گیزلی معبد / Gizli Mâbed
كچن كون توقادليانده سرمد بكا كنج بر فرنك تقديم ايتدى. صوربوندن آرقاداشمش! قومرال، چينى ماوى كوزلو، كوزه‌ل، نارين، نازك بر چوجوق! آزغين بر "شرق" مفتونى! ايلك لافى بو اولدى:
- عزيزم، سز كنديكزى بيلميورسكز. آوروپايى بر شى ظن ايده رك كندى كوزه للكلريكزى كوره ميور، كندى اسرارلريكزى ياشاميورسكز...
بردنبره حقلى مى، حقسز مى اولديغنى كسديره مديكم بو توبيخه كولومسه دم:
- ياشاماديغمزى، كوره مديكمزى نه بيليورسكز؟..
- بونى كوزمله كوردم، دييه جوشدى. اوچ كيجه در سرمدك أونده يم. هرشى آلافرانغه: يمك صالونى، ياتاق اوداسى، قاريسنك، قارده شلرينك كيينيشلرى، حركتلرى، حتى ذهنيتلرى، تلقيلرى بيله هپ آوروپاكارى! آه نره ده لوتينك توركياسى؟..
- لوتينك توركياسى قارشى طرفده! ديدم.
- أوت اويله سويليورلر. فقط ايچنه كيريلمه ز بر عالم! يازق كه سز بو پيتورهسك عالمى سوميورسكز!..
- سوه نلريمز ده وار... ديدم.
- سز سوه نلردن ميسكز؟..
- أوت...
ديه مبالغه لى بر تهالكله باشمى صاللادم. "ثابت فكر" لرينك حدودينى آشامايان فرنكلر نه معصومدرلر! بو كنج آوروپالى ده بونلردن بريدى. توركيايه داءر قونوشمغه
باشلادق. ادعا ايديوردى كه بز كنديمزى طانمييورز؛ أك كوزه ل، أك زنكين، أك بديع سوقاقلريمزه پيس ديورز؛ آرتق كوزلكدن محروم آوروپا بنالرينه، معظم جاده لره، طبيعتى ءولدوره ن هندسه چيركينلكلرينه قيمت ويريورز... روملره حدتى غرض درجه سنى كچيوردى. بك اوغلندن اويله نفرت ايتمشدى كه: "به ايكرنج غرب قاريقاتورى، ياربى!" ديركن عادتا صارارارق تيكسينيوردى. قافاسى لوتينك مخيلاتيله دوليدى. بزم سفات، وحشت، جهالت ديديكمز پريشانلقلريمزه او "خارقه!" ديور، بو نهايتسز مزبله لر، بايقوشلو ويرانه لر قارشيسنده ناصل اولوب ده بديعى بر هيجان دويماديغمزه شاشوب قالييوردى. نهايت كنديسنك، آوروپاليلاشمامش بر تورك أوينه كوتورولمسنى بندن رجا ايتدى. عقلمه بردنبره قارا كومروكده اوطوران اختيار سوتآنه م كلدى. بو غايت صوفى و غايت ستؤيك، غايت محافظه كار بر قاديندر، كندندن بويوك اسكى عرب حالايقجيغيله اوطورور، قوجاسندن قلان اوفاجق بر ايرادله راحت راحت كچينير.
- اويله ايسه سزى هيچ آوروپاليلاشمامش اختيار بر دولك أوينه كوتورهيم! ديدم.
تشكر ايتدى. سويندى:
- نه وقت؟..
- بو كون، حتى ايسترسه كز شيمدى.
- بو ممكن مى؟..
- ممكن، يالكز باشكزه بر فس آلاجغز، ديدم.
بويله آنسزين كيتمك، آلاتورقا أوده تكليفلره، تكلفلره ميدان براقماياجق، طبيعتى، پيتوره سكى، بو شرق مفتونى فرنكه اولديغى كبى كوستره جكدى. سرمد زواللينك سوينجنه كولمكدن قاتيليوردى. اوكا وداع ايتدك، بر آرابايه آتلادق. بايزيده ايندك. فرنكجكه بر دكاندن جكر كبى قيپقيرمزى بر فس آلدق. قاليبلاتدق. تراموايه بينمك ايستمدى.
