دیوانی مەحوی/ە

by مەحوی

-1-

لە چاوی بەد خودا حیفزی بکا ئەو شۆخە سەرمەستە	سەریش ئەبڕێ، سەریشی لێ دەدا، هەی هەی چ سەربەستە!
بنازم بەم سەراپا نازە، بازی غەمزە تێ بەردا	ئەگەر سیمرغی بەر بێ هەم بووە یەک مورغی پەڕ بەستە
ئەسیری چاهی غەم بێ، خانە با دەربەستە بێ مەجنوون	لە خەیمەی نازدا عوشرەت دەکا لەیلا، چ دەربەستە!
بە فکرێکە کە ئەم خوونڕێژە شیری بەستە پشت ئەمڕۆ،	لە ئەستۆ دانی کێیە؟ کێ دەکا ئاخۆ کەمەر بەستە؟!
بەرەڵدا کردنی نەفست زەرەرخێزە و فەسادئەنگێز	بە ڕەحمەت بن قەدیمی ئێمە فەرموویانە: «خەر بەستە...»
قسێکی پڕ لە تەئسیری بە فرزەندی دەوت پیرێ:	عەزیزم تازە گەیوی تۆ، ئەمن باری سەفەر بەستە
لە بەر قاپی خەراباتا منی دی، عیشوەیێکی کرد	وتی: مەحوی لە بادەت چی، ئەتۆ خوێنی جگەر بەستە

-2-

کە دیم ئالۆزە چاوی، زوو وتم: ئەم فیتنە هەڵبەستە	وتی: جاران ئەتۆ دەتوت بە من: کەم فیتنە هەڵبەستە
بە سووتن چم، گلەم نەبووە لە دەردی سەردی میهری تۆ	من و شەکوە؟ وتی: گوێ ناگرم لەم فیتنە هەڵبەستە
بە غەیرەز شوکر، ئەگەر شەکوەم لە جەوری تۆ ببێ، سپڵەم	وتی: حاشا، دەزانم ئەم ڕەقیبەم فیتنە هەڵبەستە
بە جێیە کوشتنم، سووتاندنم، خاکت بە با بۆ دام؟!	وتی: ئاهەنگی عیشقی من مەقاماتە لەگەڵ بەستە
بە زوڵفیدا هەڵاوەسرابوو دڵ عومری بە سەد ئامال	نیگاهی وەک ئەجەل هات و وتی توولی ئەمەل بەستە
قەزا بێ دەستەڵاتت کا، چیە غەیری ڕەزا چارە؟	لە بەر دەستی جەلابا ڕێویێکە شێری پەل بەستە
بە خۆ کوشتن نەجاتی خۆ بدە مەحوی وەکوو فەرهاد	لە زۆری قەهرەمانی عیشق، ئەفەندم، هەر ئەجەل بەستە

-3-

لە ڕێگەی مەهلەکەی عیشق ئەر بەڵاجۆ نی، برا، لا دە	ئەوی من چووم و لەوما دی هەر ئاهـ و داد و فەریادە
لە بەحری نووری حوسنی بێ نیشان ئیفشا کە یەک مەوجە	نیشانی دە بە عالەم ئیختیراعی حەشری بێ وادە
چییە؟ خوسران ئەمەندە مەستی لەهو و لەعبی دنیا بوون	برا! عومری گرامی بەس لەڕێی ئەم بادە بەر با دە
بە غیبتە بەو خوداپێداوە طوبىٰ لَهیە ئەهلی خولد	لە کوورەی ناری غەمدایە بە داغی دەردی تۆ شادە
هەمیشە دیدە بەحری گەوهەرە و دڵ پڕ لە نەقدی داغ	لە بن نایێ بە مەسرەف چونکە خەزنەی من خودا دادە
لەسەر تۆ بوومە پەندی عالەمێ، وتم و وتی: مەحوی	بەسی بێ موشریکی، بەس، یا لە دنیا یا لە من لا دە

