ගොචරං, ගොදුරු බුමට්; තමෙව, ජීවිතින්රිරෙ ය මෙ; කුඨාරිච්ජෙදං ජින්දිුත්වාව, කෙණෙරි සිදුමෙන් සිඳැ

112 උපොසථකම්ම වත්ථුං.

අජගරපෙතං, අජගරක්හු වැනි පේයක්හු; උභතො, දෙපසින් - දෙ මහවුළෙන1 යූ සේයි. ‘න වත මෙ එවරූපො අත්තභාවො දිඨපුබ්බොති සිතා පාත්වාඳකාසිං’ යනුයෙහි නුදුට් විරි අත් බැවු දුටුයෙන් සිනාවම්හය් සොම්නස් උපනැ‍යි නො ගන්නේයි. නුදුට් විරු අත් බැවු දක්නා සෙයින්වූ2 දිවසක් ලද සේයට සොම්නස් උපනැයි ගන්නේයි. චක්ඛුභුතා වත, ඇස් සෙයින් වූහුලවු3 ලෙවන් නුදුට් විරූ දෑ සවුවන් දැකැ පුවසන බැවින් සවුවෝ ලොවට් ඇස් සෙයින් වූහයි සේයි. වීසති උසභඨානෙ, විසි ඉස්බක් තන්හි. සත්රියන් යටින් විසි යටෙක් උසබෙක් තැන් යෙත්. විහාරමහං, වෙහෙ‍ර මඟුල්; කාසාවං, කසට රැඳූ පිළියක්; සසීසං පාරුපිත්වා , හිසින් වටා පෙර වැ; කලල මක්ඛිතෙහි පාදෙහි, මඬ මුසු පයින් - ඉත්ථිමභූත ලක්ඛණෙ තතියා; හොතු, වේවා; වජෙ, ගොවුජෙහි; පානීය පරිභොජනීය ඝටෙ යන්නෙහි පැන් තබන කළ පානීය ඝට නම්, - පරිභෝහිය තබන කළ පරිභොජ නීය ඝට නම්. ඣාමකාලෙ, දම් කල්හි; වාලග්ග මත්තම්පී, වලග මතුවකුජ් - ඇලුප් මතුවකුජ් සේයි - නොහොත් වල (ග)ක් පමණ තැනෙක්හි පිළිඝු සුමුට්හැනි රූ උපයනුවකැයි සේයි.සම්මිඤ්ජිත්වාල, හකුළුවා; මහා අප්පොඨිකා අප්පොඨෙසි, මහා අපෙළුම්4 හඬ ඇති කොටැ ඇපෙළී - මහත් ඇපෙළෙමක් ඇපෙළී එව්. ‘එත්තකං ධනං තිදහිතුං’ යන සබඳ්. අග්ගි ආදිහි අසාධාරණඨානෙ යනු “පරියත්ති පටිපත්ති පටි වෙධ” යන තිවිධ බුඞ සාසන අග්නි5 ආදීන් නො නැඟිය හැකි බැවින් කියා. ‘දානෙ පත්තිං’ යි යොජනු. පතති නම් පුඤඤ වෙතනා. ‘පඨමං දම්මි, යි යොජනු. කොපමත්තම්පි, ව්යා පාදයට නො ගාය කොප මතුයෙකුජ්; දුබ්හාමි ද්රො හ කෙරෙම්- මොහු නැගියටියෙමි සේයි; දෙව දණෙඩා, දෙව් අණු; තස්ස මෙ, ඒ මට් - ඒ තාක් කම් කළ මට යයි සේයි. ‘ආම මයා’ යන තැනැ ‘කතං’ යන්නක් ඇරැ යොජනු. සාරෙත්ථා‍

1.දෙමවිළෙන. 2.හෙයින්. 3.වුවහුල. 4.අපොළුම්. 5.අග්ගීති. 6.මිත්රුද්රෙනහ.

සිහිකරවය්; එත්තකං ජෙදං, එතෙක් සෙයි- කෙත් දවන ඈ වනසැයි සේයි. ‘මෙ’ යනු ‘ගෙහෙ’යනු හා යොජනු. දාවග්ගි සදියා, ළැවු ගිනි සුදුස්සෝ. න කෙවලං පාපානි කරොති යෙව, කෙවලං පාපානි කරොනේතා යෙව න හොති අථඛො පාපානි කරොමීතිපි න බුජ්ඣති යෙව .

113 අජගර පේතයා වත්.

ලාභ සක්කාරො, ලබ සකර - සකස් කොටැ දෙන ලබමැ ලබ සකර නම් වේ; අභිහරන්ති , ඵළවන්; එකච්ජන්ර්කොට, හුත්ථාස, එක්දහස් වැ; සමාදපෙත්ථාල, සමාදන් කොටැ- අයජැ යයි සේයි: පුරියඝාත කම්මං, පිරිමිනීන් හය් ඈයති බොහෝ හනන කම්; කාළ සිලාය, කළ සිලා පව්වෙහි; ආකඩ්ඪනහාවං, හයන බවු- විවස්න බවු- යු සේයි; නාපගඤජි, නො පහවී. ‘ථෙරං භින්දිං සු’ යි යොජනු. තණඩුලකණ මත්තානි, සුන්සාල් පමණ ඇතියන්; ගුම්බපිඪෙ, ළැහැබ් පිටෙක්හි; ඣාන වෙඨන වෙඨෙත්වා, ඣන් වෙළනෙන් වෙළය් පාදක ඣන් සමවැද නැඟී ඉඬිවිධ ඤණින් බුන් තා ඇට සිය තන්හි සිටුවය් යු සේයි. කාළ සිලාටවිං, කළ සිලා නම් අරණව්; සුරාපණෙ, රා අවුණෙහි; විත්ථං්, රහවිත්; සන්නජෙජත්ථා , තෙජය්; දුබබිනීත, නොහික්තව; රෙ, අළෙ; නග්ගසමණකෙහි, නුවට මහණුන් විසින්; නාභිප්පමාණෙසු ආවාටෙසු, නැබ පමණ වළෙහි; නිඛණාපෙත්ථාු, එරවැ සිට්වය්; පලාලෙහි පටිදච්ජාදෙත්ථාී, පිදුරෙන් වයස්; අයනඞගලෙහි, යනඟලෙන්; ඛණ්ඩාඛණ්ඩං, කුදු මහත් කඩ; අත්තනො අනනුරූප මරණ, තුමා රහත් සේයට්- ඉඩ ඇති සේයට්- නො අනුරූප මරණ්; කොටටන පචනාදීනි, පරන පිසන ඇයි; යහත්ථා ච,සිය අතින් මෙ; උපඪහිස්සාමි, මෙහෙකරනෙම්; උජ්ඣායිත්ථා ,1අවඤ්ඤ කළුැ; මකචිවාක ඛණ්ඩානිච, කොමාරිකා ලොඳුප්; යාගුඓණංච, හඹියෙහි පෙණජ්; තත්ථ් තත්ථ් ආකිරිත්ථාී, සෙම් මුකුණ් උසිටුවන් කොටැ එයි එයි තන්හි ඉසැ; යානකං ආරොපෙත්ථා , ගැලට නඟය්; අටවිමජ්ඣං, කඩ මැදට්; පද සඤ්ඤාය, පියසනින්-පිය වළඳ බලය් සේයි; සදදං පරිවතෙත්ත්ථාි, තුමා හඬ පෙරළා, වොරානං උඨීත සදදං, සොරුන් වැටු හඬ; චොර සදදං කරොනෙතා, සොරුන් හඬ බඳු හඬ කරන්නේ; පොථෙත්ථාව, පොයා; අන්ය ඛ්ය,සනං,

1.උජඣායිත්ථාඑ: ධ: අ.

අවැඩ; ජානිං, පිරිහීම්; පක්ඛහත භාවං, අඩක් නටු බවු; එක චක්ඛුල භාවං, එක්සක් බවු; පීඨසප්පි භාවං, පිළිබවු; කුණී භාවං, බකත් බවු; කුඪරොග, කුළීරොව්. ‘ආදි’ගහණින් ගඬු ඈයි ගන්නේ; යස විලොපං, පිරිවර වනස්; රාජතො උපසග්ගංවා, රජහු උවසගින් - පැළ එව්. ‘සන්ධිලචේඡද කම්මං තයා කතං’ යන සබඳ්.අවස්සයො භවිතුං, පිහිට්වන්නට්, පහඬ්ගුහාවං, යන්නෙහි අත්ථීකය “පුතිභාවං” යනු. කපාල ඛණ්ඩබාවං, කැබැලිති බවු; කාණකුණාදි භාවං, කණ වකුතු ඇයි බවු; අඤ්ඤස්මිං ඩාහකෙ අවිජ්ජමානෙපි, අන් දවනුවක්හු නැතියෙහිජ්; අසනිඅග්ගි, සෙණ ගිති; අත්තනො ධම්මතාය උඨිතො පාවකොවා, තමහ දැමැතිය උපන් ගිනි එව්.

114. මහ මුගලන් මහ තෙරුන් වත්.

බහුභණ්ඩිකං භික්ඛුං, බොහෝ බඬු ඇති මහණක්හු; අග්ගිසාලංච, ගිනිහලකුජ්; භණ්ඩ ගබ්භවංච, බඬු ගබකුජ් චීවර පච්චත්ථ්රණානි, සිවුරු හය් පසතරණුන්.හැඳ පුටු යෙහි අතුරන කොඳු පලස් ඈයි පච්චත්ථජරණ නම් ආභිණ්ඩනතා, ඇවිජුනාහු; අප්පිච්ඡතාය, අපිස් බවු; ඉමිනා නීහාරෙන, මේ නියරින්; උපත්ථාම්භයමානො, හම්මනුයේ- හිරිඔතප් නොබිඳැ දෙනුයේයි සේයි; දකරක්ඛසකාලෙපි, දිය රකුස් වැ උපන් කල්හිජු; චතුපරිසමජෙඣ, “භික්ඛු භික්ඛුණී උපාසක උපාසිකා” යන සිවු වනක් පිරිස් මැඳැ; තස්සත්ථමස්ස, ඒ අරුත් ආවිභාවනත්ථංක, පහළ කරනු සඳහය් - දියරකුස් වැ හිරිඔතප් ඉලියු අත්ථීහවය පාළ කරනු වට්; ඉච්ජිත කාලෙ, කැමැති කල්හි; අග්ගික්ඛන්ධායවිය ජලනතා, ගිනි කඳු සෙයින් තෙජින් දිලියෙනුවෝ. ‘තෙ පාසාදා ඔරොහනේත’ යන සබඳ්. මග්ගාධක්කම්ම,1 මඟින් පහ වැ; ඨපෙත්ථාර දෙවධම්ම ජානනෙක, දෙවු ධම් ජන්නවුන් තබා; ඛග්ගං සත්තය්හිත්ථාි, කඩු බැඳැ; වනකම්මික පුරිස වෙසෙන, වනකැමි පිරිම්නියක්හු වෙසින්; මග්ගකිලනේතා, මහැ යීමෙන් කලකුළෙහි; භිසමුලාලං, අල හා නෙළුඹු’දැලි; කිලිඞගතේතන, කිලුටු සිරුරු ඇතියහු විසින්; හිරිඔත්තප්ප සම්පනතා, හිරි හා ඔතපින් සමනාවුවාහු; සුක්ක ධම්ම සමාහිතා, හිරි ඔතප් අධිකොටැ පවත්නා කුසල ධම් හා සැමැඟිවුවාහු; සනෙතා, නිවි කා විසි මුණි ධම් ඇතියහු;

1.උක්කම්ම

 සප්පුරිසා, හුදී පිරිම්නීහු; ලොකෙ, සත්ව ලොකයෙහි; දෙව ධම්මාතිවුච්චරෙ, දෙව් ධම් ඇතියහයි කියන ලැබෙත්. දෙවු ධම් පුළුවුත් දියරක්සහට් දෙව් ධම් ඇතියන් කුම? කියුහ යත් - දෙවු ධම් ඇතියන් කියූසේ නොවෙයි. පුද්ගලාධිෂ්ඨාන දෙශනා වන බැවින් දෙවු ධම්මැ කියුහයි ගන්නේ. ජෙඨාපචාසික කම්ම, දෙටුවන් පුදනකම්; සො, ඒ බෝසත්; ආයතනං, දෙවයින්; ලාභග්ග පත්තො, ලබ කොටැස් පතුයේයි; කිල මථස්සච, කැලකිරි හුජ්‍; භාගි අස්ස, කොටැසි වනු; අඨවත්ථුස කාය කඬ්ඛාය, “බුඬ ධම්ම සඞ්ඝ පුබ්බන්ත අපරන්ත (පුබ්බන්තා පරන්ත) ඉදප්පච්චයතා පිටිච්ච සමුප්පන්තධම්ම,’ යන මේ අට වත්හි උපජන විසිකිස්; අවිතිණ්ණභාවෙන, නො තුරු බැවින්

115 භණ්ඩික භික්ඛුස්ස වත්ථුව.

පච්චන්තං කුපිතං, පසත් දනවු කිපියා; නච්චගිත කුස ලං, නටනු ගයනුයෙහි සේවු; බුධාලිළ්ගංචෙව, බුදු ලෙළහජ්. මෙතැනැ බුදු ලෙළහ නම් - සියු1 පැදි ගයිත් රහත් එළවනු. සන්තති මහාමත්තලිළ්හ නම් - සත්තල් පමණි ඔවස්හි පිරි නිවී සේයි; ආපාන භූමියං, අවන් මඬලෙහි. ‘තස්සා දස්සය මානාය’ යන සබඳ්. සරීරළිළ්හාය දස්සයනත්ථංං, සිරිරුලෙළහ දක්වනුවට්. ‘සත්තාහං අප්පාහාරතාය’ යනු ‘සමුඨාය’ යනු හා යොජනු. කතතිත්වා , කඩය්. ‘මුඛෙනවෙව විවටෙන’ යී යොජනු උපධාරෙථ, පිරික්සව්; නිරුධා, මළා ‘පීත සුරා පරික්ඛයං අගමාසි’ යන සබඳ්. පගඝරිත අස්සූනි, වැහුණු කඳුළු; පුබ්බෙ, පොරණ්හි; යං, යම් කෑමෙක් කරනලදද; තං, ඒකම්; විසොසෙහි, සහකාරීවන කෙලෙස් සුක්වීමෙන් සුක්ව; පච්ජා, පැසුදු; කිඤ්චනං, කිසි කැමෙක්; මාහු, නො වේවයි; මජ්ඣෙ, වත්මනු භෙවෙහි; නොගහෙස්සසි, කිසි කැමෙක් නොකෙරෙහි; උපසත්තො, තිවියෙහි - නො හොත් පුබ්බෙ, අයුභෙවෙහි; යං, යම් තණ්හයෙක්ද, තං, ඒ තණ්හය; විසොසෙහි, සුක්ව; පච්ජා, අනාභෙවෙහි; කිඤ්චනං, කිසි තණ්හයක් මාහු, නහම් කර; මජඣෙ, වත් මනු භෙවෙහි; නොගහෙස්සසි, තණ්හයෙන් නොගන්හි. උපසන්තො, කෙලෙස් නිවීමෙන් නිවියෙහි; ආයුසඞ්ඛාරං, ආසඛරු. ආයුමෙ සඞ්ඛරියමාන වන බැවින් ‘අයුසඞ්ඛාර’ නම්.

