तरुण तपसी/02
बिचमा भुमरी परी परी
बहँदी सम्थरकी नदी सरी।
फिर बग्न गयो उसै गरी
मुनिको शीतल सूक्तिमाधुरी।।1।।
चपेटा पर्नाले नियति अगुवा कर्मगतिको
लियेथें यो चोला जुन बखतमा लोकहितको।
उसै वेलादेखी जुन जति सहें कष्ट कहर
सबै त्यो सुन्दैमा पनि तिमि हुनेछौ थरहर।।2।।
म जन्मेको मात्रै, तन शिथिल, मन्टो पनि लुलो
कलीला रौं जस्ता पयरऽ: अडिने शक्ति फितलो।
चुचे दाह्रे ढुङ्गा तलतिर कडा, माथि छ खडा
कठै त्यो शून्यात्मा मलिन नभको शून्य मुखडा।।3।।
सहारौं, सम्भारौं, अशरण छ यो बालक भनी
मलाई को हेर्ने? उस बखत मायावश बनी।
जती चल्थे फिर्थे, सब मतलबी नासमझ ती
कठै अन्धा जस्ताऽ: विषयविषले व्याकुल अति।।4।।
कतै दायाँ बायाँ तिलभर पनी नेत्र नधरी
जथाभावी चल्दा अबुझ बटुवा टम्टम गरी।
म थर्कन्थें, भन्थें पनि गिडगिडाई तिनिकन
दुवै आँखा हेरी हिंड जमिनमा, अन्ध नबन।।5।।
ठुला साना प्राणी चतुर विधिका सन्तति सब
सबैको साझा हो प्रकृति गुणको भोग्यविभव।
सबै हाँसून् खेलून् सरल रसिलो जीवन धरी
धरालाई पारी प्रणयरसले देवनगरी।।6।।
बढी, बाँचौं, भोगौं विषयसुख राम्रोसित भनी
तिमी जस्तो गर्छौ प्रबल रुचि, उस्तै अरु पनि।
ठुलो को? सानू को? सम छ सबको जीवनविधि
सबैलाई प्यारो विषयसुखको यो जलनिधि।।7।।
अहन्ताको ठोक्तै घट घट विषे दिव्य तबला
अहन्ताको एकै भुवनपतिको जीवनकला।
भई भोगप्रेमी हरतरहले घुम्छ भवमा
उसैको सत्ता हो अनुभव लिने भित्र सबमा।।8।।
ऽ:दयाऽ: भन्ने एकै मधुरतम पीयूषरसको
पिई प्याला मीठो अनुभव लिँदै भित्र उसको।
यता विश्वप्रेमी बन मतलबी भाव नधर
उतालाई सोझै अमरपदवी हासिल गर।।9।।
किरामा, पक्षीमा, नर, पशु, लता, वृक्षतकमा
अहो एकैनासे परम चितिको दिव्य चकमा।
फुरेको देख्दैछौ तदपि किन गर्छौ धरमर?
