Фин крестьянин керкаын

by Суханова Агния Андреевна

Ӧтчыд ме Финляндияӧд мудзтӧдз ветлӧдлі, чойысь чойӧ кайи да лэччи. Сэсся мӧдӧдчи ӧти грездланьӧ шойччыштны. Тыдовтчис ичӧтик грезд — вит-ӧ-квайт керка. Керкаяс ставыс пелькиникӧсь, мичаникӧсь. Ме пыри медважас да гажтӧмас. Керка пытш дзик жӧ роч крестьянинлӧн кодь, сӧмын ёна пельк да гажа. Ӧшиньясас занавесъяс, дозъясын дзоридзьяс. Лабичьяс, пызанъяс, дозмукъяс синмад чеччӧны пелькӧдӧмысла. Стенас картинаяс, джаджйын нигаяс. Джоджсӧ вольсалӧмаӧсь лыскӧн да дзоридзьясӧн, быдӧн чӧскыд дук петӧ. Луныс праздник вӧлӧма да ставныс гортасӧсь веськаліны. Кӧзяиныс олӧмакодь морт, гӧрд жылеткаа, ӧчкиа, калляна, пукалӧ улӧс вылын, лыддьӧ газет. Тыр вира-яя, еджыд юрсиа, лӧз синма кык ныв кывзӧны. Ме вӧзйыси шойччыны (на ногӧн ичӧтика кужа вӧлі сёрнитнысӧ). Висьтаси ветлысь-мунысьӧн. Сёрни миян пыр пансис. Кӧзяин нывъяссӧ тшӧктіс менӧ гӧститӧдны. Найӧ зэв ӧдйӧ еджыд пызандӧра вольсалісны пызан вылӧ, ваялісны йӧв, копей, чери. Ӧти чойыс сёр вывсьыс шадз йылын вайис кос сӧчӧн. Финъяс, вӧлӧм, зэв шоча пӧжасьлӧны, няньтӧ косьтӧны да сідзи сёйӧны. Копей юигмоз нывъяс висьтавлісны ас йывсьыныс. Мамныс абу нин вӧлӧма, кык чой керка-карта гӧгӧрсӧ кытшовтӧны. Вый, йӧв, кольк вузалӧны карӧ. Кыкнаныс кончитӧмаӧсь школа. Налӧн став йӧзыс велӧдчӧны. Менсьым юалісны: став нывбабаыс-ӧ рочьяслӧн велӧдчӧмаӧсь? Вель ёна шензисны роч нывбаба велӧдчытӧм вылӧ. Финъяслӧн быдӧн лыддьысьӧны, быд семья газет ньӧбӧ. Ӧти школа бӧрын мунӧны мӧдӧ, кар школаӧ. Таво тӧв пӧ воссяс налӧн выль школа, сэні кутасны нывъясӧс велӧдны скӧт дӧзьӧритны, йӧв-вый бура лӧсьӧдны.

Батьыс тшӧтш шыасис: «Миян весь овны оз позь некодлы, быдӧнлы кынӧмпӧт вӧсна лоӧ пессьыны. Ми ыджыд пикӧд видз-му дорын пессям, шӧркост пиӧй чери кыйӧ, нывъясӧй керка-карта гӧгӧр кытшовтӧны. Весиг медічӧт пиӧй нинкӧм кыӧмӧн асьсӧ вердӧ. Му оз чеченит миянӧс: муртса кӧ жуйялыштан, регыд няньтӧг колян. Миян му велӧдӧ мырсьыны, бур йӧзӧ петкӧдӧ, воштӧ. Сійӧн, буракӧ, миянлы аслыным муным, гортным вывті муса да дона».

Ме шуи — мися меным зэв сьӧлӧм вылӧ воис тіян Финляндияыд. Финлы, буракӧ, сьӧлӧм вылас воис менам ошкӧмӧй, нывъяссӧ тшӧктіс ассьыс медмуса сьыланкывсӧ сьывны.

Нывъяс мича том гӧлӧснаныс босьтісны сьывны, батьныс тшӧтш бӧрсяньныс пӧрысь гӧлӧснас.

Ме босьті да гижи кывъяссӧ сьыланкывъясыслысь рочӧн. Коми кывйӧн тадзи лоӧ:

«Ставным ми, финъяс, нимкодьпырысь сетам став уджнымӧс, мырсьӧмнымӧс Финляндиялы, муса мамнымлы; ва пыдӧснас, му гӧрӧмнас, кипом уджнас сетам сылы вын. Веськыдлуннымӧс, веськыд сьӧлӧмнымӧс, нималӧмнымӧс нуам сылы. Мед паськалӧ, сӧвмӧ, дзордзалӧ, нималӧ, мед быдторйыс судзсяс, шогтӧг, синватӧг, аслас челядь веськыдлунӧн, уджӧн сёяс-юас. Ставным ми нимкодьпырысь, финъяс, ассьыным уджнымӧс, мырсьӧмнымӧс сетам Финляндиялы, муса мамнымлы».

Ме сӧмын ышловзи да мӧвпышті: мед жӧ, мися, быд йӧз тадзи радейтӧны ассьыныс мунысӧ, олӧмнысӧ, кывнысӧ, эськӧ, дерт, ӧдйӧнджык эмбурыд, югыдлуныд соді.

Прӧщайтчигӧн кӧсйылі эськӧ мынтысьны сёйӧм-юӧмысь да, кӧзяиныс эз босьт. Ми пӧ ӧд эгӧ вузалӧ, гӧститӧдім. Сиктысь медалі телегаа вӧв. Вӧвлӧн бара вын-эбӧсыс тырмас, ӧти здукӧн джодж кодь шыльыд туйӧд карӧдз рӧдтӧдіс. Туй пӧлӧныс сярвидзӧны сюръяяс. Сюръяысь сюръяӧ везйӧдлӧма сутугаяс: сиктысь сиктӧ, карысь сиктӧ мунӧ телеграп. Быдлаын школа, библиотекаяс, быдлаын нигаяс, газет, гӧгӧр велӧдчӧм йӧз. Меным дум вылӧ усины асланым роч сиктъяс: пемыдӧсь, велӧдчытӧмӧсь. Ыджыда-ыджыда ышловзьысис. Коркӧ бара миян сиктъяс татшӧмӧсь лоӧны оз-а? Финъяс моз кӧ кутам овны, дерт, лоӧны.