1. සිවූ.

පරිනිබ්බාණං, පිරිනිවන් - හැමසෙයින් නිවීමයයි සේයි; ඔකාසං, තිගත්නාට් ඔවස්; එකනවුතෙ1 කප්පෙ, එකානු වන කප්හි; ධම්මඝොසක කම්මං, ධම්ඝොසු කම්2 - ධම් ස (ව) නුවට් හඬගොහන කැමැයි සේයි; සමාදපෙත්වාස, ධම් සමාදන් කරවය්; උපොසථ දිවසෙසු, මසකට අට පොහෝ දවස්හි; සක්කාරං, පූජා; කත්ථධ නිසින්නො, කිසේවූ යානෙක්හි හුන්නේ; චතුසින්ධසව යුත්තරථං, සතර අසක්හු යුත් රියක්; මහා පසාධනංච, මහ ඇගි පලඳනාදු; වායති, පවති; තෙජො ධාතුං සමාපජ්ජිත්වා,, තෙජකිසුණෙහි සියුතජ්ඣන්3 සමවැදැ - මෙයින් පාදකජ්ඣන් සමවැජුම් කියූහු - සියුතජ්ඣන් සමවැජැ දැලැහි - ‘අග්ගිජාලා උඨහිත්වාව මම සරීරෙ මංස ලොහිතං ඣාපෙතු’ යී පිරියමා එක්බිති සමවදන අභිඤා පාදක සියුතජ්ඣන් කියත් මැනැව් මෙ. එසේහොත් ‘තෙජො ධාතු’ යී තෙජො කසිණ යොගයෙන් නොපියා සිතට අරමුණු වන් අග්ගිජාල යොගයෙන් කියනු. සුධවත්ථං , දෝ පිළියක් චතුමහාපථෙ, සතර මඟ් එක්වූ තැන්හි ‘චතුන්නං මහා පථානං සමොධානං චතුමහාපථො, තස්මිං චතුමහාපථෙ’ පුඤ්ඤ භාගි, පින් කොටැස් ඇතියේයි; අලඞ්කත පටි යත්තොව, සැජ පිළිවෙළ කරනලදුයේ මෙ’ චත්ථාකභරණ පති මණ්ඩිතො, පිළී හා පළඳනෙන් සජනලද්, කායාදීහි, කායා (දි) වාරයෙන්; සමං, සුචරිතං; ඉන්රික්ව ය දමනෙන, සක් ඈයි ඉඳුරන් නිමිත්තානුබ්යිඤ්ජන ගහණයට හෙතු නොවිය දි දැමීමෙන්; චතුමග්ගනියාමෙන, සතර ලොවුතුරා මඟ නිය මින්; සෙඨචරියාය, සසුන් බ්ර ම්සර විසින්. ‘කායදණ්ඩාදීහි’ යනුයෙහි ‘ආදි’ ගහණින් වවීදඬ මනොදඬ ගන්නේයි. මෙහි කායදණ්ඩ නම් ලෙඩ්ඩුපාත ඈයි; - වචීදණ්ඩ නම් පරුෂ වචන - මනොදණ්ඩ නම් සාප ඈයි

116 සන්තති මහ ඇමැතියා වත්.

පිලොතිකඛණ්ඩ නිවත්ථංම, හන් පියලි කඩක් ඇතියහු. ‘නිවත්ථප පිලොතිකඛණ්ඩං’ යී කියයුතුයෙහි “නිවත්ථ ” ශබ්දයහට පරනිපාත කෙළේයි. පසාරෙත්වාං, විහිට්වය්; ගය්හූපගං, ගන්නාට් නිසි; බුඞානං උප්පත්ත සක්කාරං, බුදුනට උපන් පිණි පස; මහගඝානි, චීවරානි, බොහෝ මිල වටනා සිවුරුන් උක්කණ්ඨිත්වා්, උකැටැ; සධාදෙය්යං්, සැදැහැයෙන් දෙන

1. එකනවුනි 2. ධව්ඝොසුන් 3. සියුත.

ලබන සිවුරු; විවරනෙන, ඇවිජුනහු විසින්; අභිරික, භිරි නැතියව; නිල්ලජ්ජ, ලජ නැතියව. දෙජ් විළි නැතිසේමැ කියා. ‘එවරූපානං වත්ථාවනං අච්ඡාදනඨානං’ යී සසුන් සඳ හය් කියත්. තං, ඒ පියලිකඩ; සන්නසීදී, සත්හින් - උකැටු විය - යූසේයි; පටිසාමෙත්වා්, සඟවය් ‘ආචරියස්ස් ’ යී පියලි කඩ සදහය් කියත්. සංසග්ගො, සසගැ - පියලිකඩැ ඇල්ම යූ සේයි. ‘අපබොධති’1 යනුයෙහි ‘අප’ යන උවසස.......... ශෙෂයක් දැක්වියැටිවැ ‘බොධයති ’ යනු ශබ්දාන්තරයක්2 දැක්වියටි වැ බොධති’ යූහු. භද්රො. අස්සො, ආජානිය අස්; කසාය නිවිඨො, කටුමතිගායෙන් අතිශයෙන් පහරන ලදු යේයි; ආතාපිනො, වැර ඇතියාවූ; සංවෙගිනො, සංවෙ ඇතියාවූ; ධම්මවිනිච්ජයෙන සමන්තාගතා හුත්වාන යනු යෙන් ‘භවනිච්ඡයෙන ච’ යන පදාන්තරයක් සමන්වා හැරැ අඬ්යාමභාර කටයුතු සේ දක්වත්. තිස්සන්තං විජ්ජානං යී දිබ්බචක්ඛු පුබ්බෙ නිවාස ආසවක්ඛය (යන) තුන් විජ කියත්; අඨන්තං විජ්ජානං යී ස අභිඤ්ඤා මනොමයිඩී විපස්සනා ඤාණ කියත්; පඤ්චදසන්තං ඤ්ච චරණානං, සීලසංවර ඉන්රිරයක යෙසු ගුත්තවාරතා භොජනෙ මත්තඤ්ඤුතා ජාගරියානු යොගො සඬා භිරොත්තප්ප බාහුසච්ච වීරිය සති පඤ්ඤා සතර රූපාවචරජ්ඣාන යන පසළොස් සරණ ධමුන්; පතිස්සතා, සිහි ඇතියාවූ.

117 පිලොතික මහතෙරුන් වත්.

‘පිතාමහාදීනං ධනං’ යී යොජනු. එළිකමයං, පිළිවහුණු මුවා; නහාන කොඨකං, නහන කොටුවක්; නහාන ඵලකං, නහන පුවරුවක්; නිසීදන ඵලකං,1 හිඳ්නා පලකක්; භොජන පාතිං, බුදුනා පයක්; ආසිත්ත කූපධානං, බුජුනා පා තබන්නට් පයෙක්ල;4 අත්තනො පරිබ්බයා හරණත්ථං්, (තුමා) පිරිව (ය) ගෙනැ යනුවට්; යානකෙ, ගැලෙක්හි; පුණ්ණම දිවසෙ,5 පුණු පෝ දවස්හි; භුඤ්ජන ලීළ්හං, බුජුන ලෙළහ - බුජුන ලීලාය යූසේයි; භත්තපිණ්ඩෙ පිපාසා, බත් පිඬුහි ඇවිටි; මුධා, අමිලයෙන්; භත්තහත කො, බතට බැළමේ කරනුයැ; භත්ත වෙය්යා්වටිකො, බත්

1. අප්පබොධති. 2. ශබ්දාන්තරයෙන්. 3. පල්ලඞ්කං - ධ:අ: 4. බත්පුරා තබන පයෙක්ල. 5. දිවසොහොති ධ:අ:

පිළිවෙළ කරන කැමී; සායපාතරාසත්ථාබය, සවස් හා රැයිම් මෙ කෑ යුතු බතට; සධාපි, සැදෑ ඇතියොජ්; උපඩ්ඨෙ සෙස කාලෙ, වඩක් සිටිකල; එකො පටිවිංසො, එක් කොටැ සෙක්; චිත්තාමණීවිය, සිත් මිණියක් සෙයින් - සිතු සිතූ වහන මිණියක් සෙයින් යූසේයි; ඉච්ජිතං, ඉස්නා ලදුයේයි; පත්ථි තං, පතන ලදුයේයි; සබ්බෙ සඞ්කප්පා, හැම චිතක්හු; මණිජොති රසොයථා, ජොතිරස් මිණි සෙයින් රස් වීරන මිණි සෙයිනැයි සේයි. ජොතියො රසන්ති එතස්මාති ජොති රසො; චත්තාරි අවින්තෙය්යා නි, බුඬ විෂය ලොක විෂය ඍඬි විෂය කර්ම ම විෂය විසින් සතරදෙනෙක් නොසිතිය යුතුවෝ. තත්රාා (යං) ඒ සතර අචින්ත්යය විෂයෙහි ඇයි මේ - එක පටිවිංස යක් පන්සියයක් ජනහට් පොහොනු වීමැයි සේයි. ‘පච්චෙක බුඬවිසයො’ යනු පච්චෙක බුඬ විසයදු බුඬවිසය මෙ වෙයි යන අභිප්රාේ(ය) යෙන් කියත්. අසනිසත්නිපාත සද්දොවිය,1 සෙණ හඬක් බඳු;අත්තනොසන්තකං, තමා සැපත්; හොගක්ඛන්ධංු, හොගරාසි; සතරස භොජනං, සියරස බොජුන් - සියක් බ්ය ඤ්ජනයෙන් බතැයි සේයි; සුවණ්ණ සරකං, රන් මලාක්; උච්ජිඨාවසෙසකං, උජුළ්වූ අවසිටි බත්; දොහළිනී හුත්වාණ, දොළ ඇතිව; දොහළං පටිවිනෙසි, දොළ හැරයූ; කණ්ණ විජ්ඣන මඬ්ගලාදීසුපි, කන් විජුනා ඈයි මඟුලෙහිජ්; තව අජ්ඣාසයං, තොප අදහස්; සිරිසොභග්ගෙන, සිරි සොබැ ගයෙන් - සැපැත් සුබැගෙනි - යූසේයි; කම්මඨාන, තැසැ පසු කම්ඨන්; පබ්බජ්ජාය සක්කාරං, පැවිජියට් පුජ්; කායෙඤාණං ඔතාරෙත්වාප, කාහි චතුධා වචඨන් ඤණ් එරවය්; විහාරස්ස උපවනෙ, වෙහෙර සිමිවහි වල්හි; දුස්සද්දකෙ සකුණෙ, නොමිහිරි2 හඬ ඇති ලිහිණියන්; අත්තනො විමානානි ගණ්හිත්ව‍ තිඨථ යනු සාමණෙරයන් නොවැළඳු බැවින් කල් නොඉක්මිය දෙනුව වස් කියා; ආවිඤ්ජනඨානෙ, හස්රොජ් තන්හි; සාරාණිය ධම්මකථං, මෙත්තං කාය කම්මං මෙත්තං වචී කම්මං - මෙත්තං මනො කම්මං - සබ්රඅහ්මචාරීහි අප්පටි විහත්තෙ3 භොජිතා යනු සාරාණිය ධම්මකථා නම් ජාතොති, සයී; තුරිතො යනු වෙලෙවි ගමන් සඳහය් නොකියති. අතර මඟහි කිච්චන්තරයෙන් නොලබන තැන් ගෙනැ කියත්. හෙඨාවුත්ත නයෙනෙව, යටැ සාමණෙරයන් වත්හි කීසෙයින් මෙ; චත්තාරො පඤෙහ, ‘සාරිපුත්ත කිංතෙ ලඬං, යන පැනය, ‘ආහාරො නාම කිං? ආහරති සාරිපුත්ත’ යන

1. අසනිසත නිපාත - ධ:අ: 2. නොවිසිතුරු. 3. අප්පටිවිරත.

පැනය, ‘වෙදනා කිං? ආහාරති සාරිපුත්ත’ යන පැනය, ‘රූපං කිං? ආහරති’ යන මේ සතර පැනයන්; පඤ්හ විස්සජ්ජනා වසානෙ, ‘ආහාරො භන්තෙ’,- වෙදනා භන්තෙ’, - ‘රූපං භන්තෙ’, - ‘ඵස්ස භන්තෙ’ - යන මේ සතර පැන විසජුන් අව සන්හි; නිදානඨානං1 පච්චවෙක්ඛන්තො, අහරු සිටුන තැන් පස්විකනු යේයි; හෙඨා, යටැ පණ්ඩිත සාමණේරයන් වත්හි

118 සුඛ සාමණෙරස්ස වත්ථුස.

දසවන දඬවගැ අටුවා සන්යස නිමි.

1. නිබ්බ නට්ඨානං ධ: අ:

අප්පමාද විහාරිනියො, අපමා විහාර ඇතියෝ - අපමාවැ වසනුවෝයයි සේයි; සුරා ජණො, රහ බී කරන සැණ; ඝුඨෙ, ගුහු කල්හි; කම්මන්ත හෙරියා, අද පටා කමතට යව යන බෙරු; කත්තබ්බ කිච්චානි කත්වාය යනු යෙජියැ යුතු කිස සඳහය් කියත් මෙයැ - උයන් කෙළිනාට් පිළිවෙළ කට යුතුවක් සඳහය් කියත් මෙ. ගිලානාලයං, ගිලානාකාරං; පඤ්ඤායිස්සථ, පැනෙව්; පොථෙත්වාර, තලා; අනයබ්යස සනං, අවැඩ වසන්; පරිවච්ජං, පිළිවෙළ; චංගොටකෙහි, සුමුගින්; මුඨවාරකෙ, මිටවළා; මහාපටෙපාරුපිත්වාප, මිට වළා නොපැනෙන සෙයින් මහත් පිළී පෙර වැ; මද වෙගෙන, මත් වෙයින්; මාරකායිකා දෙවතා, මාරපක්ෂ යෙහි ඇති දෙවියෙක්; අධිමුච්චිත්වා , බිමිසැ විප්පකාරං, විපුවරු; පාණීං පහරිත්වාන, අත්පිඩි පැහැරැ; ඔතාර ලාභත්ථාචය, ඔවස් ලබනු වස්; සංවෙජෙතුං, බියපත්කරනු වස්1 අන්ධ‍කාර තිමිසා, බොල් අඳුරු; උණ්ණලොමතො, උණ් ළොම් දයින්; අඨවත්ථු් කෙනෙහි අවිජ්ජන්ධතකාරෙන, “දුක්ඛ දුක්ඛසමුදය දුක්ඛනිරොධ දුක්ඛනිරොධගාමිනි පටිපදා පුබ්බන්ත අපරන්ත පුබ්බන්තා පරන්ත ඉදප්පච්චයතා පටිච්චසමුප්පන්ත” යන මෙ අට වත්හි උපජන ඇවිජ් අඳුරෙන්; ඤාණ පදීපං, ලොවුතුරා ඤණ පහන්; අචලසධාය, අසල් සැදැහැයෙයි - මැගින් අසල් සැදැ හැයෙයි සේයි

119 විසාකාය සහායිකානං වත්ථු .