-4-

عەجیبم دێ لە عەقڵی ئەو کەسە وا تێ دەگا مەردە	کە چی وەک خان و خانم دائیما دڵخۆش و بێ دەردە
بە پیری مەرگەوە فرسەخ بە فرسەخ ڕۆیون مەردان	ئەوی باکی لە مردن بێ دیارە بڵح و نامەردە
لە بەر قاپی مەحەببەت ئەو خودا پێ داوەیە ڕووسوور	حەزینە، دیدە پڕەسرینە، دڵ خوێنینە، ڕوو زەردە
لە ئەحبابی قەدیمی بەزمی ئولفەت ماوەتن دو تەن	یەکێ پەروانە هەمدەردە، یەکێ بولبول کە هەم فەردە
برالە! ئەم هەموو ئۆباڵە بێ بەو گەردنە حەیفە	بنیشێ بەم حەدە ئەم گەردە لەو مینایی بێ گەردە
لە دەورمدا حەسار: ئافەت، لە سەر سەر خەیمە: دوودی ئاهـ	لە سایەی عیشقەوە بوومە شەهی ساحیب سەراپەردە
چلۆن ئەو دێتە چاوی من کە یەکسەر عونسوری ئاوە	مەحاڵە من کە بچمە دڵیەوە، دڵ کیشوەری بەردە
تەپ و تۆزی غوباری دیم و ڕێگەی گۆڕی و دەیوت:	دەترسم دامەنم ئاخر ببێ ئالوودە بەم گەردە
دەبینم ئەهلی دڵ یا سەنگەسارە، یا لە سەر دارە	دیاری عیشق، ئەگەر ساغت دەوێ، هەر دارە هەر بەردە
لە باغی سێو و بەیدا باسی ڕوخسار و چەنەی کەی بوو	خەجڵ ما سێو و بەی ترسا کە وا ئەو سوورە ئەم زەردە
ئەگەرچی من گەدام، ئەو شا، لە عورفی عیشقدا مەحوی	بەسە نیسبەت لە بەینا، من سیا بەخت، ئەو سیاچەردە

-5-

دیدە عەینی جارییە، دڵ پڕ لە ناری مووەققەدە	ئاب و تابی حوسن ئەدەم بەو گوڵ عوزاری موو قەدە
سەیری سەگ مەرگی ڕەقیب کە، کە غەیری ئەو سەگە	شیری غەمزەت شێر و بەوری ڕوو بە ڕوو بێ، دوو قەدە
لالە داغە، غونچە دەردە، پێ لە خاکا ماوە سەرو	تا موشەڕەف بوو چەمەن بەو ڕوومەت و لێو و قەدە
چاوی مەیگوونت وەها مەیخانەی ئاوا کردەوە	چۆڵی کرد ئاخر بە زاهید خەڵوەخانەی شەعبەدە
دڵ دەبا غەمزەت، چ فەرقی ڕەند و سۆفی بۆ نیە	سەیدی مردوو حەیفە ئەم شەهبازەتی تێ بەرمەدە
بەشمە پێی قانیعم و بەسمە داغ و دەردی سەرمەدی	سەر بە دەردین ئێمە، بێ دەردی! لە ئێمە سەر مەدە
شەو بە قەتڵم وەعدی دا. ئەمڕۆ پەشیمانە، خودا!	خۆ لە مەحوی جونحە هەر گەردەن کەچی بوو سەرزەدە

-6-

حقاً لە ڕەقیب ئەو بەر و دەرگانە حەرامە	لەو دێوە، کە ئەم تەختی سولەیمانە حەرامە
قیلێکی زەعیف: ئاهی حەزین ئیزنە لە عیشقا	گریانی بە کوڵ، ناڵەیی مەستانە حەرامە
سووتانی بە بێ دەنگییە ئادابی مەحەببەت	وەک بولبول ئەم ئەفغانە بە پەروانە حەرامە
وا دەربەدەرە دڵ، وەتەنی سینەمی ون کرد	لەو شێرە خوێڕی بووە ئەم لانە حەرامە
دەیوت کە بەڕەهمەن مەهی ڕۆی ئەم سەنەمەم دی	گەر بت ئەمە بێ، خزمەتی بتخانە حەرامە
من پادشەهی عیشقم و هەر داغی جنوونم	تاجی سەرە، باقی کە لە دێوانە حەرامە
هەر کۆکەن و مەجنوونە کوڕی کێو و بیابان	غەیری کون و قوژبن کە لە فەرزانە حەرامە
بێ داغی نەدامەت دڵ و بێ دەردی ئەسەف جان	لەم کالیبەدە دڵ، لە دڵ ئەو جانە حەرامە
خوێناوی جگەر، گۆشەیی بیت الحزنێ بوو	مەحوی! بەسە، مەیلی مەی و مەیخانە حەرامە