विवेकज्योत्स्नाले सकल धरणी शीतल गर।।10।।
ठुलाले सानाका उपर करुणा दृष्टि नगरी
जथाभावी चल्दा धरणि सब हुन्छिन् यमपुरी।
कलीलो यो मेरो वय छ, बटुवा हो जनि गर
चलाऊ बिस्तारैसित नजरकै साथ पयर।।11।।
कराई चिच्च्याई यसरि बिलना वन्दन गरी
म बोल्थें त्यो वेला विकल बिचरो न्याहुल सरी।
कठै मेरो भाषा नबुझि सब चल्थे टमटम
हुनाले क्यै छ्यौमा उस दलनमा तै परिनँ म।।12।।
कहाँ कस्ले कस्तो किसिमसित कुल्चन्छ शिरमा
भनी डर्दै, तर्दै नयन बटुवाका पयरमा।
म गन्थें बाटोमा निशिदिन कठै। जीवनघडी
मजा मानी बुन्थें मलिन मुखमा जाल मकडी।।13।।
जसै बल्झे माखा, मसक बिचरा जालबिचमा
अनी कालो कालोपम शठ शिकारी नगिचमा।
पुगी दाह्रा धस्थ्यो रगत सब चुस्थ्यो तननन
म आँखा चिम्लन्थें सहन नशकी त्यो शठपन।।14।।
कठै यस्तै यस्ता धरणितल नै नर्क गह्रुका
गरी फिर्ने पापी कुटिल कपटी जीवहरुका।
तमासाले गर्दा मन विकलतासाथ चिरियो
विधाताको लीलावश पयर विस्तार थिरियो।।15।।
हवाको, धर्तीको, गगनतलको जो तिन थरी
बहन्थ्यो छातीमा रसबल उसैको भर गरी।
उठें सुस्तै सुस्तै, अलि अलि बढ्यो शक्ति मुटुको
उदायो यस्तैमा प्रखर महिमा ग्रीष्म ऋतुको।।16।।
विजेताको मानू विकट विजयोन्मादजनित
प्रतापज्वालाले सदृश, किरणश्रेणिखचित।
कडा ती दुर्दर्श ग्रहपति चढे मध्य नभमा
फिँजारी चौतर्फी भुवनभर सन्ताप भवमा।।17।।
हवा, पानी तात्यो, धरणितल तात्यो, नभ पनि
अँगेनू भैहाल्यो रविकिरण बल्दा दनदनी।
ठुला साना प्राणी सकल उसमा पिल्सिन गये
म त्यो वेला टिक्थें कसरि बलियो दैव नभये?।।18।।
न ता मेरो काया प्रबल, न त छाया छ घनको
न ता स्पर्शै मिल्थ्यो पलकभर चीसो पवनको।
कठै त्यो वेलाको अति विकल सन्तप्त मनको
अवस्था नै अर्को, सहजसित शक्ने कहन को?।।19।।
खडेरीले पोल्दा तन सब शुक्यो, मस्तक झुक्यो,
छुट्यो मानू नाडीचलन, पदमा जीवन लुक्यो।
नमिल्दी हो ता त्यो बखत जननीतुल्य रजनी
म लिन्थें यो चोला बदलिकन अन्तैतिर जुनी।।20।।
निशाले छर्थी जो अमृतरस वा शीतलपन
उसैद्वारा गर्दै दिवसभरको दाहशमन।
जती चढ्थ्यो राती विकल मुटुमा जीवनबल
उती घट्दै जान्थ्यो दिनभर सबै त्यो तलतल।।21।।
सही चर्को ज्वाला नियतिगतिले बन्धन परी
रही त्यस्तो चालासित अधमरा जीवन धरी।
बितायें त्यो गर्मी ऋतु सकल, वर्षा शुरु भयो
मलाई त्यो भाग्योदयविधिविधाता गुरु भयो।।22।।
बजाई चौतर्फी विजयनगरा त्यो घननन
उठी ठाडै गर्जी भुवनभर घुम्दै फननन
खडा भो कृष्णाऽऽत्मा जलद जब तेही बखतमा
चढ्यो मेरो शोकाऽऽकुल मन खुशीको तखतमा।।23।।
उज्यालो आशाको चहक चुहुँदो चारु बिजुली
जती गर्थ्यो कालो घनपटलमाथी झिलिमिली।
उती हुन्थ्यो मेरो हृदय सहसा सर्र सरस
थियो मानू प्राणै उस घनघटाको परवश।।24।।
विधाता पग्ल्यो वा जलदघटदेखी जल चुह्यो
सुधा बर्स्यो यद्वा प्रकृतिजननीको दुध बह्यो।
अहो जस्ले गर्दा लहलह भयो जीवन सब
निमेषैमा उर्ल्यो शतशतगुणा वृद्धिविभव।।25।।
अकस्मात् मिल्नाले मधुरतम त्यो जीवनसुधा
भयो मेरा लेखा अमरनगरी तुल्य वसुधा।
उदायें, मौलायें, जड पनि जमायें वरिपरि
पस्यो त्यै वेलामा तर मकन अर्कै थरहरी।।26।।
क्रमसित घटनाको चित्र सारा उतारी
विकसित मुखशोभा शान्त गम्भीर पारी।
किन किन मुनि फेरी बेसरी चक्कराये
मधुर अमृत बग्दो सूक्ितधारा दबाये।।27।।