රාජගහෙ අභිරූපා ගණිකා, රජගහා නුවරැහි වෙසෙස් රූ ඇති ගිණියක්; එකස්මිං අන්තො වස්සෙ, එක් ඇත වසෙක්හි; අපරජ්ඣිත්වා යනු කකියන තෙල් හිසැ ඔත් තැන් ගෙනැ කියත්; අඨසලාක භත්තං, අට ලහ බතක්; සෙළොස කහාපණෙ පරිබ්බයෙන, සොළොස් කහවුණෙක පිරිව - යෙන් සොළොස් කහවණුවක් විකිණ්ලද් උවාරණෙනැයි - සේයි; අඨකභත්තං, අට බතින් එක් බතක්; දස්සනමෙව, දැකුමමැ; ඨිතිකං පුච්ජිත්වාත, ඨිති පිළිවිසැ - කි වසුන් කෙරෙහි සිටියේදැය් පිළිවිසැ; සලාකග්ගං, ලහ පොහොනා2 තැන; පරිග්ගහෙත්වා-, වැළඳැ - හම්නා - යූසේයි; වෙධමානෙන සරීරෙන, වෙවුලන සිරිරින්; අනෙක වස්සකොටි සන්තිවිත කිලෙසො, නොඑක් හදුරුදු කෙළෙහි පුරුදු කරනලද කෙලෙස්

1. බියකරනුවස්. 2. පොහොන්.

සමුදාචරි,1 හසුළේ; චීවරකණණං පත්ථරරිත්වාළ, සිවුරු කතක් අතොටැ-චීවරෙ එක දෙසං පත්ථ,රිත්වාේ; උද්ධුමාසි, ඉදිමී; නවහිවණමුඛෙහි, “වීහි අකඛීහි වීහි සොතෙහි නාසෙහි මුඛෙන උචචාරපසසව මුඛෙන” යන මේ නව වණමුයෙන්; පුළවා පග්ඝරිංසු, පණුවෝ වැහුණහු; භිතන සිලිහනන චාටිටිය, සුදු පණුවන් විසින් වැසුණු බැවින් බුන් හැල් බත් සැළක් බඳු; ජාතජඣතෙනා විය, (සා) ඇජ් ඇතියෙයිජ්-සාකුස් ඇති යෙයිජ්යයි සේයි; හනතිවා, හායි හෝ-හූයී හෝ පිළියන එකෙකුජ්2 ආතුරං, ගිලන්; අලතන, අලතු. ‘ආදි’ ගහණින් ගොජුරු ඈයි ගන්නේයි. අරුභුතං, වණවු; සමුසසිතං, හිවියා; ධුවභාවොවා, තහවුරු බැවක් එව්; ඨීතභාවොවා සිටි බැවෙක් එව්; භෙදනධමමං, බිදෙන සැහැවි: විකිරණ ධමමං, විකිරෙන සැහැවි; විඬාංයන ධමමං, විදිහෙන සැහැවි෴

120 සිරිමාව වත්.

වීසං වසසසතිකා, එක්සිය විසි හැවිරිදි ‘වීසාධිකං වසසසතං වීසං වසසසතං, තං එතිසසා අත්ථී ති වීසං වසසසතිකා; සමබාධනඪානෙ, හඬු තැනෙක්හි- හැසඬු තැනෙක්හි යැ යුසේයි; රොග නිඩඪං, රොගයට කසලු; සිගාලො, කැණහිල්; ‍ගළොවිලතා, කුඳුලියැ4; නිචචං පග්ඝරණඪෙන, යනු නව වන මු වෙන් දිලියෙන තැන් ගෙනැ කියත්; පහඞගුණං5 බි‍ඳෙන සුලු෴ 121 උත්තරි‍ෙත්ථගරියා වත්ථුව. අධිමානිකෙ භිකඛු, මහාමඟ ඤණ දසුන් පවා ගියැ ඇධිමති6 මහණුන්-රහත් නොපැමිණැ මෙ රහත් පත්මහයි සිතන මහණුන්; ඝටෙනෙනා, යනු චෙතනායොගයෙන් කීයේයි; පබබජිත කිචචං, රහත් බවු; නො, අමාභාකං; බහිවාර කොඪකං, බිහි දොරටුවට්; දීඝදඝසිනා, දික් දක්නා සුලු වා විසින්; කාරණං, ආමක සුසානයට යා යුතු කරුණක් ආඝාතං, ඝැටුම්; රාගං, ලොලු; ඔහාසං එරිත්වාක, අලු පතුරුවය්- සොහොනැ සිටි මහණුන් ගඳළියැ හුනු තුමා දක්න

1. ධ: අ: නොපෙනේ, 2.පිළියන්නෙක් නොයෙනුජ්, 3.සමබාධඨානෙ ධ:අ: 4.කඳුලියැ, 5 පභඞගු ර.මු: ධ: අ: 6.ඇයිම් නි.

අලුවක් කොටිනැයි සේයි; නපපතිරූපංනුඛො, අනනුචඡවිකං නුඛො; අඪී සඬඝාටං, අඪී සඞඛලිකං; කපොත වණණානි, කොවුවන්1 කොවොයින් වෙරැ පැහැ වැනි පැහැ ඇතිය හයි-සේයි෴

122 අධිමානික භිකඛුනං වත්ථු

රූපනන්‍නඅෙත්ථංරිං, රූ ඇති නඳ තෙරීන්; භතතාපි මෙ පබබජිතො, යනු නඳ රජ් කුමර පිණිස කියා; භිකඛුණ්පසසයං, වෙහෙණවර; (නො) සඬාය, සැදැහැයෙන් පැවිජිනොවු; අභිරූපතාය, වෙසෙස් රූ ඇති බැවින්; දසසනීයෙ, දසසන යොගෙග; පාසාදිකෙ, පාසාදාවගෙ; සමමුඛීභාවං, භමුබවු; චතුපපමාණීකෙ, “රූප ඝොස ලූඛ ධමම” යන මේ සතර පමණ කොට් වැටෙනුයෙහි; ලකඛණානුබ්යපඤජන පතිමණඩිතං, “චකකඞකිත පාදතා උසසඞඛ පාදතා” ඈයි ලකුණු හය් “තමබ නඛ තුඞගනාසතා” ඈයි අනුඛ්යපඤජනයෙන් සදනලද්; ගුණ ඝොස, ගුණකින්; චීවරාදි (ලුඛතං, සිවුරු ඈයි රුලු බවු); පුණණ චන්ද සසසිරීකං මුඛං, (පුන් සඳු සෙයින් සිරිවන් මුව; ‘අන්තභාවං) ඔලොකෙනනි’ යන තැන ‘අනතනො’ යන්නක් අඞ්යාසහාර කරනු. අකඛීනි භමිංසු, බලනුයෙහි බ්යා පාර ඇති බැවින් ඇස් බුමුහු ‘සා බලවස්නෙහා අහොසි’ යි යොජනු. ධමමං දෙසෙනෙනාව දසෙසසි, යන සබද්.- බණ දෙසමින් හුනුයේම අභිඤඤ සමනනතර ඉඩිවිධ ඤණින් සොළොස් හැවිරිදි වියෙහි සිටි රූ විසිහැවිරිදි වියෙහි සිටියා කොට් දැක්වී. ථොකං විරතතචිතනා අහොසි, සුලාක් උකැටි සිත් ඇතිවූ. ‘සකිං විජාත වණණං’ ඈයී පදහය් ‘කත්වා දසෙසසි’ යනු ඇරැ යොජනු ‘ජරාජ්ණණ කාලෙ අතිවිය විරජජ්’ යන සබඳ්. ඛණඩදනතං, වගුළ දත් ඇතියා, පලිතසිරං, පුලු හිස් ඇතියා; ඔහගගං, මැඳ බුනුවා; ගොපානසීවංකං, ගෝනැසක් සෙයින් වක්වුවා; දණඩ පරායණං, දඬු බැලෙන් වැටෙනුවා; සකෙ මුතතකරීසෙ නිමුගගා, තමාම මුතු හා අහර පිරිණැම්හි ගැලිණි; පුබ්බවටටියොචෙව, යනු සළා වැහෙන පූයා ගෙනැ කියත්; විලුමපිංසු, වුලුම් බුහු- සුන්හයි සේයි. බහිඬා පචචයං, යනු තුමන් දෙසන ධම් තකා කියත්; ආතුරං, ගිලන්වුවහු; අසුවිං, නොසකස් වූවහු; සමුසසයං, සිරිරු; උගඝරනනං, ඉතිරෙනුවා; පගඝ

1. කෙ: බොයින්.

රතනං, වැගිරෙනුවා; යථා ඉදං, යම් සෙයින් මේ අවුතු සිරිරුද. තථා, එසෙයින් මැ; එතං, මේ සිරිරු; යථා එතං, යම් යම් සෙයින් මේ1 සිරිරුද; තථා ඉදං, එසෙයින් මැ අවුතු සිරිරු; ධාතුතො පසස, මේ සිරිරු ධාමතු බැවෙකින් දකු; සුඤඤතො පසස, අනතනි සුඤඤ බැවෙකින් දකු-එවං පසසනෙනා; ලොකං, සංසාරං; මා පුනරාගමි, මා ආගඤඡි; භවෙ, කාමාදී භෙවෙහි; ඡන්දංු විරාජෙත්වා , සඳු (වි) රාජ් කොටැ; උපසතනා, කෙලෙස් සන්හිඳ්මෙන් සන්හින්හි; උපරිතිණණං මගග ඵලානං, මතුයෙහි තුන් මඟ තුන් ඵලට්; විපසසනා පරිවාසත්ථාය, විවස්නෙහි වසනුව වස්- විවසුන් මුහුකුරුවනු වස්-යී සේයි; පුබබණණාපරණණාදීනං, යනුයෙහි පුබ්බණණ නම්; සාලි වීහි ඈයි; අපරණණ, නම්, උඳු මුඟු ඈයි; ඔදහනත්ථා-ය, තබනු සඳහස්; නගර සඞඛාතාං, නුවරැයි කියනලදු; බහිඬා, ඉන්රි ි ය බඞයෙන් බැහැරැ ‘එව මිදං අජඣනතිකමපි නගරං කතං’ යන සබඳ් ‘තීණී-පෙ- පටිචඡතනං’ යන්නෙන් නගරසුරූප දැක්වුහ. ‘ජීරණ-පෙ- මකඛසසච’ යනුයෙන් ඒ නුවරැ තිබියයුතු ද්රහව්යන දැක්වුහු; ඔදහනත්ථාකය, තබනුව වස්; කායික චෙතසිකො ආබාධො, යනුයෙහි ජරා ඈයි කායික ආබාධ නම්-මානමකඛ චෙතසික ආබාධයි; ගයහූපගං, ගන්නාට් නිසියෙක්෴

123 රූපනන්‍බ-ෙත්ථසරියා වත්.

ඔණත සරීරා, නතු සිරිරු ඇත්තී; ජඞඝා, කකුල්; වල්ලභ සුනඛො, වල්බ ඇති ණෙහෙක්; අසඬමම සත්ථ වං, ගාමධමම සසග්; එසසං, උපදිණ් සිරිරු පොඪබ්; සාමං දිඨං, පචචකඛ තො දිඪං; විධා පඤඤයති, දෙකක් වැ පැනෙයි; මුධ ධාතු කො,2 මුළා පියවි ඇතියේ; අජිකාය සඬිං, එළිය හා සැමැඟැ; අබහාවිකඛීතො, හවනලදු; ආධාරකො, පා අවුරු; පාද පීඨං, පාළොඹු; සාරාර්ණඛය ධම්මකථං, සී කටයුතු ධැමි කියා; පමමූඪො, මුළාවීමි; අසරණ භාවං, සිහිනොකරන බවු; රථසාලාය, රිය තබන හලැ; පතිමානෙත්වාි, පුජය්; දාන ස‍ංවිධානං, දන්හි වැදැරුම්; ධුව ධමෙමා අයං, තහවුරු සභවු ඇතියේ මේ; කඪකළිඞගරසස, කට3 නම් ඇති කළිංගර යටජ්. කඪ යනුදු කළිඞගර යනුදු දඩියේ මැ සඤඤ. කිමඞග

1. තමා, 2.මුඪධාතුකො-ධ අ. 3.කඪ.

පන යනුයෙහි ‘අඞග’ යනු නිපා. ‘අසස අතනභාවසස ජරං ආගචඡතීති එතතකං වතතබබං’-යී සේයි. සුට්ඨුජගගිතං, මොනොවට පිළිජගන ලදු; (කිවි) උපඝාතකං, පිළි ලදුව. හට් කිසි උවගක්- කිසි බාධකයක්-යු සේයි෴

124 මල්ලිකා දෙවියා වත්.

බ්රාතහමණාපන, අගගිදතත බමුණු; ලඝු භාවො, සල්හු බවු; දන්ධ පඤෙඤා, නැති පැන ඇතියේයි; අභිකකම පටිකකමාදි වචන මතනමපි න ජානාති, ‘අභිකකම’ යී යයුතුයෙහි ‘පටිකකම’ යී යන බැවින් ‘පටිකකම’ යී යයුතුයෙහි ‘අභිකකම’යී යන බැවින් ඒ මාත්රාා තෙපුල් නොජනී; බීරණත්ථකමභකං නාම සුසානං, බීරණ තණපඳුරු ඇති බැවින් එනම් ලද් සොහොනට්, තිණකලාපෙ, තණ කරලුන්, යෙහි, යම් දෙගොනක්හු විසින්; ඛෙතනං කසාම, කුඹුරු සාමෝජ ‘සෙ’ යනු නිපා කත පටිසමෙමාදානො, කරනලද පිළිථර ඇතියේයි. “විය” යනු වචනාලඞකාරයෙහි නිපා. නිවාසගාමංචසස, ඔහු වසනුවට ගමකුජ්. බ්රෝහමදෙය්යංන දත්වාි, (බඹ දෙයින්) පිළි ගන්වය්; මහනෙනන සසෙන, මහත් පිරිවරින් ‘එකසස’ යනුයෙහි ‘පණණාසකසස’ යී විපරිණාමයෙන් යොජනු ‘පණණාසකානං වා අභාවෙන’ යන සබඳ් මූලාදි පණණාසකයන් අතුරෙහි උගත් එක් දෙපණණාසකයක් නැති බැවින් කියූ සේයි. වගගානං අභාවෙන, සීලකඛන්ධාාදි වර්ගනයන් නො උගත් බැවින්ය-යූ සේයි. එකඞගුල මතෙනපි යනුයෙන් සෙවෙන් සවු නොවඩ(න) සේයි දක්වනු වස් කීහු෴

125 ලාථදායි‍ෙත්ථනරසවෙත්ථුද.

උදානවසෙන, උදන් විසින්- පීතිසොමනසස සමුඪීත වචන උදන් නම්; අනත්ථසමිතෙයෙව, හතයට නොගිය කල්හි මෙ; විධමිත්වාන, විධවංසනය කොටැ; පුබෙබ නිවාස පටිවඡාදකං තමං, පූයෙනිවස් පිළිසොයන අඳුරු; පදාළෙත්වාක, පූයේ නිවස් ඤර්ණවන් බිඳැ; දිබබචකඛුං විසොධෙත්වා;, දිවසක් ඤණ පිරිසුදුකොටැ; කාරුඤඤතං, කුලුණු ‘කරුණා එතසස අත්ථිෙති කරුණො, තසස භාවො කාරුඤඤං, මෙව කාරු;;තා; පචචයාකාරො, හෙතු පචචයාදි සූවිසිපසෙහි; ඤණං ඔතාරෙත්වා;, අවිද්යාරදි දොළොස් ඇඟ සූවිසි

1. සුප්පටිජග්ගිතං මු. ධ. අ.