-7-

بە ئەفسوون و دوعا تەسخیری ئەو شۆخە چ ئیمکانە!	خەیاڵی خاوە عەنقا ناکەوێتە داوی ئەفسانە
هوجوومی عاشقانی دی کە مشتێ جوێنی پێ بەخشین	بە سەر خۆتانیا دابەش بکەن، سا بەش بکا یا نە!
غوڵامانە سەرم دانا لە بەر پێیا، وەکوو زوڵفی	کە چی ئەو هەر منی خستۆتە پشت گوێ وەک غوڵامانە
سەکینەی مەرتەبەی سووتانییە ئاتەش پەرستی عیشق	ئەگەر ساحێب ئیرادەت بێ عەجەب پیرێکە پەروانە
بە بێ تۆ سەیری گوڵشەن کردنم هەر وەحشەتی بەردا	گوڵم دی جامەچاک و بولبولم دی غەرقی ئەفغانە
نەسیحەت بێ برا! گەر ڕۆڵە بوو مەڕوانە بۆ ئابا	گەواهی عەدڵی ئەم دەعوایە پووری پووری مەروانە
مەتاعی سیدق و ئیخلاسم لە بازاڕی ڕیاکاران	لە سوورەی قل هُو الله دەکەم لەم موشریکستانە
ئەوەندەم لەو قەد و باڵایە ئاشووب و بەڵا دیوە	لە سەیری سەروی باغم غایلەی غوولی بیابانە
نەما جێیی ئەو جگەرگۆشە، مەگەر ڕۆح و ئەویش دەڕوا	جگەر سۆزانە دڵ بریانە، دیدە پڕ لە گریانە
چ بەرقی جیلوەیەک هەوری بەهاری کردووە بێ تاب	بە ناڵە و گریەوە دێت و دەچێ وەک تازە دێوانە
سیابەختی لە مەجنوونی من ئیتر چی دەوێ مەحوی	سەرم شێواوە، ڕۆژم تیرەیە، حاڵم پەڕێشانە!

-8-

شمشادە ئەمە، یا قەدە، یا سەروی ڕەوانە	یا عەرعەرە یا نەخلی مرادی دڵ و جانە!
داخۆ ئەمە ئەگریجەیە پەخشاوە بە سەردا	یا سونبولە کردوویە سەبا زوڵفی بە شانە!
ئاهووی خوتەنە جیلوە دەکاتن لە خەتادا	یا چاوی ڕەشی فیتنەگەری سورمەکەشانە!
دڵ هایمە دائیم کە ئەمە قەترەیە داخۆ	یا جوزئێکی بێ جوزئە موسەمما بە دەهانە!
ئەم مەی سیفەتی خوون خۆرە وا ناوک و سوورە	یاقووتی لەبە، یا گوڵە، یا قووتی ڕەوانە!
ناڵاندم و فەرمووی کە ئەم ئاوازە حەزینە	یا مەحوییە، یا بولبولەکەی فەسڵی خەزانە

-9-

لە ڕۆژێ هەڵدرا ئەم کۆنە خەیمەی تان و پۆ شینە	لە سایەیدا شەرابی بەزمی عوشرەت گریە جۆشینە
دەبینی جێیەک ئەمڕۆ بەزمی عەیش و بادە نۆشینە	سبەینێ زوو زەمانە وەزعی گۆڕیوە، لە نۆشینە
لە کێ پرسم دڵی بۆ پڕ لە خوێنی حەسرەتە یاقووت؟	عەزاپۆشی چیە و کێیە، جلی پیرۆزە بۆ شینە!
بەهارێکی کە داخۆ بێ، نەیێ، هەی بێن و شینێ کەین	فەلەک هەر شینە، سەحرا شینە، کێو و لێوی جۆشینە
وتم: بۆ ڕووت و پووتن ئەو کەسانەی عاشقی ڕووتن؟	وتی: شان و شکۆهی زیندە دڵ هەر ژەندە پۆشینە
سەفای سافی جوانی ڕۆی و دوردی پیری هات	خومارێ ماوە بەس ئەمشەو لە بادەی بەزمی دۆشینە
کوڕی بێ، تا سەر ئەم دایەی زەمانە مەمکی کەس نادا	کە سەعبە شیری شەفقەت مەحویا لەم شێرە دۆشینە