- بورادن آشاغى هپ تورك محله سى مى؟ ديدى.
- أوت هپ تورك محله سى.
- او حالده رجا ايده رم، يايان كيده لم.
- پك اعلا!.. ديدم.
يانغين يرلرندن يورودك. سيسلي بر هوا، بولودلو، قاراكلق بر سما خراب أولرك، تنها ويرانه لرك سكوننه صانكى آجى بر حزن قاريشدييوردى. يولده اوكا تعليمات ويردم. سوت آننه مه كنديسى ايچون چركس دييه جكدم.
واقعا او خوروزدن قاچان بر قادين دكلدى. فقط بلكه بر خريستيانك ياننه چيقمق ايسته مزدى. بو بسيط آنتريقه كنج فرنكك مخيله سنى داها بتر آله وله نديردى. بر طرفه چارپيلمش سياه، چوروك تحتا أولر، ييقق دوارلر، سوكوك چاتيلر قارشيسنده دورويور، "اوخ، نه منظره، نه منظره!" دييه بر تورلو آيريلاميوردى. ايكى ساعتده أوه كله بيلدك. بو اوچ قاتلى، اخشاب، براز ويرانجه بر بنادر. قاپىيى چالدم. اختيار عرب آچدى.
- سوت آننم يوق مى؟، ديه صوردم.
- قومشوده. بىيورڭبىيورڭ.
- هايدى، قارانفيل دادى، كيت قوش، بنم كلديكمى سويله. يانمده ده بر مسافرم وار. بو كيجه سزده قالاجغز، ديدم.
ايچرى كيردك. تميز فقط قاراكلق طاشلقدن كچه رك قوجا بر مرديوندن چيقدق. مسافر اوداسنه كنج فرنك باييلدى. يرده كوزل بر عجم خاليسى ياييليدى. ديوارلر -مرحوم خطاط سوت بابامك يادكار براقديغى - لوحه لرله سوسله نمشدى. ياصديقلرينه فس رنكى پرده لرك دوشديكى سديرلر قيرمزى وه لانسالرله أورتوليدى. قارشى قارشىيه اوطوردق. قافه سلره حيران اولدى.
"عادتا كنديمى بر رؤيانك ايچنده صانيورم!" ديدى. سوت آننه م كلنجه بنم كبى ألنى اوپدى. آرا صيرا bباشنده كى فسى اونوتويور؛ غير إختيارى ره وه رانس حركتلرى اظهار ايديوردى. سوت آننه م بونك پك فرقنه وارمادى آما:
- قونوشديغكز لاف چركسجه يه بكزه ميور، ديدى.
بن:
- آننه جكم، بو سنك بيلديكك چركسجه دكل، هجرتدن صوكرا چيقمش، روسجه ايله چيچنجه ايله قاريشيق يكى بر چركسجه! دييه قانديردم.
سوزده بو چركس مسافر، حجه كيتمك ايچون استانبوله كلمشدى. سوت آننه م حج وقتى اولماديغنى خاطرلاتنجه اوكا ده بر قولپ بولدم. مقصدى داها اول داورانوب استانبولده براز توركجه اوكرنمكدى.
- آه بو ياشده حاجى اولمق، نه موطلو، نه موطلو، داريسى سنك باشكه!.. ديوردى.
- آمين، آمين!..
فرنك، آغزمزدن چيقان بو كلمه يى بردنبره طانييور، آشنالغنى كوسترمك فكريله كندى شيوه سيله تكرارليوردى:
- آمه ن، آمه ن!..