පසැ යොදා බලන ඤණ එරවය්; අනුලොම පටිලොම වසෙන සමමසතෙනා යනුයෙහි අවිජයෙහි පටා ජරා මරණ දක්වා යනු අනුලොම සමමසන නම් -ජරා මරණ පටා අවිජ දක්වා යනු පටිලොම සමමසන නම්- සමමා සමෙබාධිං, සවඤණ පදඪාන මඟ ඤණ්- මඟ ඤණට පදඨන් කොටැ ඇති සවඤණ් එව්; අභිසමබුජඣිත්වාඤ පිළිලදින්; අටිජහිතං උදානං, තොපි යනලද් උදන්- හැම බුජුන් විසින් මෙ පවත්වනලද් උදන් යයි සේයි: යෙන ඤණෙන, යම් මඟ ඤණෙකින්; දට්ඨුං සකකා, පහාණාභිසමය විසින් දැක්ක හැකිද; බොධි ඤණසස, මඟැ ඤණ්හ; කතාභිතීහාරො, කළ පණ්ඩින් ඇතියේයිම්; සංසාර වටට, සසර නම් ඇති වට- සසර මෙ වැටෙන බැවින් සසර වට නම්; පටිවිජඣනෙතන, මඟ ඤණින් පිළිවිදිනහු විසින්; බලනුවා විසින්-යූ සේයි; අවසෙස කිලෙස ඵාසූකා, තණහයෙන් සෙසු කෙලෙස් මහවුළහු෴

126 උදාන ගාථා වත්ථුඤ.

භොගකඛ‍ෙන්ධ , සැපැත්; මහා, මහත්; පුතතසස නො, අමභාකං පුතතසස; ගිතවාදිත මතනං, ගනු හා වයනු මතු; ආවාහ විවාහො යනුයෙහි ආවාහ නම් පරකුලෙන් ගෙනැ; යීම්-විවාහ නම්; පරකුලට් මෙහෙයීම්; වෙ අසීති කොටි ධනං, දෙ අසූ කෙළක් සඞඛ්යා ඇති ධන්; ධුතතා, ධුන්හු- අකඛ ඉත්ථි සුරා සොඞයෝ ධුත්හු නම්; සුරා සොණෙඩා, රෙහි සකතවුයේ; භජජිත මංසෙචෙව, බැඳි මස්නුදු; ලොණසකඛරාච, කැටි ලුණුජ්; මූල කන්දංී, මුලු අලයනුජ්; මනාප ජාතිකං, මනා සැහැවියෙක්ද, ජූතෙ1 ඡෙකො, දූයෙහි සේ වුය; විකිරනෙනා, ඉස්නේ; යොගගාදිකමපි, ගැල් රිය ඇයිජ්; භොජන භාණඩකං, බොජුන් බඞ; අත්ථ;රණ පාපුරණ නිසී දනමපි යනුයෙහි අත්ථංරණ නම් හැඳ පුටුයෙහු අතරණු2 ; පාපුරණ නම්; පොරවනේසි- නිසීනද නම්; හිඳිනා බිම් කඩ ඈයී; උචඡිඪකං, ඉඳුල්; සුකඛ පලලලෙ, දියසුන් විල්හි; කොඤච සකුණොවිය, කොස්ලිහිණියක්හු සෙයින්; ඣා යනති, සොස්නාහුයි; බ්රණහමචරය වාසං, සසුන් බ්ර ම්සර වස්; අචජඣායනති, සොස්ති; අතිඛීණ, 3 අතිකකනතා; උපචිකානං භතනං, වේයනට බත්෴

127 මහා ධන සෙඪිපුතතසස වත්ථු .

එකොළොස් වන ජරාවගැ අටුවා සත්යස නිමි.

1. දූතෙ. 2.අතරනු. 3.අතිඛිනතා. ධ:අ:

හෙසකලාවනෙ, භගුරටැ සුංසුමාර ගිරි නුවරැ සිමිවහි මිහිඟි ගස් ඇති උයන්හි; බොධිරාජ කුමාරං, බිම්සර රජහු දරු බෝරජ කුමරහු; අනචඡරියො භවිසසති, අසිරි නොවනු; නිසසාරානි සුකඛදාරූනි යනු තුමා කැටැටි ගුරුළහු හර නැති දියසුන් දැවයෙන් කළ සැල්හු වන බැවින් කියා; හිරඤඤ සුවණණං, රන් හා කාවණු; චතුජාති ග‍ෙන්ධකහි, (සියු දෑ ගඳින්); පඨම උමමාරතො, පළමුවන එළියෙන්; චෙලපතතිකං පියවිළි ‘සවෙ ලචඡාමි’ යන සබඳ්. පඤව පතිඪීතෙන, හත්ථච පාද ලළාට යැ යන පස් අවයවයෙන් පෙළෙවුහි පිහිටා; සංහරනතු, හකුළුවත්වා; පචජිම ජනතං තථාගතො ඔලොකෙති යනු රජ කුමරු තුමා දරු ලබත් හොත් ඇක්මෙත්වායි සිති යැ. බුදුහු ඔහු දරු නොලබන බවු දැනැ නො ඇක්තාහ- අනායෙහි වනු නොදැකිතී සිතන කෙනෙක් වෙතී ඔවුනට අනුකපුව1 පිණිස නො ඇක්ත යන අභිප්රාක(ය) යෙන් කියුහු.කුචජිගතොව කිරමහි එක වාරං සරණ ගතො යනු කුචජිගතයහට සරණාගමන චෙතනා නැත හොතුජු ‘අයංමෙ කුචජිගතො කුමාරො සරණං ගචඡති’ යන තෙපුල් ගැනැ කියූ-සේයි; ජායාසඬිං පමාදං ආපනනතතා යන තැන පමාද නම් ලිහිණි බිජ් හා ලිහිණි පැටවුන් කෑමෙහි වුහුටු සිත් වෙ ජයමප නිකා, අඹු සැමි දෙදෙන; අනතරදීපකං, මුහුඳු මැඳ දිවානකට්; මහා සකුණස‍කඬෙඝා, මහත් ලිහිණි මුළෙක්; සකුණණඩකානි, ලිහිණි බිජුන්; සකුණචජාපෙ, ලිහිණි පැටවුන්; අපපමාදං, ලිහිණි බිජ් හා ලිහිණි පැටවුන්; අප්පමාදං, ලිහිණි බිජ් හා ලිහිණි පැටවුන් නොනැහියැ යන අපමා; නෙසං, ඒ දෙදෙනා අතුරෙහි; ආපජජිස්ස, අවන්හි නම්; අභවිසස, විනම්; උපපජජිසස, උපජනේයි; ධමමිසසරතාය, ධම් දෙස්නෙහි ඉසුරු බැවින්. එමෙ කියති. දෙසනා කුසලතායි. පට්ජග්ගතියෙව,2 පිළිජග්නේ මේ. ‘නං’ ‘අත්තානං’ ‘අත්ථ.කථං’ යන ඈයි ‘පුචඡිනෙතා’ යන පද හස් යොජුනු. පචජානුතාපනෙත, පශ්චාත්තාපයෙන්; සාත්ථිාකා, සමප යොජනා෴

128 බොධි රාජකුමාරස්ස වත්ථු

‘අප්පිචජතාදි’ යන තැන ‘ආදී ගහණින් සන්තුඨඨ සලෙලක පවිවෙක විරියාරමහ සමාධි පඤඤ විමුත්ති ඤණ දස්සන ගන්නේයි. චීවරෙහි පූජෙත්වාව, තෙ සිවුරෙන්

1. අනුවපුව. 2.පටිජග්ගිතොව: ධ: අ:

ඉතිරි තා සිවුරෙන් පුජය්; උපකඨෙ, වස් එළඹෙන දවස් අසන් වූයෙහි. ‘උපොථාති වත්වා ‘ යනු ‘එකෙකො සාටකොති වුතෙත්’ යනු හය් යොජනු. උදකතුමබං, ඩබරායි; යානකං, ගැළක්; කමබලං, පලසක්; විප්පටිසාරිනො, විපිළිසරු ඇතියහු; අනුතීරචාරී, තෙරු අනුවැ හැසිරෙනුයේ; ගමභිරචාරී, ගැඹුරෙහි හැසිරෙනුයේ; වෙ උදදා, දෙමසවාවෝ රොහිත මචජං, රේ මසක්; සිගාලං, කැණහිලක්හු; ජඬඝා විහාරත්ථා ය, ජඟ විහර තකාය්; වො, තුප අතුරෙහි. ‘අනුතීරවාරී නඞගුඨං’ යන තැනැ ‘භජති’ යන්නක් යොජනු. අරියවංස පටිපදාදීහිවා, අරිවස් පිළිවුවයෙන් එව්-ඉතිරි තර චීවරාදි සනෙතාස හය් භාවනාරාමතා අරියවංස පටිපදා නම්෴

129 උපනන්ද සක්ය පුත්තස්ස වත්ථු

ධරමානක බුඬස්ස සනතිකා,1 දරමනු සථරහු කෙරෙත්; අඤඤථතනං, සජඣාය විමුඛභාවං; පරිගණහිස්සාම, පිරික්සනමෝ; තුචජරවං, පිළිවෙතින් හුන් බැවින් සිස් හඬ; නිදදාය, කිලමනනාතං, නිඳි නොලදින් කළකිරෙනුවත් කෙරෙහි; විසෙසං, ඣානමගගාදිකං; අමාතා පිසරි 2සංවෙ‍ඬො, මාපියන් කෙරෙහි නො වැඩියේ; අනාචරිය කුලෙ වසං, ඇජර කුලෙහි නො වසනුයේ. ‘න’ යනු ‘අභිජානාති’ යනු හය් යොජනු. ‘අයං’ යනු ‘කුකකුටො’ යනු හය් යොජනු. කාලං අකාලං වා, හඬනුවට කල් එව් නොකල් එව්; අකාල රාවි කුකකුටජාතකං, එක නවායෙහි3 අකාලරාවි කුකකුට ජ෴

130 පධානික තිස්ස‍කත්ථෙරස්ස වත්ථු

පතිදෙවතා හුත්වාන, ස්වාමිහු දෙවිකොටැ ඇතියා වැ; ස්වාමීහු අරියස් යූසේයි. කිමෙතං, කිසි ජෙයෙක්4 සීලං වත මෙ අරොගමෙව, ම රකිනා සිල් නොබුනු මෙ; උප්පබබාජෙථ, පැවැජයෙන් පහකරව. ‘ඉමිසසා දහරාය කම්මං’ යන සබඳ්. තං අධිකරණං, ඒ විවාදාධිකරණ්-අනුවාධිකරණ් එව්; සාණීපාකාරං, සෙර්ණං පවුරු. පරිකඛිපනඨයෙන් සාණි මැ සාර්ණමපාකාර නම්. අනෙතාසාර්ණ යං, සෙර්ණං5 ඇතුළු;

1.සනතිකෙ-ධ අ 2 අමතාපිතු සංවඩෙඪා.ධ.අ. 3.එකන්නවායෙහි, 4.කිසි ජයෙක්, 5.සෙන්,

ඔලොකෙත්වාන, හත්ථ;පාදාදීන් තුළුල් නොතුළුල් ඇයි නියම කරනුව වස් බලය්; මාසදිවසෙ සමානෙත්වාු, ඇය මෙහෙණවු දවස් සමානා; ගිහීභාවෙන ඉමාය ගබෙහාල‍ෙඬොතිඤත්වාඅ, මෙහෙණවූ කල්හි ලද හත්ථ පාදාදීන් මේ අවස්ථා නොවනුයයි ගිහි කල්හි ලදුයයි දැනය්-යූසේයි; කුමාරපරිහාරෙන, කුමරුවන් වඩන පෙරහරින්; අන්ධැ වනෙ, අඳුවන පියන්ගල්හි; එකතො සමණධම්මං කත්වාෙ යනු හිණින් නැගී පව් මුඳුනෙහි මහණුවම් කළ තැන් ගෙනැ කියත්. පණණරස පඤෙහ, වමීසුත1 ආ පසළොස් පැනයන්; අසසු තිනෙනන, කඳුළෙන් තෙමන ලදුයෙන්; මනං වත, මනොකින් ලව්; ඉමෙසං, මේ පුත් මවුනට; පචචයොච පතිඨාච ජාතො, පසජ් පිහිටජ්වීම්-ජිවිතින්රිින ය රක්නා වස් පසජ් පිහිටජ්වීමි සේයි; නිග්රෝධමෙව, නිග්රොකධ මුවරජහු මෙ; සෙවෙය්යහ, සෙවුනේ; සංඛං, සාඛ නම් ඇති මුවා; න උපසංවසෙ, එළෙබැ නොවසනු; මතං, මරණ්; යං ජිවිතං, යම් දිවියෙක්ද-එයි වරා නිග්රොෙධ මුවරජහු කෙරේ මරණ මැ උතුමැයි සේයි; නිග්රොඳධ ජාතකං, එකනවායෙහි නිග්රොිධ මුවාජා. ‘කථෙත්වාු’ යනු යැ ‘ඉමං ගාථමාහ’ යනු යොජනු. වාරප්පත්තා මිගධෙනු, මරණ් වර පතු මුව දෙනු; ගබ්හිනිමිගියා, ගැඹිලි මුව දෙනට්; පරස්ස අනත නිඨීතෙන, මෙරමා අත්නෙහි සිටියහු විසින්-මෙරමා කෙරෙහි බඳුවා විසින-යූතැන්. ‘සග්ගපරායණෙනවා’ යන පාඨ මැනැවි. අනතනිඨීතෙන යනුයෙහි අත්ථිූ අත්ථ‘ සමපනෙතන යනු-සපන් අතුන් ඇතියහ් විසින-යූ සේයි. සුදනෙතන සොට් දැමුණා විසින්- එමැ කියති. නිබබිසෙවනෙන යනු෴

131 කුමාරකස්ස‍ත්ථථරස්ස මාතුයා වත්ථු

‘මාසස්ස අඨ දිවසෙසු’ යනු මැනැවි. එක් අඉ මසෙක්හි විසේනි අටවක් සා මැදි පොහෝ විසින් එක් මසෙක්හි අට පොහෝ දවසෙක් වෙයි. ‘අථ නං’ යනු ‘ඡාඩෙඪත්වාක අගමංසු’ යනු හය් යොජනු. සන්ධිං භින්දිුත්වාඩ, උමඟ බිඳැ; අනුබඞා, ලුහු බඳිනා ලදුවෝ; භණ්ඩිකං, තුමා තෙනාගත් බැඬි2; අප්පති රූපං, අනනුචඡාචිකං; විජිතෙ ඉසුරු වත්න තන්හි; එකස්ස පචවනන ගාමසස අටවිමුඛං, එක් පසත් ගමක් සිමිවහි කඩ දොරක්; එකං (භටං), එක් බැළක්හු; භතිං, බැළ; ඔරතො,