-10-

لە سەیری خەستەخانەی عیشق ئەوی سەوزەی کە وا شینە	لە سەر هەر خەستە دێ یا خوێندنی یاسینە، یا شینە
شەهیدی غەمزەیە بەعزێ، سەقیمی عیشوەیە جەمعێ	دیارە، سەرنویشتی ئەهلی دڵ یا شینە یا سینە
لە بەنگ ئەم بەنگیانە چی دەبینن، خۆ لە خۆ گۆڕان	لە دنیادا مەداری عەیش و خۆشی، خۆ نەناسینە
بە سەر دڵ دا لە قاپی فەیزەوە دێ نەشئە پەی دەر پەی	چ غەمزەی دیدە مەخموورێکە ئەم شەو کون دەکا سینە
هەناسەم دا بە ناڵە عەرزی حاڵی کەم کە تاساوە	لە خوێناوی دڵ و جەرگم دەروونم کەیلە تا سینە
لە عالەمدا عەلامەی سوبحی حەشر ئیمشەو بەیانی دا	خودا عالم، لە چاکی ئەو بەرۆکە دەردەخا سینە
مەلا تەڵقینی مەحوی دانەدا، حبل المتینی ئەو	لە جێگەی زەللە زەیلی ڕەئفەتی تاها و یاسینە

-11-

غایب لە دیدە، چاوی سەرم، دڵمە پێتەوە!	دەستم بە ئاسمانەوە، چاوم بە ڕێتەوە
جان سەختە، یا لە دەعوەیی عیشقا درۆزنە	ئەو زیندە ماوە تا لە سەفەر یاری دێتەوە!
جانانە ڕۆی و جان و دڵم هەردوو دوو بە دوویی	یا ڕەببی چی بکەم بە نیساری کە بێتەوە!
ڕۆشن کە چاوی مونتەزیرانت بە گەردی ڕێت	تۆ دێی و نووری دیدەیی من دێ بە پێتەوە
خۆم و خوێنمت لە فکر چوو، دوعا دەکەم	ڕەنگی خوێنی من کە لە دەستت نەچێتەوە
لەحزێکی من لە سەومەعەدا دیبوو، ئەمری دا:	ئەو هەرزە گەردە لەم دەرە دەرکەن، نەیێتەوە
ئینسافی دا کە دی تەبی عیشقم لە شیددەتا	حەقیە وتی: بەم ئاگرە گەر بشتوێتەوە
وەک شەو کشا بە سەر مەهی ڕوخساریا خەتی	گیرا ئەم ئافتابە کە قەت بەر نەبێتەوە
مەحوی بە یادی تۆوەیە شوغڵی کە ڕۆیوی	غایب لە دیدە بوو! بە خودا دڵمە پێتەوە

-12-

دەوای ئەم نەفسە مەلعوونەت دەوێ، هەر دەردە وەک جیوە	کە هاتی کوشتتن، ئەو ڕۆحی مەحز، ئەم جەوهەری زیوە
لە دنیا تا دەگاتە ئاخیرەت کاریگەرە تیری	وەکوو تیری تەهەمتەن زامی پاک ئەم دیو و ئەو دیوە
لە ئەحواڵ و مەقامات ئەر دوا خۆ، خۆ نەگۆڕێ لێت	هەر ئەو گورگە، «ئەبوزەیدی سورووجی» تەوری گۆڕیوە
عەلاوەی بوونە ڕۆح، هەر بیکوژی، ئەعدا عەدوو دەکوژی	چ عەقڵە؟ دوشمنی وا پەروەری، کێ خێری لێ دیوە!
لە عیشوەی پڕ فەنی دنیا مەبە ئەیمەن، کە وەک نۆشی	بە تەفرەی مەی سەد دانا قەڕابەی زەهری نۆشیوە
وەکوو قەترینە بەحرێ دین و دنیایی پێشەکی لێ سەند	بە هەرکەس قەترەیە بەرماوە وەسڵێکی ڕەوا دیوە
وەکوو دێو ئیشی عەکسە، میهری قەهرە، شەربەتی زەهرە	فریبە، گەنمی هەر جۆ، شیری هەر دۆ، ڕۆنی هەر پیوە
کە دەستت بۆ لە سەر سەر نێ، سەر و ماڵت بە غارەت چوو	کە لێوی پێ کەنی، عالەم دەکا سەرشێت و کالیوە
لە مەکری ئەم عەجووزە و سیحری دێوی نەفس ئەمن مەحوی	پەنا دەگرم بە زاتی ئەقدەسی بێچوونی نادیوە

