ئەحمەدی/اَلبابُ الٲَوَّلُ في تَرجَمَةِ الاَسماءِ

by شێخ مارفی نۆدێ

بەشی یەکەم لە وەرگێڕانی ناوەکاندا

«رَٲْس»: سەرە. «عَيْن»: چاوە	«بَدَن»: قالب «اِسْم»: ناوە
«ٲَنْف»: لووتە «حاجِب»: برۆ	«فَخِذ»: ڕانە. «رُكْبَة»: ئەژنۆ
«جَبين وَ جَبْهَة»: تەوێڵە	«مَكْر و كَيْد و حيلَة»: فێڵە
«ظَهْر»: پشتە. «كَتِف»: شانە	«شَفَة»: لێوە. «سِنّ»: ددانە
«بَطْن»: سکە. «صَدْر»: سینگە	«کَعوُب»: کەنگەر. «نَعْناع»: پوونگە
«ساعِد»: باسکە. «عَضُد»: قۆڵە	«قَرْناء»: شاخدار. «جَمَّاء»: کۆڵە
«مَتين»: قایم. «مَتْن»: پشتە	«لَبَن»: شیرە. «لَبِن»: خشتە
«شَعْر»: مووە. «قُطْن»: لۆکە	«عَدَس»: نیسکە. «حِمِّص»: نۆکە
«ظِفْر»: نینۆک. «مِسْحاة»: بێڵە	«صافي»: سافە. «كَدِر»: لێڵە
«شارِب»: سمێڵ. «لِحية»: ڕیشە	«جَرْح»: برینە. «وَجْع»: ئێشە
«باع و ذِراع و يَد»: دەستە	«سَريع»: چەسپان. «بَطِيء»: سستە
«ناصِيَة»: چییە؟: پێشی سەرە	«اِبِل»: وشتر «حِمار»: کەرە
«ٲَصبُع»: ئەنگوست «قَدَم»: پێیە	«ذَكَر»: نێرە «ٲُنْثي»: مێیە
«رِجل»: پێیە «كوُع»: جوموژگە	«ذِئب و سيد و سِرْحان»: گورگە
«ٲُذْن»: گوێیە «مِرفَق»: ئەنیشکە	«ديك»: کەڵەشێرە «دُجاج»: مریشکە
«وَجه»: ڕووە «كاهِل»: نێوشانە	«لَحْم»: گۆشتە «عَظْم»: ئێسقانە
«اِبْط»: بن هەنگل «جَنْب»: تەنشتە	«قاع»: جێگەی نەرمان و دەشتە
«رِئَة»: سییە «ٲَمْعاء»: ڕیخۆڵەیە	«نَجْل و وَلَد»: چی؟ ڕۆڵەیە
«صُلْب»: پشتە «مِنْكَب»: شانە	«نَصْل»: سەرە ڕم هەم پەیکانە
«رَكِيَّة»: چییە؟ ئیسمی بیرە	«هِصْر، هَيْصَر، هَيْصار»: شیرە
«نَصْل»: هەم ئیسمی شمشێرە	«وَجْنَة»: کوڵمە «نَبلَة»: تیرە
«عَقَب»: پاژنە «عِرق»: ڕەگە	«عَصَب»: پەیە «كَرِش»: ورگە
«حَلْق حَلْقُوم بَلْعُوم»: گەروو	«حُوت»: ماسییە «عَلَق»: زەروو
«كَعْب»: قاپە «لُثَّة»: پووکە	«عَروس»: زاوایە، هەم بووکە
«وَكْر و عُشّ»: ئیسمی هێلانە	«ٲَسَد»: شێرە «عَرين»: لانە
«كُلية»: چییە؟ گورچە ویلە	«لَحْيَيْن»: چییە؟ دووشەویلە
«كَف»: لەپی دەستە «خَدّ»: کوڵمە	«اَكْحَل»: چاوڕەشی بێ سورمە
«طَلعَت»، «مُحَيَّا»: ڕوخسارە	«نَهْر»: ڕووبار «شَطّ»: کەنارە
«عُنْق»: ئەستۆ «عارِض»: ڕووە	«بَيْضَة»: هێلکە «فَرْخ»: بێچووە
«ذَنَب»: کلکە «عُرْف»: یاڵە	«جُناح»: گوناح «جَناح»: باڵە
«غُرْفَة»: لویچە «مُدّ»: مستە	«ذِراع»: گەزە «شِبْر»: بستە
«كَبَد»: جەرگە «طحال»: سپڵە	«قَلب و فؤاد و ضَمير»: دڵە
«دُهْن»: ڕۆنە «شَحْم»: پیوە	«تُراب»: گڵە «رَمْل»: لیوە
«ريق و بُصاق و رِضاب»: تفە	«زُبَد»: کەرە «زَبَد»: کەفە
«لِسان»: زوبان «فَم»: دەمە	«نُخامَة»: ئیسمی بەڵغەمە
