Сардырся олӧм

by Лебедев Михаил Николаевич

Сар дырйи сьӧкыда, вокъяс, ме олі:
Уджалан, уджалан — тшыг нисьӧ пӧт.
Быд югыд кизяысь садьтӧг ме полі.
Мый лоӧ вӧляыс, сэки эг тӧд.
Сиктад кӧ кутшӧмкӧ чина морт воас,
Кӧть сылӧн чир ыджда ичӧтик чин,
Тёпкӧ нин сьӧлӧмыд: „Мый бара лоас?..
Сюран кӧ татшӧмлы, бурӧн он мын!..“
Кывлан кӧ, земскӧй пӧ скод вылӧ локтӧ,
Аддзан кӧ земскӧйлысь дзориник тош,
Вунӧдан батьтӧ и, мамтӧ и, воктӧ,
Быттьӧкӧ тэ водзын сулалӧ ош.
Земскӧй кӧ горӧдлас — дзик весьӧпӧран,
Видзӧдлас тэ вылӧ — кынмылас вир.
Сибырӧ ыстас да, мый сыкӧд керан?
Мужикыд сы водзын — ичӧтик шыр.
Ӧтчыд ме сы дырйи смелитчи шуны:
„Школаыд важысянь муса кодь мем!“
Штрапуйтіс стервоыд. Регыд тай вуні
Сы бӧрын кутшӧм и школаыд эм...
Станӧвӧй сэтшӧм жӧ: кӧин моз шӧйтӧ,
Исасьӧ, корсьысьӧ, ачыс зэв скӧр;
Мукӧдӧс повзьӧдлӧ, мукӧдӧс нӧйтӧ,
Лёк кындзи нинӧмтор некор оз кер.
Коркӧ тай сотскӧйӧ бӧрйисны менӧ.
Петкӧдліс станӧвӧй сотскӧйлы пуж:
„Юрнад и кокнад пӧ ньылышта тэнӧ,
Он кӧ пӧ сарыдлы служитны куж!“
Лои мем, кутю моз, котравны сэні,
Кывзысьны, оз-ӧ мый „шогмытӧм“ кыв.
Тшӧктыліс станӧвӧй (яндзим на ӧні!)
Вайлыны вой кежлӧ мичаджык ныв...
Праздникӧ ывлаӧ урадник петас:
Сабляыс югъялӧ, синъясыс ёсь.
Мукӧдлы нинӧмысь ныр-вомад сетас.
Воча кыв лешаклы шуны оз позь...
Керка кӧ стрӧитан, ӧбъездчик личкӧ:
„Вӧрыд пӧ ме улын! Меысь пӧ пов!“
Яйтӧ и, выйтӧ и, деньгатӧ пычкӧ,
Вильӧдас сэтшӧмӧдз, пӧтлытӧм лов!
Ӧбъездчик гӧтырыс лёк вӧлі миян,
Пырас да, горӧдас: „Коді пӧ ме?
Скӧрма кӧ, сувтас пӧ стрӧйбаыд тіян!..“
Ӧдйӧджык винала мӧдӧдан тэ.
Юкталан усьтӧдз да, этша на тайӧ:
„Аски пӧ ытшкыны миянлы лок!“
Тӧдӧмысь, вӧчан мый тшӧктӧны найӧ,
Регыд тай видз вылад котӧртас кок...
Лесниксьыс ёна жӧ ме вӧлі пола.
Лесниклӧн сэтшӧм жӧ пӧтлытӧм лов.
Стрӧитчӧм зэв вӧлі миянлы сола,
Кӧть сэсся коз улын на вӧсна ов...
Уна ме сортовка тӧвъясын лэдзлі,
Лым пиын уявлі, кынтывлі кок.
Уна ме шпал сэні лӧсавлі-вӧчлі,
Унаысь доймывлі, горӧдлі: ок!
Лыддьыны кутан да, нажӧтка — нинӧм.
Пӧдрадчик висьталӧ: чинӧма дон.
Видзӧдлан сы вылӧ — польтчӧма кынӧм,
Уджалысь вир вылас тшӧгӧма пон!
Мый сэсся та вылӧ уджалысь шуан?
Ыджыдкӧд вензьыны, дерт, абу шань.
Шогыдла медбӧръя деньгатӧ юан,
Кӧть эськӧ колӧ на заптыштны нянь...
Удждысян купечлысь, пикӧ кӧ воан.
Топӧдас коньӧрӧс вузасьысь морт.
Кувтӧдз нин вузасьысь кок улын лоан,
Оз нин и быдмывлы чегъясьӧм борд.
Пукталан, пукталан купечлы зептӧ
Кысь тэныд сюрыштас нажӧткатор;
Пыр сійӧ ыдждалӧ, ныръяссӧ лэптӧ:
,,Мыйла пӧ локтан? Ме тэнӧ ог кор!“
Сьӧлыштас вузасьысь гӧльыдлы синмас,
Гӧльыд кӧ деньгасӧ дырджык оз вай...
Дерт эськӧ, чорыда сьӧлӧмад инмас,
Скӧрман да, зэв на тэ ичӧтик кай...
Ёна ме шензьывлі: мыйла нӧ сідзи?
Мыйла оз кокнявлы мырсьысьлӧн ноп?
Кытчӧ ме томлунсӧ, майбырӧй, видзи...
„Ен тадзи сиӧма!“ — висьталӧ поп.
Сёрнитан попкӧд да дивӧыд босьтас:
„Енмыд пӧ омӧльсӧ гӧльлы оз вӧч,
Сылы пӧ паськыда рай ӧдзӧс восьтас,
Озыра олысьсӧ сэтчӧ оз лэдз!“
Поп ногӧн, миянлы му вылын сьӧкыд:
Кулам кӧ, аддзам ми бур оланін;
Мувывса озырсӧ суас на рӧкыд,
Кор сылӧн нэм кежлӧ тупкысяс син.
Чайтлім ми, рай пытшкас уна нин олӧ
Миян кодь мужик и, баба и, зон.
Зэв эськӧ лӧсьыд да, сэтчӧ на колӧ
Ми воклы мынтыны вель ыджыд дон.
Мамӧй тай кулі да, поп меным шуис:
„Кевми пӧ мамыдлы ме югыд рай!“
Кевмӧмсьыс мӧс менам картаысь нуис
Дай ещӧ корӧ на: „Куканьтӧ вай!..“
Олі ме, уджалі, шойччӧг эг тӧдлы,
Бурсӧ эг аддзывлы, тшыг нисьӧ пӧт,
Зіля ме вичкоӧ юрбитны ветлі,
Некыдз тай енмыд мем шудсӧ эз сет.
Войнаыд пансис да, коньӧрлы лои
Окопын пукавны кык во да джын.
Омӧля сэні ме юи да сёйи.
Няйт пиын тупляси, кокъясӧй кын.
Куимысь ранитчи. Гортӧ оз лэдзны.
„Сар вӧсна колӧ пӧ пуктыны лов!“
Морт виан уджсӧ мем тшