Тӧдмалӧй уджалӧмсӧ потребительса кооперациялысь

by Сахаров

Потребительса обществояслӧн обласьтувса союз бӧръя вояссӧ ёна тӧждысис сиктса потребобществояслысь уджсӧ бурмӧдны. Пыр ӧтарӧ зілис аппаратсӧ сылысь бурмӧдны, рӧскодъяссӧ чинтавны, тӧваръяс вылӧ донсӧ лэдзны. Дерт, тайӧ уджъяссӧ нуӧдны позьӧ бура, сӧмын потребобществоса шленъясыс кӧ асьныс кутасны отсавны. Сы понда обласьтувса союзыс тайӧ уджсӧ ёна зілис йӧзӧдны, быд ногӧн крестьянаӧс асьнысӧ тайӧ уджас тшӧтш кыскыны. Сӧмын тай эз дзик шыльыда мун крестьянасӧ шленъясӧ тайӧ уджас матыстӧмыс.

Потребительса кооперация Коми обласьтын тайӧ воясӧ ӧдйӧ быдмис. Ӧдйӧ содіны потребобществоясыслӧн оборотъяс, асланыс капиталъясыс, уна выль шленъяс пырисны. 1925–26ʼ воын потребительса обществояс тӧварсӧ вузалісны, шӧрсӧ кӧ босьтны, ӧти овмӧс вылӧ сӧмын на 119 шайт дон. 1926–27 воӧ вузалісны 140 шайт гӧгӧр. А 1927–28ʼ воӧ лоӧ вузалӧма 163 шайт дон кымын быд овмӧс вылӧ. Потребительса кооперация сиктъясын вузалӧ став вузӧс письыс 82 прӧчентсӧ. Сӧмын 18 прӧчентсӧ став тӧвар письыс вузалӧны мукӧд вузасян уджсӧ нуӧдысьяс. Быд 100 овмӧс вылӧ воӧ 69 шлен. 1925–26ʼ воӧ паевӧй капиталъясыс вӧліны — 89 сюрс шайт, 1926–27ʼ воӧ — 112 сюрс шайт нин. Паевӧй капиталыс ӧти шлен вылӧ воӧ 4 шайт да 20 ур гӧгӧр. Сиктса кооперацияяслӧн асланыс сьӧмыс чукӧрмӧма нин миллион джын шайтысь уна. Тайӧяс серти позьӧ аддзыны, — потребительса кооперация пыр ӧтарӧ кыпалӧ-ёнмӧ.

Коми обласьтувса кооперация водзын ӧні сулалӧны гырысь уджъяс. Обласьтувса овмӧс кыптӧ. Крестьяналӧн олӧмыс бурмӧ, нажӧткаяс содӧны. Сы понда крестьяна кутісны корны тӧваръяссӧ унджык. Налы колӧ нин вайны ӧні унджык дай бурджык тӧваръяс. Сідзкӧ, потребительса кооперациялы ӧні лоӧ чорыда босьтчывны со кутшӧм уджъяс бердӧ: кооперацияса шленъяслы, став крестьянаыслы колӧ лӧсьӧдны тырмымӧн тӧваръяс. Колӧ потребкооперациялы ас уджнас ёнджыка на дінӧ матыстчыны. Колӧ вайны крестьяналы колан тӧваръяс. Лӧсьӧдны сэтшӧм тӧваръяс, мед эськӧ сійӧс ньӧбысьясыслы шогмана вӧлі, мед туйис вузавны. Колӧ чинтыны кооперация удж нуӧдан рӧскодъяссӧ. Колӧ тӧргуйтан уджсӧ донтӧммӧдны, ёна зільны водзӧ тӧвар донъяс чинтавны.

Сэсся мог — кооперациялы системасӧ выльысь видлавны, ньӧбасьысьяс бердас матыстӧдны. Бӧрӧ кольӧма потребобществояссӧ колӧ кыпӧдны.

Пайщикъяссӧ колӧ кооперация уджас кыскыны. Мед найӧ асланыс киӧн лӧсьӧдісны, ёнмӧдісны, вынсьӧдісны кооперациясӧ.

Тайӧ могъяссӧ кооперациялӧн лоӧ пуктӧма веськыд туй вылӧ, кооперацияса шленъясыс кӧ асьныс чорыдджыка, сьӧлӧмсьыныс босьтчасны. Кымын ёна кутасны крестьянаыс асьныс отсавны, сымын шыльыда кутас мунны уджыс. Сэки кокни лоӧ став нелючкияссӧ бырӧдны. Уджалысь йӧз — кооперацияса шленъяс — асланыс бур индӧдъясӧн, кооперациялысь быдлунъя уджсӧ веськӧдлӧмӧн, ёна отсаласны потребительса кооперациялы пуктӧм могъяссӧ олӧмӧ пӧртны.

Нуӧдам конкурс.