سوت آننه م بو چركسله حجه برابر كيتمه مى طوتدوردى. حاصلى يمك زماننه قادار هپ حجدن، خوجادن فلان بحث ايتدك. بن سوت آننه مك نصيحتلرينى چيتير چيتير هپ چركسجه يه ترجمه ايتدم. صوفرايا اوطورونجه فرنك بتون بتون بديعى هيجاننك ايچنده غشى اولدى. يالكز يابانجى مسافرلره چيقان كوموش سينى، زواللىيى ده لى ايده جكدى. چاتالى براقيور، سوت آننه م كبى اليله يمكه چاليشيوردى. بن واز كچيردم. ألل ه يمك يالكز اختيار قادينلره مخصوص اولديغنى سويلدم. دنيانك اك راحت وضعيتى باغداش قورمق اولديغنى ادعايه باشلاركن صوفرادن قالقدق. قهوه لريمزى ايچدك. سوت بابامك كتبخانهسنده يادكار كبى دوران اسكى يازما كتابلرى مسافريمه كوستردم. نقشلره، جلدلره، مينياتورلره حيران قالدى. اويقو زمانى كلنجه، اونى قارانفيلله برابر اك اوست قاته چيقاردق. ياتاغنى باغچه اوستندهكى اودايه ياپمشلردى. آياق يولنى فالان كوستردم. "بون سوار" ديدم. بن ده اورتا قاتدهكى اودايه چكيلدم. كيجه فورطنه چيقدى. شدتلى بر ياغمور ياغدى. صباحلين غايت كوزه ل بر هوا آچيلمشدى. فرنكى اويانمش، كيينمش بولدم. ياتاغك ايچنه اوطورمش، بر شيلر يازييوردى.
- بونژور...
- بونژور، مون آمى!..
- نه يازييورسكز؟..
- اوخ، تحسساتمى!..
- او قادار متحسس مى اولديكز؟..
- تعريف ايده مم، سزه تعريف ايده مم!..
آشاغى ايندك، صباح قهوه لريمزى ايچدك. سوت آننه مك اللرينى اوپدك. بو فرنكى، داها بتر شرق پيتوره سكنك ايچنه باطيرمق ايچون يايان اولاراق فاتحه كوتوردم. جامعك قارشيسنده كى قهوه يه اوطوردق. برر ناركيلا ايصمارلادم. طيشارى ءوفله مه سين ديه اولا اهميتله ايچمك عمليه سنى اوكره تدم. كيفلريمز كلمه يه باشلايوردى. زواللىيى ينه آزيتديرمق، جوشديرمق ايچون:
- عزيزم، شو قارشيكده كى معبده باق، ديدم. نه لطافت، نه مهابت دكلمى؟
فرنك كولومسه دى، او قادار متهيج كورونمه دى. داها دون ييقيق چشمه لرك، eاكرلمش دوارلرك حضورنده دهلى كبى چيرپينان بو آدامك قيدسزلغى توحافمه كيتدى. صوردم:
- بو آبده يى بكنمديكز مى، يوقسه؟
- بو، بو معبد هيچ... ديه ماوى كوزلرينى كوچولته رك تكرار كولومسه دى.
- به ديمك هيچ؟ بو استانبولك اك معظم بر آبده سيدر...
- بو، هيچ... بو معبد، هيچ...
- به ديمك؟..
- بن اوندن داها مهمنى كوردم.
- اولاماز، ديدم، ﻧﻪ وقت كورديكز؟
- بو كيجه...
- رؤياكزده مى؟..
- خاير...
- يا نره ده؟..
- أوده...
- هانكى أوده؟..
- ياتديغمز أوده...
شاشالادم.
- نه كورديكز جانم؟.، ديدم.
- پيه ر لوتينك كوره مديكى بر شئى! هيچ بر آوروپالينك طانيمديغى بر سرى!..
كولومسيوردم.
- أوت، بن سزك كيزلى معبدكزى كوردم، ديدى.
- ناصل كيزلى معبد، جانم؟..
- نافله صافليورسكز. بن كوردم ايشته!.. عصرلردن برى آوروپاليلرك كوزلرندن صاقلاديغكز محرم معبدكزى، خصوصى معبدكزى بو كيجه كوردم. اما امين اولكز، بو سرى محافظه ايده جكم. پارسه كيدنجه غزته لره يازماياجغم، دفترمده مقدس بر شي كبى بو خاطره صاقلى قالاجق.