«شابّ»: جوانە «هَرِم»: پیرە	«قَوْس»: کەوانە «سَهْم»: تیرە
«مُخاط»: چڵمە «لُعاب»: لیکە	«لُقْمَة»: پاروو «لُبْنَة»: تیکە
«اَخمَص»: پاژنە «هامَة»: سەرە	«ٳمْشِ»: بڕۆ «تَعال»: وەرە
«ثَغْر»: ددانی پێشینە	«بُغْض و ضِغْن و شَحْناء»: قینە
«قَوام»: قەدە «سُرَّة»: ناوکە	«ٲُمّ»: ئیسمی دایکە «ٲب»: باوکە
«رَقَبَة»: عەبد و هەم گەردنە	«حَياة»: ژیانە «مَوْت»: مردنە
«عُذار»: زوڵفە «ساق»: چی؟ ساقە	«ذَقَن»: چەناکە «فَخّ»: فاقە
«صَلاة»: نوێژە «ٲَذان»: بانگە	«سَنَة»: ساڵە «شَهْر»: مانگە
«نَهار»: ڕۆژە «لَيْل»: شەوە	«نَوم»: نووستنە «رُؤْيا»: خەوە
«نَجْم و كَوْكَب»: ئەستێرەیە	«رَغيف»: چییە؟ کولێرەیە
«شَمْس»: ڕۆژە «قَمَر»: مانگە	«دِرْهَم»: درەم «دانِق»: دانگە
«ٲُرُز»: برنج «شِلْب»: چەڵتووکە	«ثَقيل»: گران «خَفيف»: سووکە
«حَبّ»: دانەیە «قُمْح و حِنْطَة»: گەنم	«صَقِيع»: سێخوار «نَدا»: شەونم
«مَرارَة»: ئیسمی زراوە	«عَصْفِ مَأْكُول»: کای خوراوە
«جَوْز»: گوێزە «لَوْز»: چوالەیە	«مَحوِل»: تیفلی یەک ساڵە
«بُزاق»: تفە «ضِرس»: خرێیە	«دِرع و ذَرَد»: چی؟ زرێیە
«ٲَعْمی»: کوێرە «ٲصَمّ»: کەڕە	«مَعَز»: بزنە «نَعجَة»: مەڕە
«ذَهَب»: زێڕە «فِضَّة»: زیوە	«جَبَل»: کێوە «وادِي»: شیوە
«تَيْس»: تگەیە «كَبْش»: بەرانە	«صَعب»: سەختە «سَهل»: ئاسانە
«ٲَبيَض»: سپی «ٲَسوَد»: ڕەشە	«ٲَزرَق»: شینە «نَصيب»: بەشە
«ٲَصفَر»: زەردە «ٲَحْمَر»: سوورە	«قَريب»: نزیک «بَعيد»: دوورە
«ٲحْوَی»: ڕەشە «ٲَخْضَر»: سەوزە	«حالِك»: ڕەشە «طُحْلَب»: قەوزە
«شَجَر»: درەخت «حَجَر»: بەردە	«دَواء»: دەرمان «داء»: دەردە
«خُفّ»: چی؟ مەسحە «مِداس»: سۆڵە	«عامِر»: ئاوا «غامِر»: چۆڵە
«شاة»: بزن و مەڕە «جَذَع»: شەکە	«شَكّ و رَيْب و مِريَة»: شکە
«نَعل و خِذاء»: ئیسمی کەوشە	بڵێ «بَنَفْسَج»: وەنەوشە
«نَرجِس»: نێرگسە «ٲَدِم»: چەرمە	«زَهرة»: گڵۆک «حَياء»: شەرمە
«عُشْب»: گیایە «حَشِيش»: پووشە	«حَيَّة»: مارە «فارَة»: مووشە
«خَروُف»: بڵێ: بەرخی نێرە	«خَرُوفَة»: مێیە «ضِرغام»: شێرە
«حَمَل»: یا شەکە؛ یا بەرخە	«بَيْع»: مامەڵە «سِعْر»: نرخە
«طاهِر»: پاکە «نَجِس»: پیسە	«حَبْل و رَسَن»: چی؟ گوریسە
«طالِح»: خراپ «صالِح»: چاکە	«ثَروَة»: دەوڵەت «ثَرَی»: خاکە
«كِبْريت»: گۆگردە «جَصّ»: گەچە	«قَمل»: ئەسپێ «بُرغُوث»: کێچە
«مِرآة وَ سَجَنْجَل»: ئاوێنە	«مِثْل و شِبْه و نَظِير»: وێنە
«رَبوَة وَ تَلَّة»: تەپۆڵکەیە	«اُسطُوانَة»: کۆڵەکەیە
«حَرْب و وَغا وَ هَيجاء»: شەڕە	«يابِس»: وشکە «رَطب»: تەڕە
«ذُباب»: مێشە «نَحل»: هەنگە	«ٲَفيُون»: تریاکە «بَنْج»: بەنگە
«كَثيب»: چی؟ تەپۆڵکەی لیوە	«نُضّار»: ئاڵتوون «لُجَيْن»: زیوە
«عَسْجَد»: جەوهەرە، هەم زێڕە	«طِرْس»: کاغەزە «سَطْر»: دێڕە
«دَيْجُور و داجي»: شەوی تاریکە	«غَليظ»: ئەستوورە «دَقيق»: باریکە
«ٲَعْوَج»: خوارە «قَويم»: ڕاستە	«رَوْب و رائِب و خاثِر»: ماستە
«رَدي»: خراپ «جَيِّد»: چاکە	«خَبيث»: پیسە «نَظيف»: پاکە
«اُطروُش»: کەڕە «ضَرير»: کوێرە	«غَرثان»: برسی «شَعبان»: تێرە
«بَحر و دَٲماء ويَمّ»: دەریایە	«ٲخت»: ئیسمی خوشک «ٲَخ»: برایە
«شَحيح و لَئيم و بَخيل»: ڕژدە	«بَشارَة و بُشرَی»: موژدە
«فُلك و سَفينَة»: کەشتییە	«ذِبحُ و ذَبيحَة»: کوشتییە
«سُلَّم»: پەیژە «سَرير»: تەختە	«جَدّ»: بزرگی «رِزق»: بەختە
«جَدّ»: هەم باپیرە «جَدَّة»: نەنکە	«دَقيق»: ئاردە «رَقيق»: تەنکە
«رَمْس و قَبْر و جَدَث»: گۆڕە	«عُقاب»: هەڵۆ «دُرّاج»: پۆڕە
«شَبّ»: چی؟ زاخە «عَفَص»: مازوو	«ٲَدْهَم»: ڕەشە «ٲَبْلَق»: بازوو
«لَيْث وَ حَيْدَر ضِرْغام»: شێرە	«بَعْل»: شەوهەر «فَحْل»: نێرە
«بازي»: بازە «باشِق»: واشە	«طِحْن»: ئاردە «رَحی»: ئاشە
«نَزْر و يَسير، قَليل»: کەمە	«كَثير»: زۆرە «جَميع»: هەمە
«بِساط»: بەڕە «لِحاف»: لێفە	«فِرْصاد»: تووە «تُفّاح»: سێفە
«طين و وَحَل»: بڵێ: قوڕە	«عَنْز»: بزنە «ضَأْن»: مەڕە
«حَطَب»: هێزم «خَشَب»: دارە	«عَقْرَب»: دووپشک «ثُعبان»: مارە
«لَثْم، قُبْلَة، تَقبيل»: ماچە	«حَديد»: ئاسن «مِجْرَف»: پاچە
«ٲصْل»: گەورە «فَرْع»: بچووک	«مَلِك»: پاشا. جەمعی «مُلُوك»:
«مِعْوَل»: زەنگەن «مِنْجَل»: داسە	«جُفنَة»: کێلانە هەم کاسە
«نُعاس و سِنَة»: وەنەوزە	«ٲَشْهَب»: سپی «ٲَشْمَط»: بۆزە
«عَتيق»: کۆنە «جَديد»: تازە	«غَنْج و دَلال و دَلّ»: نازە
«هِلال»: مانگی یەک شەوەیە	«حَفيد و حافِد»: نەوەیە
«بَدْر»: مانگی شەوی چاردە	«وِرْد و شَبَم»: ئاوی ساردە
«حَميم و سَخِين»: ئاوی گەرمە	«خَشِن»: زبرە «لَيِّن»: نەرمە
«عَم»: ئیسمی مامە «خال»: خاڵە	«ٲَكمَه»: کوێرە «ٲَخرَس»: لاڵە
«عَمَّة»: پوورە خوشکی باوکە	«خالَة»: پوورە خوشکی دایکە
«ضَيْف و نَزيل»: چی؟ مێوانە	«مَجْنوُن و مَفتُون»: دێوانە
«عام و حَوْل و حِجَّة»: ساڵە	«اُسْبُوع»: حەفتە «نَشَب»: ماڵە
«غَنَم»: ئیسمی بزن و مەڕە	«بِنت و ٲِبن»: کچ و کوڕە
«دَلو و سَجل و ذَنوب»: دۆڵچە	«خِنزير»: بەرازە «دُبّ»: ورچە
«دِعامة و سارية»: ستوون	«قَرْن»: شاخە. جەمعی «قُروُن»
«حُلبَة»: شمڵی «كَمّون»: زیرە	«بَصَل»: پیازە «ثُوم»: سیرە
«عِنَب»: ترێ «تين»: هەنجیرە	«قَيْد و سِلْسِلَة»: زنجیرە