Потребительса кооперативъяслӧн обласьтувса союз газетъяс пыр („Югыд Туй“ пыр да „Коми Сикт“ пыр) январ 1 лунсянь март 1 лунӧдз 1928 воӧ кутас видлавны кооперативъясыслысь уджсӧ (конкурс нуӧдны).

Конкурсыс миянлы петкӧдлас, кутшӧм потребительса кооперативъяс вермӧмаӧсь бура уджсӧ пуктыны. Сы вылысь сэсся и мукӧд кооперативъяс мед кутісны велӧдчыны уджавнысӧ. Колӧ и омӧлинъяссӧ индавны. Мед сійӧс позис бырӧдны. Конкурс мунігӧн газетӧ потребительса кооперация удж йылысь позьӧ гижны быдӧнлы, медвойдӧр, дерт, селькоръяслы.

Мыйяс йылысь гижны.

1. Важӧн-ӧ воссис кооперативыс да уна-ӧ нин шленъяс ӧтувтӧма. Кутшӧма олысь крестьянаджык пырӧмаӧсь. Кыдзи отсалӧны пырны кооперацияас гӧль крестьяналы.

2. Ёна-ӧ крестьянаыс отсалӧны кооперативыслы: ыджыдӧс-ӧ пайсӧ лӧсьӧдӧма, уна-ӧ нин чукӧрмӧма паевӧй капиталыс. Уна-ӧ чукӧртӧма крестьяналысь сьӧмсӧ чӧжӧм вылӧ. Кымын тыр пая шленыс.

3. Гырысьӧс-ӧ кооперативыд оборотъяссӧ вӧчӧ. Тырмымӧн-ӧ, бурӧс-ӧ да кутшӧмджык тӧваръяс ваялӧны. Кутшӧм тӧваръяс оз тырмывлыны. Барышӧн али убыткаӧн кооперативыс уджалӧ. Убыткаӧн кӧ — мый вӧсна.

4. Ёна-ӧ матынӧсь крестьянаыслы лавкаясыс. Зіля-ӧ приказчикъясыс вузасьӧны. Эмӧсь абу тӧвар дон прейскурантъяс, норасян нига. Пелька-ӧ лавкасӧ видзӧны.

5. Кыдзи мунӧ видзтан удж. Чинісны эз, воддза во сертиыс, кольӧм во 15 прӧчент вылӧ тӧргӧвӧй рӧскодъясыс. Чинтісны-ӧ таво административнӧй да кӧзяйственнӧй рӧскодъяс правительство тшӧктӧм серти 20 прӧчент вылӧ. Кутшӧм ногӧн чинталісны тӧргуйтан удж нуӧдан рӧскодъяссӧ. Оборот сертиыс кымын прӧчентӧдз кайӧны рӧскодъясыс.

6. Кыдзи муніс тӧвар дон чинталӧм, ёна-ӧ нин чиніс доныс 1927ʼ вося январ 1ʼ лунсянь. Донтӧгджык али донӧнджык вузасьӧны мукӧд кооперативъясын серти. Вылӧ-ӧ содтӧд донъяс вӧлі тэчалӧма тӧвар ас юр дон вывтіыс 1925–26 воӧ да 1926–27 воӧ.

7. Ёна-ӧ шленъясыс отсалӧны кооперативыслы уджсӧ нуӧдны. Кымын собранньӧ шленъясыслӧн вӧлі вонас. Кутшӧма шленъясыс сэтчӧ волывлісны. Лавкаса комиссия кутшӧма уджаліс. Вӧліны эз кооперативын сьӧм лотайтӧмъяс. Колӧ жӧ ёнджыка гижны кутшӧма муніс югдӧдчан удж.

Дерт, нӧшта таысь кындзи на сюрас кооператив уджысь гижанторйыд. Уджыс буринъяссӧ да омӧльторъяссӧ гижигӧн колӧ тшӧтш гижны мыйла бура уджыс муніс, либӧ мый вӧсна омӧля кооперативыс уджаліс, мыйла нелючкиясыс лоисны.

Конкурс вылӧ гижӧдъяссӧ колӧ мӧдӧдавны обсоюзӧ.

Бура уджалысь кооперативъяслы лоӧны премияяс. Сы вылӧ лэдзӧма 1000 шайт. Ставыс лоӧ дас премия.

Газетӧ медбура гижысьяслы (кӧть бур, кӧть омӧль кооператив йылысь гижас) бура гижӧмсьыс премияяссӧ тшӧтш сетасны. Лӧсьӧдӧма ӧкмысь премия. Медыджыд премияыс 20 шайта.

Быд рабочӧйлы, крестьянинлы, служащӧйлы колӧ гижны кооператив удж йылысь. Нӧшта нин селькоръяслы чорыда ковмас босьтчывны тайӧ удж бердас.

Сахаров.