- لافلركزدن بر شى آكلاميورم، ديدم.
- اصرار ايتميكز كوردم، كوردم...
- نه يى جانم؟..
- كيزلى معبدكزى!
- بزم كيزلى معبديمز، فلان يوقدر.
- نافله انكار ايدييورسكز، بن كوردم.
- توحاف، چوق توحاف!.. دييه باشمى صالليوردم.
فرنكجك دايانامادى. جبندن ماروكن قاپلى بر دفتر چيقاردى.
- باق كورمش مىيم، كورمه مش مىيم؟! ديدى.
صوك صحيفه لرى اوقومغه باشلادى: "...صباح! بويوك بر هيجان، بر حظ ايچنده شو سطرلرى يازييورم. دون سرمدك تقديم ايتديكى بر توركله بو استانبولك اك مجهول يرينه كلدم. مكرسه ژاق قازانوا، پيه ر لوتى فلان قوناقلرله ياليلرك سلاملق داءره لرنده برر قهوه ايچمكله شرقى كوردك صانيورلرمش. اصل شرق كورونمه ين طبقه لرده... بن ايشته هيچ بر آوروپالينك كوره مديكى شئى كوردم. بوراسى اختيار، طول بر قادينك اوى. غايت ديندار بر قادين. أوك ايچى، صوفرا طاقمى، عادت، طرزلر، حاصلى هر شى هيچ بوزولمامش... تماميله آللتورقه. كيجه بنى أك اوست قاتده بر اودايا ياتيرديلر. صباحلين غايت ايركن اوياندم. ياتاقدن قالقدم. غريب بر تجسس ايچمى ييوردى. آياقلريمك اوجلرينه باصارق ديشارى چيقدم. قارشيده بر اوده واردى. قاپيسى آرالقدى. ياواشجه ايتدم. بر ده نه كوره يم؟ كيزلى بر عاءله معبدى!..
بياض پرده لر اينيك. آرالرندن صولوق بر آيدينلق كيرييور. دوارلرده بر چوق بويوك لوحه لر آصيلى. كوشه لرده آغير جويز آغاجندن ياپيلمش، ده مير چنبرلى مزارلر دورويور. شبهه سز بو مزارلرده سوكيلى ءولولرك موميه لرى وار. بر دانه سنى آچمغه چاليشدم. ممكن دكل، كيتلى! صوكرا يرده ايريلى اوفاقلى بر چوق قابلر دورويور. بعزيلرى باقيردن، بعضيلرى پورسه له ندن! ايچلرنده قيمتليلرى وار، مثلا قاپينك حذاسنده، برنجى مزارك اوكندهكى غايت قيمتلى، اطرافى آلتونله يالديزلانمش بر قاب. كوشه ده كى يشيل بر وازو...
كيم بيلير ناصل بر طوپراقدن ياپيلمش، معبدك ايچنده معناسنى آكلاياماديغم بر نسبت داخلنده ايپدن بر طاقم ضلعلرله زاويهلر كهريلمش. بو مقدس زاويه لرك اوزرلرنده شبهه سز ءولولره عاءد اولان بر طاقم رهليكلر آصيلى. قابارده مقدس صولر دوريور. بعضيسنده طاشاجق درجه ده چوق. مكه نك، مدينه نك، كيم بيلير، هانكى مجهول، هانكى مقدس كوشه لرندن كلن بو اسرارلى، بو مقدس صولردن طاتدم. برآز ككرهمسى... قابلرك ديبنده خفيف، اما غايت خفيف بر طوپراق طورطوسى وار. هر قاپدن ايچدم. هپسنك طادى بر. قلبم چارپمغع باشلادى. ممنوع بر معبده كيرمش بر كفرباز، بر خاءن، بر كافر هيجانيله ديشارى چيقدم. صانكه بو مزارلر بردنبره آچيلاجق، ايچلرندن يوزلرجه سنه اول ءولمش اختيلر توركلر قاوقلريله، ياتاغانلريله، قالقوب اوزريمه يورويه جكلر صاندم. صانكى ديوارلردهكى لوحه لر صاللاندى. مقدس قابلرك ايچى چالقاندى. صانكى او آن بر ده كيز اولاجق، اوراده بنى بوغاجقلردى. بو مقدس صولرك حدتنى، سكوتنى، علويتنى شيمدى ايچمده دويويور كبى اولويورم. اسرارلى، مبهم بر رخاوت، بر آتش دامارلريمه ياييليور. بينمده قاراكلق، مجهول بر قبه نك درين عكسلرينى ايشيتيورم. اويله آكلاتيلماز بر هيجان دويويورم كه..."