«والِدَة»: دایکە «والِد»: بابە	«نَوْم و رُقود و كَری»: خوابە
«هُجُوع، وَسَن، رقاد»: خەوە	«صَرع»: چی؟ فێیە «كابُوس»: شەوە
«ذَنْب و اِثْم و حَرَج»: گوناه	«لُؤْلُؤْ»: دوڕڕە «كَلَأ»: گیا
«حُجَّة»: بورهان «سُلْطان»: دەلیل	«مَلِك»: پادشا «صاغِر»: زەلیل
«رائِحَة»: بۆیە «رِيح»: بایە	«وَرَق»: گەڵا «تِبن»: کایە
«ريح»: هەم بۆیە «وَرد»: گوڵە	«بال»: ئیسمی حاڵە هەم دڵە
«شَذا»: بۆی خۆشە هەم «اَرَج»	«مُهجَة»: ڕۆحە جەمعی «مُهَج»
«شَلْجَم»: شێلم «فُجل»: توورە	«داني»: نزیک «نائي»: دوورە
«عَرْف و نَشْر»: هەم بۆی خۆشە	«ثَمَر»: میوە «عُنْقوُد»: هۆشە
«عَسَل»: هەنگوین «شَمْع»: مێوە	«مَنّ»: گەزۆیە «كُرْم»: مێوە
«حُلْو»: شیرین «مُرّ»: تاڵە	«مِجَنّ و جُنَّة»: مەتاڵە
«دار»: خانووە «سَقف»: بانە	«سَطح»: سەربان «مِشط»: شانە
«جِدار»: دیوارە «بَيت»: ماڵە	«ٲَسل»: ڕمە «تُرس»: مەتاڵە
«نُحاس»: مسە «رُصاص»: مزە	«شارِق»: ڕۆژە «سارِق»: دزە
«هُنا»: لێرە «ثَمَّة»: لەوێ	«ماذا تُريدُ؟»: چیت دەوێ
«نُورَة»: قسڵە «تُراب»: گڵە	«لَغَز و مُعَمّي»: مەتەڵە
«شَجا، شَجَن، ٲَسَف»: حوزنە	«ضائن»: مەڕە «ماعِز»: بزنە
«رُمح و قَناة»: بڵێ ڕمە	«تَثريب»: لۆمە «هِجاء»: زەمە
«غَدير»: گوڵاوە «بُركة»: برکە	«صَهباء»: شەراب «خَلّ»: سرکە
«خَمر و مُدامَة»: شەرابە	«يَتيم»: منداڵی بێ بابە
«فارِغ»: خاڵی «مَشحُون»: پڕە	«سَليلَة»: کچ «سَليل»: کوڕە
«جِلد و مَسك»: بڵێ: پۆستە	«عَدُوّ»: دوژمن «صَديق»: دۆستە
«واحِد»: یەکە «اثنَين»: دووە	«حَيّ»: زیندووە «مَيت»: مردووە
«ثَلاثَة»: سێیە «اَربَعَة»: چوارە	«مائة»: سەدە «اَلف»: هەزارە
«خَمسَة»: پێنجە «سِتَّة»: شەشە	«سَهمُ، خَلاق، نَصيب»: بەشە
«سَبعَة»: حەوتە «آجُر»: خشتە	«ثَمانِيَة»: بڵێ هەشتە
«تِسعَة»: نۆیە «عَشَر»: دە	«خَيِّر»: چاکە «شَرير»: بەدە
«عِشروُنَ عِشرِين»: بیستە	«اَلآن و آنِفاً»: ئیستە
«ثَلاثُونَ، ثَلاثِينَ»: سییە	«كِشمِش»: کشمیش «مِشمِش»: قەیسییە
«اَربعُونَ وَ اَربعينَ»: چلە	«كُعَيت و هُزار»: ئیسمی بڵبڵە
«خَمسُونَ، خَمسينَ»: پەنجایە	«يَنبُوغ»: چەشمە «مَوضِع»: جایە
«سِتُّونَ، سِتِّينَ»: شەستە	«صاحي»: هۆشیار «سُكران»: مەستە
«سَبعُونَ، سَبعينَ»: حەفتاد	«وَتَد»: مێخە. جەمعی «ٲَوتاد»
«ثَمانُونَ، ثَمانينَ»: هەشتاد	«تِلميذ»: شاگرد «اُستاد»: ئوستاد
«تِسعُونَ و تِسعينَ»: نەوەد	«عِوَج و ٲَوَد»: کەچی بود
«تِبر»: شووشەی زێڕ و زیوە	«عَلَم»: بەیداخە هەم کێوە
«نَوحة و نِياح»: گریە و زاری	«تُحفَة و هديّة»: دیاری
«ظَبي و غَزال، ريم»: ئاهوو	«جَمَد»: سەهۆڵ «؟؟؟؟»: کاهوو
