Ырак черже аъттаныр кижиге йөрээл
| ← Арт ажарда чалбарыг | Тыва улустуң алгыш-йөрээлдери (Күш-ажыл-биле холбашкан алгыш-йөрээлдер) |
Аңчылар чалбарыы → |
| Чаяан чылы: 1990. |
Күш-ажыл-биле холбашкан алгыш-йөрээлдер
Ырак черже аъттаныр кижиге йөрээл
Ырак-узак чер чоруурунуң мурнунда кижи ажы-төлү, аал-ораны амыр-кадык, эки турзун дээш, одунга чалбарып, аңаа аъш-чеминиң дээжизин өргүп, саңын салгаш, аалының хүн үнер талазынче көрнүп алгаш, чалбарыыр:
Доозуннуг Кызыл-Тайгам,
Өршээ, хайыракан!
Элезинниг Ээр-Хемчиим,
Өршээ, хайыракан!
Ооң соонда өгже кирип келгеш, отче саржагны дамдылатпышаан:
Каң, хүлер ышкаш от чаяачым,
Өршээ, хайыракан! — дээр.
Аъш-чем ижериниң мурнунда, өгнүң херээжен ээзи база-ла отче кутпушаан, өске аъш-чемниң үндезинин оттуң ээзи четтирзин дээш, отче куткаш, оон өгден дашкаар үнгеш, чөөн чүкчу көрнүп алгаш, тос-карак деп чажыг ыяш-биле сүттү дөрт чүкче "О, өршээ, хайыракан! Чоруу-ла чогузун!" - дээш орук чоруур кижиниң соонче чашпышаан, йөрээп чалбарыыр:
Арттың улуу
Мында болзун.
Артынчактың улуу
Сенде болзун.
Оранның улуу
Мында болзун.
Олчаның улуу
Сенде болзун.
Чораан ботка
Човаг чок болзун.
Чорткан аътка
Соодуг чок болзун.
Мунган аътка
Човаг чок,
Муңгаш черге чажырба,
Аал оран кээрде,
Арбын олчаң көргүс.
Бот угбас
Чүктээшкинниг болзун.
Аът угбас
Артынчактыг болзун,
Алтай-таңдым, бээр көрүн,
Ал бодун човатпазын.
Эки чүвени
Бээр чалгып турзун.
Багай чүвени
Ыңай чалгып турзун.
Хайыракан, өршээ, өршээ!
Аар олчазындан
Бээр чалгып турзун,
Хайыракан.
Аң-меңинден
Бээр чалгып турзун,
Хайыракан.
Улуг эмиглиинден, хайыракан!
Улуг мыйстыындан, хайыракан!