1.වමසුත, 2.භඩි මෙපසින්; පාරං, පර පසට; චුල්ල යානකං, සුළු ගැළියක්; විකාලො, ගියකල් ඇතියැ; සකාලො, කල් සහිත යැ; නිවාසං, විසීම්; පටියාදාපෙසි, පිළියැළ කරවී; යානක නතරෙ පකඛිපිත්වාි, ගැල් අභතුරෙහි තබවය්; චොරානං පවිඪසද්දං, සොරුන් වත්කල හඬ බඳු හඬක්; සනතජෙජත්වාල, තෙජා;1 පොඨෙත්වා,, තළය්; (ගාම) භොජකස්ස, ගම් ලදුවහට; භද්දකස්ස වත,2 මනාවක් හට ලවු; අභිමත්ථලනි, මඬි; පාසාණ සමභවං වජිරං, පහණින්වූ විදුරු; අසමමයං මර්ණං;, පහණ මුවා මිර්ණථ; අතතනො උඪානඨාන සඞඛාතා, තුමා උපජනා තෙනැයි කියන ලදුවා; ඡිදදාවඡිදදං, කුදු මහත් සිදුරු කොටැ ඛණඩාවඛණඩං, කුදු මහත් කඩ කොටැ; අපරිභොගංකරොති යනු මිණි බැවෙකින් පිරිහෝ නො කොට හැකි තැන් ගෙනැ කියත්෴

132 මහා කාළ උපාසකසස වත්ථු

දුසසිලො, සිල් නැතියේ යි; සඞගණහිත්වාඩ, සගෙනැ-පොලොබාය්-යූ සේයි; කුරුඞගමින ජාතකාදීනි, එක නවායෙහි කුරුඟු මුව ජා ඈ ජාතකයන්. ‘ආදි’ ගහණින්’ වධයට පියෝ කළ නා දා ගන්නේයි. දස අකුසල කමමපථෙ, පණිවා ඈයි දස අකුසල කම්මපථන්; ගරුකාපතතිං, සඟ වෙසෙස්; ගතියා ආගතං දුසසීලභාවං, ගී හා සමඟ ආ දිසිල් බවු; ජාවාරති නිස්සාය උප්පනන තණහා, යි සදොරහි වුසුළුස අරමුණූ ගෙනැ උපන් බැවින් කියත්. මාලුවා සාලං ඔතතනති,3 මාලුවා ලිය සල්රුක් වැළදිතී; පනෙනහි, ගොටුපතින්; සමහඤජන වසෙන, සමනතතො භඤජන වසෙන; ඔතනං යනුයෙහි අත්ථි යැ ‘පරියොනන්ධි ත්වාජ ර්ඨ තං’ යනු; අනත්ථූකාමො දිසො, අභිය කැමැති සතුරු; යථා ඉචජති, යම් සෙයෙකින් එවුහු නස්න කැමැති වේද෴

133 දෙවදත්තස්ස වත්ථු

සඞඝභෙද පරිසකකනං, සඟ බිඳනට් පියෝ කිරීම්; පරි සකකනෙනා, පියෝ කරනුයේ; අජජතගෙග, අජජාදිං කත්වාු; අඤඤත්රෙලව භගවතා, තථාගතයා විනා; අඤඤ‍ත්ර් භික්ඛු සඞඝා, බික් සඟහු විනා: සඞඝකම්මානි, ඤතති කම්ම ඤතති

1.තරදා 2 භටකස්ස වත-මු.ධ.අ. 3.ඔත්‍ථතනති=ධ. අ.

දුතිය කම්ම ඤතති චතුත්ථ් කම්ම අපලොකන කම්ම යන සතර සංඝ කර්මකයන්; සාධුනා, උදියක්හු විසින්; සාධූ, හුදිකම් සූකරං, සොට් කොට හැකි; පාපෙන පවිටක්හු1 විසින් සාධු, මනාකම්; දුකකරං, නොකොට හැකි; අරියෙහි, අරීන් විසින්; අපාය සංවතතනිකානි,2 අවා දුකට වැටෙනුවෝ; පාචීන නිනතාය ගඞගාය, පැදුම් දසට නතුවු ගඟ; පචජාමුඛකරණං විය, පැළ දසට නතු කිරීමක් සෙයින්෴

134 සඞඝභෙද පරිසකකන වත්ථු .

භුනතපාතරාසා, වළඳනලද පාවරු බත් ඇතිය;3 කුචඡයා උටඨීතෙනඩාහෙන, කුසැ උපන් ගිතින්; දන්ධාව, පැන ඇස් නැත්තී; පාපිකං දිටඨීං, ලමු දිට්හැ-බුදුන් කෙරෙහි බණ ඇසුව මා කෙරෙහි බි‍ඳෙන්නීයයි උපන් දිට් ගැනැ කියත්. ‘බුඬානං සාසනං පටිකෙකාසසි’ යනු ඛන්ධාබදි පටිසංයුත්ත කථා නොකරනුවට අයැදි තැන් ගැනැ කියත්. ‘අත්ත ඝඥඥාය වායමසි’ යනු ලාමක දිට් හැ හය් සාසන පටිකෙකාසයෙහි පිළිපජන තැන් ගැනැ කියත්. කඪකස්ස යනුයෙහි අත්ථීසයැ ‘වෙළු සඞඛාතස්ස’ යනු ඵලං, ඵල; කදලිං හනති, කේල් නසා; වෙළු, මහ හුණු; නලං, රණ හුණූ; කාපුරිසං ලමු පිරිම්නීහු; ගබෙහා, සුන් ගබ්; අස්සතරිං, වෙළෙබ෴

135 කාල‍ත්ථැරස්ස වත්ථු

කුම්භදාසියො, කළ දැස්හු; මනං, මනොකින්. ‘අමහි’ යනු ‘නාසිතො’ යනු හය් යොජනු. අකාරකභාවෙන4 සොරකම් නොකළ බැවින්; කිලිස්සනති, පෙළෙත්; (සුගතිං,) සුගියටජ්; නිබ්බානංච, නිවනටජ්෴

136 වුලකාළ උපාසකස්ස වත්ථු .

ඉතො චතුමාසචචයෙන, මෙහි සිටැ සතර මසක් ඇවෑමෙන්; උප්පනත සංවෙගා, උපන් සංවෙයි ඇතියාහු-සථරතවාහි මරණින් නොමැ මුතුයැ අපට වනාහි කිදැයි? බියපත්වු

1. පවක්හු 2. සංවත්නනීකතතා ධ. අ. 3. ඇතියා 4. අකරණභාවෙන ධ. අ.

හයි සේයි; සම්මතනයමානා, සසඳනාහු; ධම්මානුධම්ම පටිපතතියා, සියුසස් පිළිවෙයට අනුරූ පිළිවෙතින්; කාකාර්ණාක මතතමපි, කණාවක් පමණකුජ්; කම්මඨාන සීසෙන, කම්ඨන් සිසෙන්- කම්මඨාන මුඛෙන, යී සේයි; ආභිසමාචාරිකවතනං, සිල්හි සැඟැවෙන වත්- පාරාජික1 සංඝාදිසෙස පියා සෙසු ආභිසමාචාරික සිල් නම්; උය්යුීතන පයුනෙතා, යුතුපයුතු වු යේයි෴

137 අත්තදත්ථ ථෙර(සස) වත්ථු .

දොළොස් වන අතනගැ අටුවා සත්යත නිමි.

1 පාරාදික

ධුවයාගු, නිබද් හඹු; අය්ය.කාය ඨානෙ ඨත්වාස, මුත්ත තැනැ සිටැ; අතනානො මුඛනිමිතනං, තුමා මුහුණු පිළිබිඹු; ඡිනන සීසො හසති යනු සුන් කෙහෙ ඇතියේයි යන අභිප්රාර(ය)යෙන් කියා. මෙහි ‘සීස’ ශබද සොපච‍ාර තිසසිතයෙහි වැටෙයි. ත්වං. ංිනත සීසා1 මාතාපිතරොපි තෙ ජිනත සීසා යනු සුන් හිස් ඇත්තාහ යන අභිප්රිස(ය)යෙන් කියත්. මෙහි (‘සීස’) ශබද සීසයෙහි වැටෙයි මහානසෙ, මුළුතැන්හි; අය්ය්කාය සනතිකං, මුත්ත අබියසෙට්. ‘න එතං අති ගරුං’ යී යොජනු මජෙඣ ඡිනනකපාලං’ යී පා සඳහය් කියත්. ‘ඡිනත කෙසාදි භාවං’ යන තැනැ ‘ආදි’ ගහණින් නඛ නිවාසන පාපුරණ කපාල: ගන්නේයි. ‘ඉමිස්සා වටටි ස්සති’ යී යොජනු. ‘ඡිනනසීසොති කත්වාල’ යන තැනැ ‘ඡිනන සීසං කත්වා ’ යනු මැනැවි. නොහොත් ‘කත්වාු’ යනු හැරැ ‘ඡිනන සිසොති අකෙකාසිතුං’ යනු මැනැවි. නොහොත් ‘කත්වාන’ යන තැනැ ‘වත්වාී’ යනු මැනැවි ‘නෙව අසකඛි’ යොජනු. සඤඤාපෙතුං, සන්සිඳුවන්නට් ‘න දාරිකං’ යන තැනැ ‘සඤඤාපෙතුං නා සකඛි යනු යොජනු. ථෙරො, අඤඤතර තෙරහු; අපෙහි, විවාදයෙන් කසව ‘නායං අකෙකාසො’ යන සබඳ්. අත්නනො උපඨාසිකං, තොපගේ උපාසික; අනුවතතිතුං, අනුගනතුං. ‘නව දාරිකාය වටටති’ යනු සබඳ් ‘න’ යනු ‘ජානාථ’ යනු හය් යොජනු එතංපඤහං, ‘ඡිතන සීසො කත්වාක අකෙකාසති’ යනු මේ පැන; කම්මගුණෙ ආරබහ, පස්කම් ගුණ පිණිස; ඔඨ ගොණාදීහි යන තැනැ ඔටහු නම්; කර දික් සියුපු කෙනෙක්; ලොක වඩනො නාම, සසර වඩනුයේ නම්෴

138 අඤඤතර දහර භිකඛුස්ස වත්ථුප.

නිග්රොනධාරාමෙ, නුග සකාණන් ප්ර ධන් කොටැ සැහැයන් කරනලද් ඇරුම්හි; කත පචවුගගමනො, කරනලද් පෙර ගමන් ඇතියේයි; මාන භින්දැනත්ථාරය, තුම්හට් ඉතරියම් හය් සැහැයන් කැරඅණු මන් බිඳුනාට්; රතනවඩකමං, රුවන් මුවා සක්මනක්; පොකඛරවසසං, පොකුරු වැසි-තෙමියටි යත් මිසැ සෙස්සන් නො තෙමන වැස්ස යෙත්; සණඨ

1. තවජිනනසීසා

පෙනෙනා, සරහන්නේයි. කම්මා මං නාසෙසි යනු පියා නුවර අවුත් පිත් සිඟා කෑයැ යන උපවා කුමට ඉපැවිහියැ යන අභිප්රා යයෙන් කියත්෴

139 සු‍ඬොදනස්ස වත්ථු .

විපස්සකෙ භික්ඛු, විවසුන් කැමි මහණුන්; විසෙසෙත්වාඅ කම්මඪානං ගහෙස්සාමීති, වෙසෙසා කම්ඨන් ගත්මහයි මරීවි කම්මඪානං මායා සෙයින් සව් සකරුන් දක්න කම්ඨන්. ‘ගෙහසණඨානාදිවසෙන’ යන තැනැ ආදි ගහණන් රුකඛ පබ්බත ගන්නේයි. අගය්හූපගා, ගන්නාට් නොනිසි෴

140 පඤචසත භික්ඛුනං වත්ථුස.

පචවනනං වුපසාමෙත්වාඛ, පසත් දනවු නිවා; නාටකිත්ථිග, නළු මාගමක; සත්ථ ක වාතානං, කඩන සුළඟුන්. ‘පවතිතිතානං අස්සුනං පමාණං නත්ථි්’ යි යොජනු. සංසීදනඪානං, ගැලෙන තැන්෴

141 අභය රාජකුමාරස්ස වත්ථු්.

අභිකඛණං. එක්වන්; සම්මජජනෙනා, හමඳනෙයි මැ; සමමුජනිං, මුසුන්; මහා කුසීතො, මහාමැළි; වතතිංසාකාරං, දෙතිසාකාර කම්ඨන්; උක්ලාපං, කසළු මුඩු෴

142 සමමුජනි‍මෙත්ථ;රස්ස වත්ථු

ා. ‘අරහතනං පත්වාජ උදානං උදානෙත්වා් පරිනිබබුතො’ යී යොජනු. රහො ගතො, නොරඹුරු තැනට ගියේයි; පති, සල්ලිනො, පිළිසලනට ගියේයි-නත් අරමුණෙන් ඉඳුරන් හකුළුවා එකත් අරමුණෙහි ඇලුනේයි- යූසේයි; විමුතති සුඛ පටිසංවෙදි, රහත් ඵල වළඳනුයේයි෴

143 අඞගුලිමාල‍ෙත්ථනරස්ස වත්ථු

ල. අගගාලවෙ චෙතියෙ, අලවු රටහි අගි දෙවොලේ; පෙසකාර ධිතරං, පෙහෙර දුවක්; අඬුවාං ජිවිතං, නො තහවුරුයි දිවි; අසීවිසං, සකුස් නැ‍ඟෙන විස ඇතියවුහු; හෙරවරවං, බියපත් හඬ ‘මයහං’ යන ‘පිතා යන ඈයි පස් පස් පද හා යොජනු. මධුරොජංච, මිහිරි ඹජඇති; ආරොපිතො, තන්හි අරවනලදු-තසරං, වරුතැහැරි; තසරපචජිං, තැහැරි පැස; එතෙනාව ගචජමානා, ඒ මැඟින් මෙ යන්නී; ඔලොකිත සඤඤාණෙනෙව, බැලූ සලකුණෙන් මෙ; උංඣායී, අවඤඤා කෙළේ; හමෙහා, අළෙ; ඡෙකෙනසාකුණිකෙන, සෙහෙවු ලිහිණි වැද්දා විසින්; අසලලකෙඛත්වාහව නිදන බව නොසලකා මෙ; ගහිත නිමිතෙතනෙව, ගත් නිමිතින් මෙ- නොනිඳන කලැ වෙම හයමි කළ යඤඤයෙන් මෙ යු සේයි෴

144 පෙසකාර ධීතරාය වත්ථු

ත. දිසාවාසිකා භිකඛු නියරි වැසි මහණ කෙනෙක් වාර කොඨකෙ ගදොළ දොරටුයෙහි;1 සාරාර්ණමය ධම්මකථං, සිහි කටයුතු ධම් කියා; සෙසු චිරායනෙනසු යනු ‘තාව චිරායනති භිකඛු’යී මහතෙරුන් සිතූ බැවින් කියූ යැ. බුදුන් කෙරෙහි ඔවුන් චිරායන ඇත්තෙයින් කියූ නොවෙයි. චතනාරො ඉඬිපාදා “ඡන්ද. චිතන විරිය විමංසා” යන සතර ඉධ පාහු෴

145 තිංස භිකඛුනං වත්ථු

ණ. ගුණ සමුදයෙ, ගුණ මුළු; ඛජෙජාතපානකසදිසා2 කදෝපැණියන් බඳු; විඤඤාපෙත්වාෙපි, අරවය්ජු; සොභගගපපනතා, සොභගයට පැත්තී-සොඳුරු බවට පැත්තිය-යූසේයි; ඛරමතති, කැකුළු මන්ත්රාණ ඇතියෙක්; ඉත්ථිොමායාසු, මාගමුන් ජන්නා මායාහි; ඉන්දවගොපක වණණං, ඉඳුගොවුවන් පැහැ බඳු පැහැ ඇති; අගග වන්දිනං,3 පුරෙට වැඳුම්;4 පිලොතිකාහි උදරං වෙඨෙත්වාො, පියලි කඩින් බඩ මහත් වැ පැනෙන සෙයි වෙළය්; ගම්හිනී වණණං, ගැබිලි සඨන්; දාරු මණඩලිකං, වට දඬු අවුණුවක්; ගොහනුකෙන, ගෙරි හනු ඇටින්; උස්සදෙ දසෙසත්වාව, ඉදිමි ආරක් දක්වය්; සුඵසසිතං, සුවනු, දනනාවරණං ඔටමස්; සූතිඝරං, තිඹිරි ගෙය; ‘ උපඨාකානමපි අඤඤතරෙ5 න වදෙසි6 යන සබඳ් අභිරමි තුං යෙව සෙවුනටමෙ; සීහොවිය අභිනදනෙනා, සීනා කරන සීහක්හු සෙයින්; “ධි” යනු නින්දය වචන; කුලදතතියං,

1.ගෙදොළ දොරවිහි, 2. ඛජෙජාපනක, 3.වණණනං 4. වැණුම්, 5. අඤඤතරං ධ.අ. 6.වද-ධ.අ.