«قَطيع»: مێگەل «راعي»: شوانە	«اِدام»: پێخۆر «؟؟؟»: خوانە
«بُكاء»: گریانە «لَوح»: تەختە	«نَحب و نَحيب»: گریەی سەختە
«كوُب»: گۆزەی بێ دەست و لوولە	«بَقّ و بَعُوضَة»: مێشوولە
«جَواليق»: ئیسمی جەواڵە	«تُرس و دَرَق»: چی؟ مەتاڵە
«قَسورَة، حَيدَرة»: دێڵە شێرە	«حَربَة»: زەرگە «سَيف»: شمشێرە
«حُسام»: شمشێری بڕندە	«شَنّ»: کۆنەیە «بُومَة»: کوندە
«حَرّ»: گەرمایە «قَرّ»: سەرمایە	«نَخل و نَخيل»: دار خورمایە
«عَضب و قَضيب، باتر، جَراز»:	شیری بڕان. «صَدرا»: ئاواز
«عميق»: قووڵە «عَريض»: پانە	«جيد»: گەردنە «عاتق»: شانە
«حِصن و ٲطم»: چییە؟ قەڵاتە	«بُطم»: قەزوان «خَلعَة»: خەڵاتە
«وِعاء و اِعاء، جِراب»: زەرفە	«رِبح و رَبح و رَباح»: سەرفە
«غَبن»: بڵێ: تێشکانە	«مِزوَد و جِراب»: توێشدانە
«غَضَنفَر و ٲُسامَة»: شێرە	«شُجاع و باسِل، بَطَل»: دلێرە
«جَبان»: شەخسی ترسنۆکە	«شَهد»: هەنگوێن «دِبس»: شۆکە
«سَنّوُن»: زیرە هەم هەنگوێنە	«غَيظ و حِقد و شَحناء»: قینە
«عُرمُوط و كُمَّثري»: هەرمێ	«فَرَس»: ئەسپە چ نێر چ مێ
«وَتر»: تاقە «شَفع»: جووتە	«جُوعان»: برسی «عُريان»: ڕووتە
«عاري»: ڕووتە «كساء»: بەرگە	«كاسي»: پۆشتە «مَنُون»: مەرگە
«مِصر و مَدينة كورة»: شارە	«مَسجِد»: مزگەوت «سُوق»: بازاڕە
«فُول، باقِلاء، لُوبيا»:	باقلە «خَفَر»: حیا
«جَسَد هه م جِسمان»: بەدەنە	«شُعُوب و مَنِيَّة»: مردنە
«دُوخان»: دووکەڵ «ضُباب»: تەمە	«شَرَر»: پزیسک «كير»: دەمە
«كُور»: کوورەیە «نار»: ئاگرە	«قَين و حَدّاد»: ئاسنگەرە
«صُوف»: خورییە «وَبَر»: کورکە	«صَدَٲ»: ژەنگە «دَرَن»: چڵکە
«اَحوَل»: خێڵە «اَبكَم»: لاڵە	«طِفل و صَبي»: چی؟ منداڵە
«فَجّ و طَريق، سَبيل»: ڕێیە	«بَلَد»: شارە «قَرية»: دێیە
«دَرب و لَقم، صِراط»: ڕێگە	«مَكان، مَعان، مَحَلّ»: جێگە
«ضَبع و حَضاجِر»: کەمتیارە	«لُجَّة»: دەریا «ساحِل»: کەنارە
«سِعلاة، غُول»: بڵێ: حۆلە	«حَمل، جَنين»: چییە؟ ڕۆڵە
«قَصب ويراعة»: قامیشە	«صَنعَت و ضَيعَة، حِرفَة»: پیشە
«حِمل»: بارە «عَدل»: تابارە	«حِبر»: عالم «رَئيس»: سەردار
«طَرفاء»: گەزە «غَرَب»: پەڵگە	«خِلاف»: بییە «وَسَخ»: چڵکە
«فَطين و ذَكّي»: زیرەکە	«عَمُود و عِماد»: تیرەکە
«بَرَد»: تەرزە «ثَلج»: بەفرە	«مائِدَة و سُفرَة»: سفرە
«غَبي، بَليد»: کەودەنە	«ٳِبصار، رُؤيَة»: دیدەنە
«ظَنّ»: گومانە «فِكر»: ئەندیشە	«ٲَجمَة» هەم «غابة»: بیشە
«صاع»: ڕبەیە «قفيز»: کەوە	«غُمص وَ منام، سُبات»: خەوە
«بَرد»: هەم خەوە هەم سەرمایە	«عِذق»: هێشووی دار خورمایە