-13-

کە بێ لێوی لە سەر لێوم بنێ، ڕۆحم لە سەر لێوە	کە لێوی لا بەرێ، ئەڵبەتتە ڕۆحم دەردەچێ پێوە
شەکەرباری، نمەکپاشی، ئەگەر ببووایە من دەموت:	کە غونچەی تازە پشکووتوو دەشوبهێ بەو دەم و لێوە
دەڵێ هەر کەس ببینێ یار و ئەخباری بە ئەترافا	خودا چین ئەم هەموو دێوە لە دەوری ئەم پەری شێوە!
هەتا ڕۆژە دەبێ بۆ شامی شەو هەوڵێ بدا هەر کەس،	ئەگەر شاهەنشەهە ئەو ڕۆژە ڕۆیی شەو بە بێ شێوە
بەهارێ بوو جوانی، بوو بە سوخرەی پاییزی پیری	بە سەر چوو باغ و باقی ماوەوەی مشتێ چڵ و چێوە
مەگەر شاری عەدەم، جێیی وا تیا سەر گەشتە بم قاتە	بیابانە بەشی مەجنوونە، خاسی کۆهکەن کێوە
ئەمینی شێتییە مەحوی لە مەکری نەفسی ئەممارە	مەگەر ڕەحمی خودا دەمبەستی کا ئەم مارە ئەنگێوە

-14-

سەر کە جۆشێکی نەبێ، من زرکە تاڵم بۆ چیە!	دڵ کە هۆشێکی نەبێ شیشەی بەتاڵم بۆ چیە!
دەرد و داغێکی دەروونی گەر ببێ، با ڕەنگ و ڕوو	سیس و موغبەڕ بێ، کەماڵم بوو جەماڵم بۆ چیە!
تەجرەبەی عاشق بە سووتانی دەکرد ئەو زاڵمە	سەیری کەن ئێستا دەڵێ: مشتێ زوخاڵم بۆ چیە!
پێیی بە سەرما نا کە بوومە خاکی ڕێی، گەردم شوکر	گەییە داوێنی، دەڵاڵی بای شەماڵم بۆ چیە!
داخی سینە و پێچ و تابی دوودی ئاهم خۆ هەیە	مۆر و توڕڕەی ئینپەراتۆر و قەڕاڵم بۆ چیە!
خەڵق ئەوا مەجبووری دوو خۆخستنی خەڵقن بە جان	من بە دڵ مەنفوورمە، ڕوتبەی جەجاڵم بۆ چیە!
ماڵە پیتکێنێیە ماڵ و گەینە حاڵی خۆیە حاڵ	من کە وا حاڵی بم، ئیتر ماڵ و حاڵم بۆ چیە!
پڕ بە پێ زنجیری شێتی، داغی سەودا پڕ بە سەر	سەیری حاڵی خۆمە، سەیری زوڵف و خاڵم بۆ چیە!
دەردەدار ئەڵبەت زوبانی دەرد و حەسرەت تێ دەگا	چاوی بیماری دەزانێ، ناڵە ناڵم بۆ چیە!
دڵ گلە و شەکوەی لە ئەشکەنجەی عەزابی زوڵفی یار	کرد و ئەو فەرمووی: ئەی زنجیری زاڵم بۆ چیە!
حاڵە بەدحاڵی لە شوێن و ماڵە وێرانی لە دوو	مەحویا! گەر ئەهلی حاڵی، حاڵ و ماڵم بۆ چیە!