කමබලං, කුලදැති පලසක්; ‘න දණඩං පනයෙ’ යී යොජනු. අසඬමෙමන, ග්රා5ම ධර්මංයෙන්; ගිලානාලයං, ගිලන් ආර; චොරප්පපාතෙ, සොර පතනෙහි; උඬපාදං ගහෙත්වාය, උඩට ලූ පා ඇති කොටැ ගෙනැ෴

146 චිඤචමාණවිකාය වත්ථු

ට. ඉතිසසා, එවං අසසා; සාලකල්යා ණි පදරෙහි, සල් කලණ පුවරින්. සල් කලණ රුක් බුදුන් හා සක්විත්තන් කල මිසැ නොවෙයි යෙත්. අනෙනා ආවටෙට, ඇතුළු වටන්හි; වාසං ගාහාපෙස්සනති, ගඳ ගන්වත්; වෙරමබ වාතාවිය, වෙරඹ සුළඟ සෙයින්. අහසැ යොජනකින් මතුයෙහි අමන මළඟ වෙරඹ සුළඟ නමයෙත්. අන්තර සත්ථිිම්හි, ඇතුළු කළවෙයි. අකපපීය භණඩං, යනු සුවණණනාවාදි සඳහය් කියත්. සබ්බ සත්නානං පතතිං දෙනතා නාම නත්ථිම යනු හැම සත්නට වෙන වෙන පෙත් දෙනු දුකටැයි නො යන අභිප්රාදය(යෙ)න් කියත්. ‘උසහං’ යන ඈයි ගයැ අත්ථීර බ්රා හමණ වගැ අටුවා බලාගන්නේ යැ. බාලසස කාරණං, බල්හු කිරියැ; අනහිනන්දි ත්වාඅ, නො පැසැසැ෴

147 අසදිස දාන වත්ථු

. වෙය්යා්වචචං, මෙහෙයි; අවීචිපරායණො, අවීචිපරයින් කොටැ ඇතියේයි; කහාපණ භණඩිකං, කහවුණු පියලි ගැටක්; අසලලකඛණාකාරං, නොසලකන ආරක් -නො සිහිකරන ආරක්යයි-සේයි; ඡබීසතිවිධසස සග්ගස්ස යනු ස කම් සුගීහය්, සොළොස් රූ බඹතල‍ 1 හය්, සියු අරූ බඹ තල) ගෙනැ කියත්. චෙමානික පෙතෙහි යන තැන වෙමානික පෙතයෝ නම්; කලක් පැසී කලක් සුව විදිත් ල෴

148 අනාථපිණඩික පුත්තස්ස වත්ථු

තෙළෙස් නව (ලොක වගැ) අටුවා සත්යල නිමි.

අගගිං පරිවරති, ගිනිපූජා-අගහොතුරු කෙරෙයී; කුතුහල ජාතො, උපන් කුහුල් ඇතියේයි-වැතියක් දතැටිරිහි1 ඇතියේය යූසේයි; පද චෙතියං, පද ලැස; ලකඛණ මනත කුසලතාය, මහාපුරිස ලකුණු කී වෙදයෙහි සේ බැවින්; උදක බින්දුසමිහි සුංසුමාරං පස්ස සි යනු සමභව මෙ නොවන දැයක් කියහි යන අභිප්රාතය(යෙ)න් කියා. දිය බිඳැ සුංසුමාරයන් නැති හෙයින් මෙ ‘න ඉදං කාම භොගිනො පදං’ යනුජු නැතිසේයි. රත්නසස පදං, රා සිරීහු පිය; උකකුටිකං භවෙ, මැඳින් වක් වෙයි- පතුල් මැඳ බිම නො පහරියි-සේයි; දුඪසස පදං, දොස් සිරීහු පිය, සහසානු පීළිතං, ලා හෙළා පෙළනු ලදුයේයි; මුළහසස පදං, මොහ සිරීහු පිය; අවකඩඪීතං2 පස්සට හයනු ලදු වෙයි; විවතනචජ දදස්ස, විවතන පරිවතනිතං ඡදදං-කිලෙසචජදනං-යසස, සො විවතනචජදෙදා, තස්ස විචතනචජදදසස-පෙරලා හෙළා පියන ලදු කෙලෙස් සියත් ඇතියක්හය-යු සේයි; ඊදිසං, මෙබඳු - සක් ලකුණෙන් අංකිත යැ-යු සේයි; සබ්බඤඤුතත්ථා-ය3 සවඤඤ බවු සඳහය්-සවඤඤණ සඳහය්=යූසේයි ඔතාරාපෙකෙඛා, ඔවස් බලනුයේයි, දුකකරකාරියං, දුක්කර කිරිය. පචවතන පුරිසකාරං (නිසසා) ය, තුමා කෙරෙහි ඇති පිරිමි බැවු නිසා. ‘පචචතනං අතතනියෙව4 පුරිසකාරො පචවතන පුරිසකාරො; තං නිස්සාය’-යූ සේයි. විමුත්ති සුඛං ඵල සමවැත් සුව; පටිසංවෙදියමානො, වළඳනුයේ ඛලිතං, වරදක් ‘තාත කසමා දුකඛීසි’ යි යොජනු. රාගපාසාදිහි යනුයෙහි රාගමෙ බඳන අටින් පාසනම් වෙයි. ‘ආදි’ ගහණින් මොහ ගන්නේයි, පාදෙ පරිවාරෙම, පාහමියෙහි මෙහෙකරමො. ‘නෙව මනසාකාසි’ යි යොජනු. උච්චාවචා, විසිතුරෝ; පලොභෙස්සාම, පොලොබම්හයි සේයි; අවිජාතා, දරු නොලද්දහු; සකිං විජාතා එක් දරුමහු; දුවිජාතා, දෙදරුමහු; මජඣිමිත්ථිියො, මඳවියෙහි සිටියහු; මහිත්ථි යො, මහලු වියෙහි සිටියහු; යථා යම් සෙයෙකින්. ‘අනුත්තරෙ උපධිසඞඛයෙ විමුතෙනා න මනසි කරොති එවං න මනසාකාසි’ (යන සබඳ්) යම් සෙයින් නිවන්හි ඇලුණු ඵල සමවැත්5 ඇති යමෙක් මෙනෙහි නො කෙරේද එසෙයින් මෙ මෙනෙහි නො කෙළේය-යූසේයි; ‘අනපගචඡනති යො වත්වා ඉමා ගාථා අවොච’6 යන සබඳ්. අපෙථ, කසවව;

1. රැයි. 2. අපකඩ්ඪිතං, 3. සබ්බඤ්ඤුත ඤ්රඳණටඨාය ධ. අ. 4. අත්තනො යෙව, 5. ඇපුල සමාවැත්, 6 අහාසි ධ. අ.

එව රූපං නාම, මෙවැනි කිරිය නම්; අවීතරාගානං, පුහුදුනත්; අත්තනො වසං, තොප විසියට; තෙන තෙන මගෙගන (යනු) සොතාපනතිමග්ග සඳහය් කියත්. කිලෙස ජාතං, කෙලෙස්. ‘කිලෙසොයෙව කිලෙසජාතං’ යනු වෙයි. පුන අසමුදාචරණතො, පිළි නොහසරන බැවින්; දුජඡිතං නාම, නො සෙයින් ජනනලදු නම් වෙයි; න උය්යා ති,1 නො පහවෙයි; පචජතො වතති නාම නහොති, පසුවැ වැටෙනුයේ නම් වෙයි; රාගපදාදිසු, ‘රාගොයෙව ගති හෙතුනතා රාගපදං පුග්ගලං’ යී-සේයි ‘ තණ්හා නාමෙසා ජාලිනී’ යන සබඳ්. සංසිබබ්ත පරිසංසිබබිත පරියොනන්ධ්නඨෙන යනුයෙහි සංසිබබිතඪ නම් හිවනලද අට; පරියොනන්ධ න(ඨ) නම් වළඳනාලද අට; ජාලකාරිකාතිපි, ජල් කරනු වියයිජ්; ජාලුපමා, තිපි, උවාම් කොටැ ඇතියයි ජු; රූපාදිසු ආරම්මණෙසු විසත්නාය, රූ ඇයි අරමුණෙහි වෙසෙසින් ඇලුණු බැවින්; විසත්තාපනතාය, වෙසෙසින් ඇලවන බැවින්, විසභාරතාය, (විස) පතුළ බැවින්; විසපුප්ථාය, ..................; කුහිඤවි හවෙ, කිසි භවයකට; නෙතුං, ගෙන යනුවට; අන්තර ධායිංසු, අතුරුධන් වූහු; මාගන්දිාය, මයෙන්දි ය. ‘සෙමහාදීහි’ යන තැනැ ‘ආදි’ ගහණින් වාතපිත්ත ගන්නේයි. අපළි බුඬෙන, නො රුජන ලදුයේයි; උම්මාරඨානෙ, එළිපත් තන්හි. ‘මෙථුනුසමිං ඡ‍ෙන්නොතාප හොසි’ යි යොජනු. ‘ඉදං මුත්තකරීස පුණ්ණං සරීරිං දිස්වා නහොතීති.’ කිමෙව, කායෙව කථා. පාදාපි, පාදෙනපි; තං, සරීරං, ජයමපතිකා, මයෙන්දිපය මවුපියෝ෴

149 මාගන්දි ය වත්

පරිස්සය මොචනත්ථං්, උවදුරු මුඳනුව වස්. ‘ආභරණා දීනං’ යන තැනැ ‘ආදි’ ගහණින් පුපඵදාම ඈයි ගන්නේයි; ජාල කරණඩකං, දැල් කරඬු. ඇවිළිනා රක්නා බැවින් ජල් මෙ ජල් කර නම්. රත්නචන්දජනරුකෙඛා, රත් සඳුන් රුකෙක්; ගඞගාය උපරි, උඩුගඟැ; ධොත මූලො, දෙවි මුල් ඇතියේයි; සමහජජමානො, බිඳෙනුයේයි; විප්පකිරි, වියෙකි; ඝටිකා, දඬ කඩෙක්; උදක ඌමිහි, දිය රළින්; පොථිය

1. නවුය්යාිති 2. මාරාධීතරානං වත්ථුො-ධ.අ.

මානා, ගහයන ලැබෙන්නී; සෙවාල පරියොනඬා, සෙවෙලින් වළඳනා ලද්දී; ලග්ගි, ඇලුණූ; උපධාරණත්ථංප, පිරික්සන් නට්; අලතනක වණණං, ලතුවන් පැහැ ඇති, මජඣතන ධාතුකො, මැඳැහත් පියවි ඇතියේයි; භමං යොජෙත්වා්, බැම කඳක් යොජය්; සිකකාය, සහලුයෙහි; වෙළුපරම්පරාය, හුණු පරපුරෙන්-මත් මත් යෙහි බද හුණින-යූසේයි; අප්පමත්තකස්ස කාරණා, ඇලුප් මතුවක්හු කරුණෙන්; සඤඤමදාසි, සලකුණ දින්; උප්පතිතු කාමොවිය, නැඟිය කැමැති බඳුවැ; ඡවස්ස, ලාමකවු; පිඪිපාසාණෙ, අතළ ගළෙක්හි; ධුතනකා, දුන්හු; හමෙහා, අළෙ; පරිගණහතනාවිය, පිරික් සනුවන් සෙයින්; අභිඤඤාපාදක (චතුත්ථත) ජඣානං, ඉඬිවිධ අභිඤඤයට පාවු සියුතජඣන්;1 අත්තනෙතන පරිචජින්දුනෙනා, අතතින් පිරිසිදුනේයි; තුල පිඩුවිය, හිඹුල් පුළුන් සෙයින්; සන්තකඛතතුං, සත් යලක්; අනුපරියාසි, ඇවිජ්; අපිධානංවිය,2 පියන්නක් සෙයින්; නොඅවත්ථ රිත්වාප, අප වැතැරැ; සුප්පාදීති, කුලු ඇයින්. ‘ආදි’ ගහිණින් හැවිලි ඈගන්නේයි. ගාළහං කත්වාප, තර කොටැ; පාදනෙතන, ඛිපිත්වා , අග් පයින්ලා; යථාඪානෙව, සිය තන්හිමෙ; උරෙන නිපජජිත්වාප, උරෙන් හෙවැ- උර බිමැ පහරන සෙයින් හෙවය් යූසේයි; ඔතාරාපෙත්වාත, බහවය්; චතුමධුර පුණණං කත්වා , සපපිනවනීත මධුඵාණිත යන සියු මිහිරින් පුරය්; අනුබන්දි්ත්වාු, අනුවැ ගොස්; උන්තදනතස්ස, මහ හඬින් නදනුවහු; ඛණඩා ඛණඩං, කුදු මහත් කඩ කොටැ; අඤජනූපපිංසනත්ථානය, අඦනෙහි ලා වටනුවට; විජිතෙ, ඉසුරු වන්න තැන්හි; යථා ආණා පවත්තති යන සබඳ් -යම් හෙයින් අණ පවතීද යූසේයි. භතන කිචවාඪානෙ, බත් කිස කළ තැන්හි. පාතරාසං, රැයිම්මෙ; කෑයුතු බත්; උපඨාකෙ, තුමනට පස දාවන්; ඛදිරත්ථලමෙහහි, කිහිර ටැඹින්; අම්බ පොතකං උප්පාටෙත්වාය, අඹ පැළ (උපුරය්) පිඬගල කිපිල්ලකෙහි, දිමිත් තන් විසින්; පතතපුටස්ස අන්තරෙ, (පත්) පළා අතුරෙහි; වායසෙ, කවුඩුවන්; නාලං, නො හඹා; චතුමහාරාජ දනති යං, සතර වරම් මහරජුන් දුන් සෙල් මුවා පා; ත‍ෙත්ථ;ව, අඹ පත් පිළිගත් තන්හි මෙ; චීවරං පඤඤාපෙත්වාව, සුවුරු අතොටැ; පංසුං චියුභිත්වා‍, පස් පිහිරය්; රොපෙභි, රුවහිඳුවය් සේය්; තස්ස උපරි, ඒ අඹ ඇට මතුයෙහි; නඞගල සීස මත්නකඛ‍ෙන්ධාය හුත්වාො, නඟුල් හිස්පමණ කඳ ඇතිවැ;

1.සිවුතජඣන්. 2. පිධානං.