«واسع»: فەرەح «ضَيّق»: تەنگە	«سِلم»: سوڵحە «قِتال»: جەنگە
«نَعَم»: بۆ چوار حەیوان ناوە:	بزن، مەڕ، شتر، گاوە
«غربال و مِنخَل»: هەر دوو بێژن	بەوەی چشتی پێ دەبێژن
«ضُحي»: چییە؟ چێشتینگاوە	«ضحاء»: ڕۆژە «خُطوَة»: هەنگاوە
«مِحجَن»: گۆچانە «ظعن»: کۆچە	«صَحراء»: دەشتە «سِكَّة»: کووچە
«سَكّان»: کێردگەر «سِكّين»: کیردە	«حَليلَة»: ژن «حَليل»: مێردە
«صُدغ»: زوڵفە «حُفنَة»: مستە	«عَجلان»: چوستە «كسلان»: سستە
«مُقلَة»: گلێنە «طَرف و بَصَر»: چاوە	«عَمامَة»: مێزەر «تاقية»: کڵاوە
«قَباء»: کەوایە «قَميص»: کراسە	«سَراويل»: دەرپێ «مِسح»: پەڵاسە
«مِكعَب»: چی؟ سۆڵە «حِزام»: پشتینە	«هِميان»: هەمانە «وِكاء»: زاربێنە
«عَذَبَة»: لفکەیە «كُمَّة»: کڵاوە	«عِرس و مَرٲة»: ژن «رَجُل»: پیاوە
«خَصر و خاصِرَة»: کەلەکە	«مَجذوم»: شەخسی گول «ٲَبرَص»: بەڵەکە
«مِصباح و نِبراس و سِراج»: چرایە	«شَقيقَة»: خوشکە «شَقيق»: برایە
«هُدب»:؟؟؟ «جُفن»: پێڵوە	«سِلعَة»: کووتاڵە هەم «سَلعَة»: لوە
«مَهد»: بێشکەیە «قِماط»: دەسرازە	«مِعيار»: تەرازوو «مِقدار»: ئەندازە
«ضَرَب»: شان هەنگوێن سپی و ئەستوورە	«بَهَج و مَسَرَّة وَجزَل»: سروورە
«ضِلع»: پەراسوو «دَماغ»: دەماغە	«حائِط»: بێستانە «حَديقة»: باغە
«جَوهَر»: گەوهەرە «لُؤلُؤ»: مرواری	«مِنسَٲة»: عەسا «عُصفُور»: پاساری
«غِربال»: بێژنگە «مِنخَل»: هێڵەکە	«دَبّاء و يَقطين، ههم قَرع»: کوولەکە
«اُكاف»: کورتانە «سَرج»: چی؟ زینە	«عِقار و ضَيعَة»: باغ و زەمینە
«عُقار»: شەرابە «حان»: شەرابخانە	«كَٲس»: پیاڵە «شامَة»: نیشانە
«ٲشَلّ»: دەستی شەل «ٲَعرَج»: پێ لەنگە	«ناطِق»: گۆیایە «صامِت»: بێ دەنگە
«قَدُوم»: تەشوێیە «فَٲس»: بڵێ: تەورە	«يَهُودي»: جووە «نَصراني»: گەورە
«كُوز»: گۆزەیە «اِبريق»: مەسینە	«حامِض»: ترشە «مُزّ»: ترش و شیرینە
«قِدر»: دیزەیە «ٲثفِيَة»: کوچکە	«سِنُّور و وقِطّ ههم هِرّة»: کتکە
«حَمامَة»: کۆترە «حَجَلَة»: کەوە	«غَثّ و هَزيل»: لەڕ «سَمين»: قەڵەوە
«زُر زور»: ڕیشۆڵە «قَطا»: کوڕکوڕە	«خُطّاف»: پەڕەسێلکە «خُفّاش»: شەب پەرە
«ٲرنَب»: کەروێشکە «فَهد»: ئیسمی یۆزە	«نَسر»: سیسارگە «رُخام»: پیرۆزە
«ثَعلَب»: ڕێوییە «نَمِر»: پڵەنگە	«بَطّ»: چی؟ قازە «كُركي»: قوڵەنگە
«عِجل»: گوێرەکە «عَناق»: چوشتیرە	«اِصطَبل الدَّواب»: ناوی پشتیرە
«سُكر»: مەستییە «اِغماء»: بێ هۆشی	«تَرَح»: بێ کەیفی «فَرَح»: کەیف خۆشی
«كَليل»: شمشیری دەم پانی کولە	«فَراش»: پەپوولە «جَرادة»: کولە
«خِياط و مِخيَط و ٳِبرَة»: دەرزییە	«قاني»: چی؟ سوورە «خُضرَة»: سەوزییە
«جَمَرَة»: پشکۆیە «فَحم»: خەڵووزە	«غُبار وَقتام وَقَتم»: چی؟ تۆزە
«خَشيَة و فرَق ههم خَوف و وَجلَ»:	«شَفَق»: ترسانە هەم «جُبن و فَشَل»
«تِرياق ودرياق»: هەر دوو تریاکە	«حَنَك»: مەڵا شوو «ذَقَن»: چەناکە
«ٲَقطَع»: یەک دەستە «اَعوَر»: یەک چاوە	«دينار»: ئاڵتوونە «نَقد»: دەراوە
«مَطَر وَغَيث، جَود و حَيا»: بارانە	«خَرِيف»: پایزە «شِتاء»: زستانە
«صَيف و قَيظ»: هاوین «رَبيع»: بەهارە	«باطِن»: پەنهانە «ظاهِر»: دیارە
«قِرطاس»: قاقەزە «وَرَق»: چی؟ پەڕە	«صَرصَر»: بای سەختە «رُخام»: مەڕمەڕە
«عَبهَر»: نێرگس هەم یاسەمینە	«مُسلِم»: موسوڵمان «زِنديق»: بێ دینە
«ٳِجاص»: هەڵووژە «رُمّان»: هەنارە	«ماشي»: ڕۆیندە «راكِب»: سوارە
«سَفَرجَل»: بەهێ «زُعروُر»: گوێژە	«حِصرِم»: بەرسیلە «زَبيب»: مێوژە
«دابَّة و مَطِيَّة»: ئیسمی وڵاخە	«شَوشَب»: دووپشکە «ثُقبَة»: سۆراخە
«يَمين وَحلف وَقَسَم»: سوێندە	«وَعظ و نَصيحَة وَ مَوعِظَة»: پەندە
«دَبُور»: ڕەشەبا «شِمال»: شەماڵە	«شَحذ و مَسئَلَة و سُؤآل»: سواڵە
«خَزَف»: سواڵەلەت «شَحّاذ»: سواڵکەرە	«خَميس و جَيش و جُند و عَسكَر»: لەشکرە
«خرَز»: موورووە «ٲُحجَية»: مەتەڵ	«آدُر»: شەخسی قوڕ «ٲَقرَع»: چی؟ کەچەڵ
«قَنَص»: نەچیرە «وَهَق»: کەمەندە	«مِروَد»: کڵچێوە «مِبرَد»: بڕبەندە
«صَيد»: نەچیرە «حِبالَة»: داوە	«جاري»: ڕەوانە «راكِد»: وەستاوە
«سُرحوب»: ماینی کلک درێژە	«قامُوس»: دەریایە «غَمَرَة»: گێژە
«تَثاؤُب»: باوێشک «عُطاس»: پژمینە	«خَضراء»: ئاسمان «غَبراء»: زەمینە
«عَندليب»: بوڵبوڵ «ثُؤلول»: بالووکە	«طَلّ»: چی؟ بارانی خەفیف و سووکە
«صَيب ههم صَوب و وَدق»: بارانە	«شَبَكة»: داوە «غارَة»: تاڵانە
«وابِل»: بارانێکە قەترە گەورە	ببارێ بە سەخت «وَبل»: بەو تەورە
«بَغَل»: ئێسترە چاروێ: «سَمَند»	«شَرَف»: بڵەندی هەم جێگەی بڵەند
«شادِن و طَلاء و خَشف»: بێچووە ئاسکە	«ناعِم و مُترِف»: نەرم و ناسکە
«صِهر»: زاوایە «خَتَن»: خەزوورە	«مَلِك»: پاشایە «مَعزول»: مازوورە
«طَويل»: درێژە «قَصير»: کۆتایە	«عُكّاز»: وەکازە «عَصا»: عاسایە
«زُجاج»: شیشەیە «عُروَة»: دەستووە	«مِخدَع»: خەزینە «كَندُج»: کەندووە
«كَفَل و رِدف»: ئیسمی کەفەڵە	«ههم اِبن آوي»: ئیسمی چەقەڵە
«بُرمَة»: دیزەیە «مِرجَل»: مەنجەڵە	«زَرع»: تووی چناو «سُنبلَة»: گوڵە
«تاجِر»: بازرگان «طائِر»: پەڕەندە	«ميزاب»: پلووسکە «سارِح»: چەرەندە
«مِكحَلَة»: کلدان «كُحل»: چی؟ کڵە	«ٲَثمَد»: سورمەیە «قَفا»: پشت ملە
«وَلوُد»: زایندە «عَقِيم»: نەزۆکە	«زُكام»: هەڵامەت «سُعال»: چی؟ کۆکە
«اُجاج»: ئاوی تاڵ «عُذب»: ئاو خۆشە	«قَراح»: ئاوی ساف «اِشرَب»: بینۆشە
«زَلال»: ئاوێکە سارد و خۆش و ساف	خۆش ڕەو لە گەروو «طُنب»: چی؟ تەناف
«سِلسِل و سِلسال»: ئاوی خۆش و سارد	«شَفر»: پێڵووە «شَفرَة»: یەعنی کارد
«حَجي، نَهيَة، حِجر، لُبّ»: عەقڵە	«ضِدّ»: موخالیفە «ضِدّ و نِدّ»: میسلە
«سُهد و سُهاد و ٲرَق»: بێ خەوی	«ناحِل»: لاغری «سَمين»: قەڵەوی
«غَمامَة»: هەورە «وَكف»: دڵۆپە	«عُرف»: عەتایە «عُرفُ الدِّيك»: پۆپە
«ثملان، نشوان»: مەستی شەرابە	«سَلافَة»: شەراب «شِواء»: کەبابە
«جَربال»: شەرابە «عَجين»: هەویرە	«مُثري»: دەوڵەمەند «صَعلُوك»: فەقیرە
گلێنەی چاو ئیسمی: «حَدَقة»	بە شۆربای گوشتین دەڵێن: «مَرَقة»
«سُلف»: بێچوە کەو «شَبوَة»: دوو پشکە	«شَصر»: بێچوە ئاسک «صُوآبَة»: ڕشکە
«شبشب»: گای پیرە «صُوار»: گاگەلە	«سُلك»: بێچوە کەوە «طَلّي»: کارژەلە
«سُمسُمَة»: ئیسمە بۆ مێروولەی سوور	«سَمسَم»: ڕێوییە «سَمُّور»: چی؟ سەمۆر
«سِمط و سِلك»: چییە؟ ڕشتەی مرواری	«نَتِن»: بۆگەنە «غائِط»: مرداری
«قَنّاص و صيّاد»: نەچیرەوانە	«رَهط»: هەر لە سێ هەتا نۆیانە
«ضَحضاح»: تەنکاوە «قُرط»: گوارە	«فارِس»: بە کوردی ئەسپ سوارە
«صُلصُل و فاختَة»: کۆترە باریکە	«عاسِق و داجي»: شەوی تاریکە
«صارِخ»: کەڵەشێر «شُوحَة»: کۆلارە	«لِبوَة»: دێڵە شێر «شَنف»: گوارە
«شِبل»: بەچکە شێر «سَبُع»: دڕندە	«لِقوَة»: هەڵۆیە «قاطِع»: بڕندە
«اِوَز»: مروای «شَغواء»: هەڵۆیە	«وَطب»: مەشکەیە «مَخيض»: چی؟ دۆیە
«حُلم و عَقل»: خەوە هەم ئیحتیلامە	«عَتيِق»: ئازادە «رَقيق»: غوڵامە
«وَصيف وَصيفة»: عەبد و جارییە	«صَبِر»: تۆ بڵێ تاڵی شارییە
«تَمر»: قەسپە «رُطَب»: خورمایە	«جليد»: سێخوارە «صَرد»: سەرمایە
«مِقمَعَة»: چەکوش «سَندان»: سندانە	«فَرث»: سێخورە «سَلي»: پزدانە
«بَعرَة»: پشکەڵە «رَوث»: شیاکە	«قَرَنفُل»: مێخەک «مِسواك»: سیواکە
«دَرّ»: چی؟ شیرە «ضَرع»: گوانە	«تَوئمَة و تَوٲَم»: بڵێ دوانە
«حائِك و حَيّاك»: ئیسمی جۆڵایە	«آنُك»: قەڵایی «فولاد»: پۆڵایە
«زَمهَرير»: مانگی سەختی سەرمایە	«هَجير»: نیوەڕۆی سەختی گەرمایە
«فَقر و عُدم و اِقلال»: فاقە	«عَتُود»: کارژەلە «سَلوی»: شیلاقە
«قُربَة»: تاعەتە «قِربَة»: کوندەیە	«رَمَق»: دواگیان «عَبد»: بەندەیە
«عُكنَة»: لۆچی سک لەبەر قەڵەوی	«نَجد»: جێی بڵند «وَهَدَة»: جێی نەوی
«مِكيال»: ڕبەیە «ميزان»: تەرازوو	«اَبقَع»: هەم تەیرە هەم سەگی بازوو
«قُنفُذ»: ژیژکە «يَعقُوب»: کەوی نێر	«سَميدَع و سيد»: گورگ و نێرە
«مُدلَهِم»: تاریک «غَيهَب»: تاریکە	«غَليظ»: ئەستوورە «رَقيق»: باریکە