كنديمى طوتامادم. اويله بر قهقها آتدم كه فرنك مارپوجنى ألندن دوشوردى. آزاجق داها ناركيله سى دهوريله جكدى. صباح كيفنى چاتمغه كلمش مشتريلرك آفيونلرينى پاطلاتدم. ديك ديك يوزيمه باقييورلردى.
فرنك صوردى:
- نه يه كولويورسك؟..
- آيول سن كيزلى معبده كيرمه مشسك! ديدم.
- يا نره يه كيرمشم؟..
- سوت آننه مك صانديق اوداسنه!
- صانديق اوداسى نه؟..
- بزم أولرده قومود، آينالى دولاب فلان يوقدر. اشيالريمز، برر صانديقده، صانديقلار ده بر اوداده دورور. او مزار ظن ايتديكك ده مير چنبرلى، جويز تابوتلر، بزم چاماشير صانديقلريمزدر.
- يا ديوارده كى لوحه لر؟..
- سوت بابامك اثرلرى! يادكار دييه سوت آننه م صاتميور.
فرنك ايناناميوردى. بن حلا كولويوردم.
- يا ايپدن ياپلمش هندسى شكللر؟؟ ره "ليك" لر؟..
- ياغمورلو هوالرده چاماشير آچمغه محصوص ايب. زاويه لر، مثلثلر، تصادفاً تشكل ايتمش؛؛ ره ليك ظن ايتديككز ده قوللانيلمايان اثوابلر..
فرنك ينه ايناناميوردو. ماوى كوزلرى بردنبره بولوطلانمشدى. يالانيمى ياقا لامش كبى باشنى صاللادى:
- يا او مقدس صولر؟؟ اونلره نه دييه جكسك عزيزم؟.. ديدى.
- كيجه ياغمور ياغدى. سوت آننه مك صانديق اوداسى، بيلدم بيله لى آقار. طاواندان داملا ياجق ياغمور صولرى يرلرى ايصلاتماسين ديه كيجه لين قارانفيل، او قابلرى اودايه صيرا صيرا ديزمش اولمالى... ديدم.
فرنك أولريمزك اوزرندكى "ماشاالله" لوحه لرينى ملى بر سيغورطا شركتنك اشارتلرى، صاچاقلريمزده صاللانان نظرلق پاپوچلرنى دامدن دامه قاچان خرسزلرك اورالره طاقيلوب قالمش آياق قابلرى ظن ايدن مشهور ملتداشى كبى، بر آن دوردو، دوشوندى. درين درين ناركيله سنى چكدى. يوتقوندى. ألنده آچيق قالان دفترينى جبنه صوقدى. بن حالا دورويور، دورويور، كوليوردم.
- كولمه عزيزم، سزك صانديق اودالريكزده بيله اويله اسرارلى، اويله آكلاشيلماز، اويله مبهم، اويله دينى بر حال وار كه...
- نه كبي؟..
- اويله بر شي كى... سز كورسكز... كوره ميورسكز والسلام... ديدى...
فقط بزم كوره ميوب ده او يالكز كندى كورديكى شيئك نه اولديغنى بر تورلو سويله يه ميوردى.
معلوميا، توركلر حكملرنده چوق نازكدرلر! "بز كور ايسه ك، ايشته سز ده ديلسز سكز!" جوابى تا دوداقلريمك اوجنه كلمشكن صوصدم. هيچ سس چيقارمادم.