උබෙබධෙන, උච්චනෙතන; සඤජනෙතා, ගැවසී ගතුයේයි; පරිපකඛ අමබ පිණෙඩා1 විලිකුන් අඹකැන් ඇතියේයි; පාටිහාරියං, පෙළහැර. බුදුන් ඉඬිවිධි ඤණ එව්-ඤණින් මෙවුතාවත් එව්, පිළිවකුන් හරන බැවින් ‘පාටිහාරිය’ නම්. උප්පාටාපිතා, උපුරුවන ලද්හු; උචචිඨ අමබඪීහි, ඉඳුල් අඹැ ටින්; වාතවලාහකං දෙවපුත්තං, සුළඟ වලා ඇති දෙවු පුත්හු; උක්කාර භුමියං, උසුටු මුසු බිමි; තාපෙහි, තව; වාත මණඩලං, වාසක්; රාජොවට්ටියා, රජසෙ‍ළහෙන්; වස්සවලාහකං, වැසිවලා දෙවු පුතුහු; නිග්ගහණා හුත්වාි, නිගහණ වැ; යාගු කුටං, හඹු කළ; රහදෙ, ගඟ වැළැහි එව්, විල් වැළැහි එව් වළැ; පාචීන චක්කවාළ මුඛවට්ටියං, පැදුන්2 සක්වළ මුව විටියෙහි, වඩඪමානකචජායාය, වඩනා සේයෙහි; පමුඛෙ, අගවිටැ; උදක සකුර්ණැකාවිය, කිමිපිළියක සෙයින්. නපනායං නවත්ථා්ය බඬමාලාපුටො, මෙතී සඳහාය්, බත් මල් පළා නොවෙයි යනු, නොතුමා සඳහය් බද් මල් පළෙහි තුමා පැවැරු (ව) නො යෙදෙන සෙයින් මෙ නො යෙදෙයි මෙහි කී පෙළහර කරනු යැ යන අභිප්රාමයෙන් කියූහු. ‘සත්ථා පි’ යනු ‘අපරෙව පුවඡි’ යනු හා යොජනු. ‘පාකටො භවිස්සතීති මඤඤමානො’ යනු සබඳ් බ්රිහමත්තභෘවං, බඹ අත් බවක්; බ්රිහමපෙඵාඨං,3 නාම, බඹ අපෙළමක් නම්; අපෙඵාඨෙස්සාමි, අපෙළ (‍ෙ)නම්; හංස සකුණිවිය, හිස් ලිහිණියක සෙයින්; අසජජමානා, නො සැජනෙයිම්-නො පිළි පහරනෙම්-යූ සේයි; ධජභූතං, ධජසුරුක්වු; මහාජමබු රුකඛං, මහජඹරුක්; මහාජමබු පෙසියො, මහ ජඹු පිසුන්; ආවට්ටනො, අවටින්; මාස බීජං විය, මස් බිජක් සෙයින්; උඳැටක් සෙයින් එව්; සංවෙල්ලිත්වා,, හකුළුවය්; කුලාලචක්කංවිය, කුඹල් සකක් සෙයින්; පඨවොජං, පොළොවේ ඔජ; වාමහ‍ාටෙත්ථු පඨවිං කත්වාල, වමතැ සිස් පොළොව් තබය්; ඉමෙ සතෙත, මේ සතුන්-පඨවිනිසසිත සතුනැයි-සේයි; අඤඤසමිං දීපෙ, දඹදිවින් අන් එක්තරා දිවෙක්හි; (දකඛිණ හ‍ෙත්ථයන) ඨපෙස්සාමි, දකුණතින් ගෙනැ තබනෙම්; අසමධුරො, කාවක්හු හය් නො සමවිය යුතු බර ඇතියෙයිම්; මම ධුරං, මා වහන බර අනචජරියං, ‘නාචඡරියං’-යී සේයි. ‘යං ඉදානි මම ධුරං වහිතුං සම‍මෙත්ථ නෙ භවෙය්යව එතං නාවඡාරියං’යී යොජනු. අභෙතුක තිරචජාන යොනියං, අහේ පිළිසන් ඇති තිරිසන් යොන්හි. අහෙතුක පටිසන්ධියයං

1. අමබපිණධරො-ධ. අ. 2. පැදුම 3.බ්රයහ්මප් ඓාඨකං-ධ. අ.

තිරචඡාත යොනියං’යී කිය යුතුයෙහි ‘අහෙතුක තිරචඡාන යොනියං’ යන වාක්යෛජක දෙශයෙන් කීසේයි. නොහොත් ‘නත්ථීක පටිසන්ධිර හෙතු එතිස්සාති අහෙතුකා’යි ආදි පද ලොප් කොට සමාස කරනු. නිබ්බතන කාලපි, නිපන් කල්හි’ සේයි. යතො යතො, ගරු ධුරං, යම් යම් තැනෙක්හි ගරුවු බරද; යතො ගම්භීර වත්තනි, යම් තැනෙක්හි විකට මභුද; තදා, එකල්හි-ගරු බර හය් වසම් මඟට පත් කල්හි යැයි සේයි. ‘අසසු’ යනු නිපා. ‘සොතං ධූරං වහතෙ’ යී යොජනු. ඉදං, කණහඋසභජාතකං, මේ එකනවායෙහි කණහඋසභාජා; මනාපමෙව, කල් තෙපුල් මෙ; අමනාපං, නො කල් තෙපුල්; ‘නභාසෙය්ය,’ යී යොජනු. උදබ්බහි, උජළේ-නැගියයි සේයි. අලබෙහසි, ලැබවී; තෙන, ධනලාභෙන භාර උඬරණෙනච; අත්තමනො, සකමනො-සියමනාවු- නොපෙරෙළි සිත් සක මන නම්. නොහොත් අත්තමනො, ගහිත මනො-පී සොම් නසින් ගන්නාලදු සිත් ඇතිය-යූ සේයි; ඉදං නන්දි් විසාල ජාතකං, මේ එකනවායෙහි නන්දිිවිසාල ජා; උජුකං, ඉඳුරා පැජුනෙන් පැළ දක්වය්- උතුරෙන් දකුණු දක්වය්-මේ අබතුරෙහි සූවිසි යොජනෙක යූ සේයි; යමක පාටිහාරියං, ගිනි කඳු හා දියධර නො පෙරට කොටැ යුගළු යුගළු කොටැ පාන පෙළහැර; පාළිතො, පිළිසැඹියා පෙළින්; අසාධ‍ාරණං සාවකෙහි, නන්කල්හි කළ පිරියමින් එක් කල්හි පැනෙන සෙයින් ගිනිකඳු හා දියධර මවනු භවඟ පිරිවස් ලඝුවන බැවින් සවුවන් නොකොට හැකිය යන අභිප්රාි(ය) යෙන් කීහු. උපරිමකායතො, නැඹ පටා උසින්නිය කයින්; අග්ගික‍ෙන්ධර පෙවත්තති, තෙජොකසිණෙහි පාදකඣන් සමවැජැ ‘අග්ගිකඛ‍ෙන්ධාන පවත්තතු’ යි පිරියමා අභිඤඤඣන් හය් සමකාලයෙහි ගිනි කඳ පවතනි; හෙඪීම කායතො, නැබ පටා1 යටම්නි කයින්, උදකධාරා පවත්තති, ආපො කසිණයෙහි පාදකඣන් සමවැජැ ‘උදකධාරා පවත්තතු’ යී පිරියමා සමවත් අභිඤඤඣන් සම කාලයෙහි දිය ධාරා පවත්ති. මෙයින් මතුයෙහි ගිනි කඳහය් දිය ධර පවත්නසේ ජන්නේ. පුරත්ථිිම කායතො, පෙරට කයින්; පචඡිම කායතො, පැසුම් කයින්; දක්ඛිණ කණණසොතතො, දකුණු කන් සිදුරෙන්; දක්ඛිණ නාසික සොතතො, දකුණු නැහැ සිදුරෙන්; දක්ඛිණ පස්සතො, දකුණු පාර්ශිවයෙන් අඞ්ගුලනතරිකාහි, ඇඟිලි අතුරෙන්; ලොම කූපතො, ලොම කූපයෙන්-ලොම් පවිනැයි සේයි. ‘ඡිතනං වණණං’ යන

1. පවා.

ධමිපියා අටුවා ගැටපදය

තැනැ ‘රංසියො’ යනුවක් අඞ්යා‘භාර කරනු. මඤඡිඨානං, මඳට වත්; පහස්සරානං, මුසුවණන්. තිමමිත බුදුන් අසේනිය හොතුජු, පිරියමුසෙයින් හැම කිරිය කරන බැවින් ‘නිමමිතොතඪති’ යනු ඇයි කියුහු. උභයමපි කිර චෙ තං,‍‍ෙමි ගිනි කඳහස දියධර ‍‍මෙ. ‘චක්කවාළ මුඛවාළ මුඛවටතථියං’ යනුහස් ‍‍යොජනු. ‘ඡබිබණණ රංසි‍යො තැනැ ‘රංසියො’ යනුවක් අඞ්යා භාර කරනු. මඤඡිඨානං, මඳට වත්; පහස්සරානං, මුසුවණන්. තිමමිත බුදුන් අසේනිය හොතුජු, පිරියමුසෙයින් හැම කිරිය කරන බැවින් ‘නිමමිතොතඪති’ යනු ඇයි කියුහු. උභයමපි කිර චෙ තං,‍‍ෙමි ගිනි කඳහස දියධර ‍‍මෙ. ‘චක්කවාළ මුඛවාළ මුඛවටතථියං’ යනුහස් ‍‍යොජනු. ‘ඡබිබණණ උග්ගනත්වා ’යි ‍‍‍‍ ‍‍යොජනු. කු‍යංනු ටෙහි1ආසිඤ්ච මානං, කෙළෙන් ඉස්න; ‍ විලිනං සුවණණං විය, වුරැණු රන් සෙයින්; යන්තනාළිකතො, යත් නැළින්. ‘යන්ත යුත්තා නාළිකා ’ යනු වෙයි. යන්ත නමි;-නළ කුසැ පිරි වැටෙන දඬු. සුවණණ රසධාරාහිවිය, රන් දිය දර සෙයින්; එකවක්කවාළ ගබිනතො, යි බුදුන් සක්මන් බත් සක්වළ ගබ සඳහය් කියත්. බ්රකහමලොකං ආහචිච පටි නිවතතිත්වාත යනු බඹ‍ලෙවුහි රුවන් විමන්හි පැහැර පිළි නැවති තැන් ගැනැ කියත්. ‘එකං චක්කවාළගබහං බොධි ඝරං විය අහොසි’ යනු සබඳ්. ගොපානසිචිත්තං,2 ගොවො නැසින් ගැවසීගත්; තිස්සාසං, තිස් හිවි; අස්සාසවාරංදෙති, අස්වසට ඔවස් දෙයි-යූසෙයි; තස්මිං බණෙ, ඔවස් ලදු කෙණෙහි; සොළසනනං ආකාරානං වසෙන යනු එකක්හු සිත් සොළසක් කොටැ වෙන වෙන බලන බැවින් කියයි. නොහොත් සාරාග වීතරාගාදි විසින් බලන තැන් ගැන කියත්. සොවර තිහු වර දෙන ඔවස්හි පිඬවු තාවත් සිත් වෙන වෙන සොළොස් සෙළොස් ආරෙන් පිරිසිඳනුව ලුහුවැටුම් ඇති බැවින් එවං ලහු පරිවත්තං බුඬානං චිත්තං යූහු. අත්තනො මනං ගහෙත්වාු, තුමන් සිත් ගෙනැ-තුමා සිතට රැස්න සෙයින්-යී සේයී; වීසතියා පාණකොටීනං, විසි කෙළක් සත්නට; ධම්මාසමයො, සස් පිළිවෙයි. ‘පාටි හීරං කරොනේතාව අවජ්ජිත්වා ’ යන ඈයි පූථීකාල ක්රි යා‍ ‘ඨපෙසි’ යන අපරකාල ක්රිසයා හය් යොජනු. මාතු, මවු දෙවු පුත්හට. තයො පදවාරං යනු රුවන් සක්ම(ණි)න් යුගඳුරු මුඳුනෙන් මෙර මුඳුන්හි ඇකුත් පිය ගෙනැ කියත්; වෙපාදවජිද්දාති යනුයෙහි රුවන් සක්මනින් යුගඳුරු මුඳුන් පවා එක් පාසිදෙක යුගඳුරු ගලින් මෙර මුඳුන් පවා එක් පාසිදෙක; සත්වාඳරං දිස්වා යුගඳුරු මුඳුනෙහි ඇක්මෙන සථරහු බලය්. ‘මඤෙඤ’ යනු ‘උපෙස්සති’ යනු එක්බිති කොටැ යොජනු. එත්ථ , පඬුඇඹුල් සලතෙලෙහි යැ; සත්ථුරි නිසිනෙනපි, සථරහු හුන් සඳැජු. තුචජං විය භවිස්සති යනු බුදුහු කුඩාහ, සල අසුන් මහත යැ යන අභිප්රාග(ය)යෙන් කියත්; පරිත්තඪානෙ, මඳ

             1.ඝටෙහි ධ. අ.                          2. එකගොපාතසිකං ධ. අ

ධමිපියා අටුවා ගැටපදය

     තැනෙක්හි; නිච පීඪකං, මිටි පිටුවක්; අනෙනා වීවරහොගෙයෙව, ඇත් සිවුරු ගැබැ මෙ; අත්ථ;මිත කාලොවිය,1 හතයට ගිය කලක් බදු. ‘මහා ජනො පරිදෙවි’ යන සබඳ්. චිත්තංකූටං, සිත්කුළු පවු. නනො දකෙඛම යන තැනැ නො යනු වචනාලඞකාරයෙහි නිපා; අවධාරණාත්ථී්යෙහි නිපා (එව්)-නදකෙඛම යුසේයි. නරාසභං, නර අසභහු. උසභ වසභ නිසභ ආසභ යන සතරජෙනා අතුරෙහි මෙතැනැ ආසභ(‍යනු මැනැවි) ‘අපරෙ ඉමං ගථමාහංසු’ යන සබඳ් පවිවෙකරතො, පවි වෙයිහි රී ඇතිය. ‘න පුනෙහි’යන සබඳ්-පළි නො එනු යයි සෙයි. ‘මහා පවාරණ දිවෙසෙ ආගමිස්සති’යි යොජනු. ඛන්ධාඳවාරං බන්ධිංිසු,  කඳවුරු බද්හු-මුළු බඳහුයි සේයි; ආකාසමෙව ජදනං අහොසි, අව් සුළඟ ඈයි වරණ බැවින් අහස් මෙ සියත් වී; සරීරනිස්සන්දාු නාම, අහරු පිරුණම් (නම්);  දෙසෙය්යා සි, දෙස්නෙහි; ‍ ආහාරං දස්සති,(අහර)දෙනු යැ; සායපාතං, පවස හය් රැයිම්මෙ. ‘දසසු ලොක ධාතූසු දෙවතා’යි යොජනු. නගමුඬනි, ගල් මුදුනෙහි-මෙර මුදුනෙහි-යුසේයි ‘න කොචි දෙවො වි‍ෙර‍ාචති’ යන සබඳ්. අධීගයහ, මැඩැ; වාදය යොජනිකෙ ඨානෙ, දොළොස් වන යොදුන් තන්හි; දකඛිණෙය්යච පුග්ගලානං, දැකිණියට නිසි පුඟුලන‍ට; දීඝමනතරෙ, දිඟකලතුරෙහි වාදසයෙජතිකං උදධන පනතිං දොළෙ‍ාස් යොදනක් ඇති උජුන් පෙළෙ-දොළෙ‍ාස් යොජනක් තැන් බඳ උජුනු පෙළෙයි සෙයි. කිනනුඛො එත්ථත කාරණනති ආහ’යී යො ජනු ‘චුත්තමපි  චෙතං’ යනු විමන්වත් පෙළැ ආ තැන් ගෙනැ කියත්. දකඛිණෙ‍ෙය්යක පහාවෙනත‍ා, දැකිණියට නිසි පුඟුලන් පවසනුයේ;2  පඨවිතලං පාපුණි, පොළොව තලය‍ට පති- පොළොවු තලයෙහි සිටියහයි සේයි; තං, ඒ තෙපුල; භාවිතතේතන, භැවු අතුන් ඇතියහු විසින්. යං දානං දක්ඛිැ ණෙ‍ෙය්යපන සුඤඤකං තෙන දානෙන මයහං න කිඤවි පයො ජනං අත්ථී ති අත්ථාං. පරිත්තකං දානං, ඇලුප් දනක්; දජ්ජා, දිහි; අතිරොචති, ඉක්මැ වෙ‍ාරොජි. හි යනු නිපා ච‍ෙන්දාද තාරගණෙ යථා, යම්‍ සෙයින් සඳු තරු ගණ ඉක්මැ වෙරෙ‍ාජිද එසෙයින් මැ අප ඉක්මැ වෙරෙ‍ාජි-යු සෙයි සුඛෙතේත, මනා කෙතැ;  අලත්ථංි, ලද්මි;  උජ්ජඬගලෙ ඛෙතේත, රුළුකෙතැ-නෙ‍ා මැඬහැකි කෙතැයි-යුසේයි; හද්දකෙ ඛෙතේත, සරු කෙතැ; සමමාධාරං, මනා පබඳින් පුඤඤකාරං, පින් කිරිය; පුබ්බ කමං, පුසිරිකම්; කටච්ජුභිකඛං, කණෙස්සක් බත් ‘තදස්ස මහපඑලතරං ජාතං’යන

1. අත්ථ්මිතකාලතො-ධ.අ 2. වටනුයේ

සම්බහුලානං භික්ඛුනං, සම්බහුල මහණුන් - නොමඳ සමණුන් යූසේයි; උපඨාන සාලායං, බුදුන් වට්නාට් පිඬවන හල්හි. සාලිමංස භොජනාදි,1 යනුයෙහි මස් අවුළෙන් යුතු හැල් බත් සාලි මංස භොජන නම්. ‘ආදි’ ගහණින් සාලි මච්ඡ භොජන ඈයි ගන්නේයි. වට්ටදුක්ඛ පරියාන්තමෙව, සසර දුක් පරියාපන් මෙ - සසර දික්හි ඇත්ගියෙයි මෙ - යීසේයි. බුඬූප්පාදො, බුදුන් උපැත්; ධම්මසවණං, දුගී හය් සස රින් නඟනුවට් හෙයි ධම් ඇසීම්; සඞ්ඝාසාමග්ගි, සග් සමග්; සම්මොදමානහාවො, එක්වැ තුස්න බවු; රාගකන්තාරා දීනි, රා කතර ඇයින්. රා දුතිරය ඇටින් රා කතර නම්. ‘ආදි’ ගහණින් දොස කාන්තාර ඈයි ගන්නේයි. සමචිත්තනා, සම සිත් ඇති (බවු) එමෙ කියති ‘එකචිත්තාතා’ යී. නොසමඟ හොත් බුදු වජන් උගන්න ඇයි නම් විඛෙවු බොහෝ වන බැවින් ‘සමග්ගානාං බුඞ වචනං උග්ගණ්හිතුං’ ඇයි කීහු. ධතඞ්ගානි, ධුත ගුණානි; සමණ ධම්මං, මහණුන් පිරියැ යුතු ධම් - සමථ විවස්නෙහි අනුයොග - යූසේයි. මෙයින් බුදු වජන් උගැනුම් ඈයි තැව නම යෙත්. යාවකීවං, යම් පම ණක් කල්හි; සඞ්ඝ කරණායානි, සඟුන් විසින් කටයුතු කුදු මහත් කිසයන්2 වුධියෙව, වැඩ මෙ - උදෙස් පරිපුස් ඇයින් වැඩුම් මෙ - යූසේයි; පාටිකඞ්ඛා, පැසැසිය යුතු; පරිහානි, උදෙස් ඈයින් පිරිහීම් නො පාටිකඞ්ඛා, නො පැසැසිය යුතු යයි ඇරැ යොජනු

සම්බහුලානං භික්ඛුනං වත්ථු

පළමු වන බණ වරැහි අටුවා සන්න විවරුණු නිමි.

1. ධ: අ: නො පෙනේ 2. කිසැයන්

සක්කෙසු, සැහැ ජනවුයෙහි. ‘සක්කානං නිවාසො’ යී. තඬිත කොට එයට ලොප් කළ කල්හි (ණ) යුක්තවැ අව්යාක්ති වචනයි. බහු වචන බැවින් ජනපද එක්මෙ හොතුජු ‘සක්කෙසු’ යී බහු වචන කොළෝ සාකියා කොළියා කිර, සැහැ නුවර වැසියන් හා කොළ නුවර වාසියෝ ‘රොහිණී නාම නදිං බන්ධාොපෙත්වාො’ යන සබඳ්. එකෙනෙව ආවරණෙන, එක් මෙ අවුණෙකින්; ජෙඨමූල මාසෙ, ජෙටු මුල් මස්හි පොසොන් මස්හි යැ - යූසේයි; සස්සෙසු මිලායන්නෙසු, හස් මලන කල්හි - ගොයම් මියන කල්හිය - යූසේයි; කම්ම කරා, කම්කරුවෝ - සාන වපුරන ඈයි කරනුවහයි සේයි; උභතො හරීයමානං, දෙරටට ගෙනයනු ලබනුයේයි; නෙව පහොස්සති, නො පුහුනුයේයි. රත්තසුවණ්ණං, රත්රන්; නිල මණිං, නිල් මිණි; කාළ කහාපණෙච, කැළි කහවුණි (ජ්). රත්ත සුවණ්ණ යන ඈයි එකල් වොහාරුපග විසින් කීහු. ජාතිං ඝට්ටෙත්වාව ඝට්ටෙත්වාර, ජාඝට ඝටය්; සොන සිගාලාදයොවිය, බලු කැණ විලුන් සෙයින්; අත්තනො භගිනීහි සධිං, තුමන් නඟ බුහු නුන් හය් සමඟ; ඵලකාවුධානිච, ඵලක ඇවිහුජු; කුඨනො දාරකෙ, කිළියැ දරුවන්; අනාථා, සරණ නැතියහු; නිග්ග තිකා, ගති නැතියහු; කොළ රුක්ඛෙ, කළ රුක්හි; ථාමඤ්ච කායික බැලජු; බලඤ්ච, චෙතසික බැලජු යුධ සජ්ජා, රණ සජවැ; කොදානි ජානිස්සති, දැන් කවර දන්නේ - දන්නෙක් කවර ඔහු කියව - යූසේයි. ‘ජාතිස්සති උපාරාජ සෙනාපති ජාතිස්සතීති පුච්ජිත්වා’ යන සබඳ්. ඉමිනා උපායෙන, සෙනා පති ආදීන් පුළුවුත් නියෙන්’ උදකං කිං අග්ඝති, කැණැ ගනුන් දිය කුමක් අගී. ‘අප්පං අග්ඝති, යොජනු. ඛත්තියා නාමඅනග්ඝා, කුලෙන් හැම දෙනහට ඉතිරි බැවින් කැතයෝ නම් අග් නැතියහු; ලොහිත නදී, ලේ හෝ; පවත්තිස්සථ, පැවැතියක්හු (වේ) පඤ්චහි වෙරෙහි, පාණාතිපාත ඈයි පස් වෙර චෙතනායෙන්; සවෙරො, වෙර සහිතයැ - ඤතන් පණිවා නොකරතුජු වෙර චෙතනා නො පුහුන් බැවින් ‘සවෙරා’ යූහු. අවෙරො, පුහුන් වෙර ඇතියෙම්; කිලෙසාතුරා, කිලෙසින් ගිලන් වූ‍වහු; අනාතුරො, කෙලෙස් ගෙ(ලන්) නැතියෙම්; කාමගුණෙ පරියෙසනුසසු කෙකා, කම්ගුණ පිරියෙස්මෙහි උසා ඇතියව්; අහංඅනුසසු කෙකා, මිස් වැයයම් පුහුන් බැවින් අව උසා නැතියෙම්.‘යෙ ගිහිනො වදනති’ යන සබඳ්. ‘සන්ධිවච්ඡෙදාදිවසෙන ජීවත වුත්තිං උප්පාදෙත්වා ’ යන සබඳ්. සන්ධිොච්ජෙද නම් (උ) මඟ බිඳුනේයි. ‘ආදී’ ගහණින් එකාගාරික කරණ ඈයි ගන් නේයි. වෙජ්ජකම්මාදි වසෙන, වෙජ්ජකම් කරන ඈයි විසින්. ‘ආදි’ ගහණින් නකත් කියන ඈයි ගන්නේයි. ජීවිත වුත්තිං, ජිවි උවාරණ්; තෙහි, ඔවුන් වරා; සුසුඛං වත, සොටු සුවෙන්1 ලවු

157 සාකිය කොළියානා වත්ථුත.

පඤ්චසාලාය, පඤ්චසාලා නම් ඇති; උපතිස්සයං, උප නිසැ- හේ සපුව යූසේයි; නක්ඛත්ත දිවසෙ, සැණ දව සෙක්හි; අලඞ්කත පටියාත්තා, සජනලදු වැ පිළිවෙළ වුවෝ නො එක් අලකරින් සජනලදු වැ සැණ අනුහවට් යුතුවූ හයි සේයි; අධිමුච්චිත්වාල, බිමිසැ.3 එවුන් තුමන් කර (න සෙයින්) නො කොටැ දී තුමා කරන සෙයින් ඉටීම් අධිමුච්චන නම්. කටච්ජු භත්ත මත්තම්පි, කෙණෙසියෙන් ලත් බත් මතුවකුත්; යථා ධොතෙන පත්තෙන, යථ දෙවි පයින් - කිසි අමිසක් හය් නො මුසුවූ (ප) යෙන් - යී සේයි; අපි සමණ පිණ්ඩමලත්ථ්, කිම? මහණ් බික ලදුහිද; පාණිං පහරිත්වාම, පෙණ පැහැරැ අත් පිඬු හෙළය් - යූ සේයි; හස්ස කෙළිං, සිනා කෙළි; ජිඝච්ජා දුක්ඛෙන, සා දිකින්. ‘ආභස්සර බ්රණහ්ම ලොකෙ බ්රතහ්මානො විය’ යනු සප්පීතිකජ්ඣාන තෙලෙහි කෙළවර තල ගෙනැ කියත්. මතුයෙහි සප්පීතිකජ්ඣන් උපතුජු හොත් භවතිප්පී තික වන බැවින් පවත්හි උපජන පීති බිලී නොවෙයි යන අභිප්රාජ(යි). පීතිසුඛෙනෙව, ඵල සමවත් සපියුතු පීසුවෙති යූසේයි; එකම්පි කිඤ්චනං, එක් පිළිබුදෙකිජු

158 මාරාවට්ටන වත්ථු

කාසි ගාමකං, කසීරටැ ගමක්; ඛීර මුඛං, කිරිගඳ නොපී3 මුව ඇතියහු; පච්චාමිත්තස්ස පිඨිං, පසමිත්හ පිටු4 - සතුරා පිට යූසේයි

159 කොසොල් රජහු වත්.

ආවාහං, පති කුලයට යන මඟුල්; අඤ්ඤාණාභිභූතො, මොහෙන් මඬන ලදුයේයි බුදුහුදු සඟහුදු වැට යුතුවහයි

1 සුටුසුවෙන් 2 බිමසැ 3 නොවි 4 පිට්.

ජන්න ඤණට පිළිවක් බැවින් මොහ මෙතැනැ අඤ්ඤාණ නම් වී. වධූකං, භරියං; තස්සජ්ඣාසයං, ඔහු අදහස්; දොස කලිනා (සදිසො), දොස් වරජ හය් සම

160 අඤ්ඤතර කුලදාරිකාය වත්ථු

දුග්ගත මනුස්සං, දුගී මිනිසක්හු. ‘උපකරණා‘භාවෙන දුක්ඛං ගතොති දුග්ගතො.’ මනං, සිත්; ගොණො, ගොනෙක්; අනුමොදනත්ථාදය, අනුමෙවුනි1 සඳහාය් - තුමන් දුන් දනැ අනුසස් අසනු සඳහය් - යූසේයි; ගොගණෙ, ගෙරි මුළ්හි; අඤ්ඤං2 දෙය්යන ධම්මං; දාන වෙය්යා වටිකං, දන් කැමියා; භික්ඛුසඞ්ඝස්ස අතිරිත්තං, බික් සඟහට එළවු පස යෙන් ඉතිරියෙක්; ඉමං පරිවිස, මොහු සතප - මොහු බොජය1 යූසේයි, මුඛං චික්ඛාලෙසි, මුව විස(ල්) වී - මුඛධොව(න) කෙළේයයි සේයි; පස්සධ දරථස්ස, නිවි දරථ ඇතියහු. දරථ නම් කැළකිරීම්; උජ්ඣායිංසු, අවඤ්ඤා කොළොයි; ජිඝච්ජිතො, උපන් සා දුක් ඇතියේයි; සකිං, එක් යලක්; තිකිච්ජිතො, සනහන3 ලදුයේයි; තදඞ්ග වසෙනවා පහීයති, තඳග විසින් එව් පැහෙ - යාව පහොනයි සේයි. අයං, ජිගච්ඡා; පරමානාම, ඉතිරි නම්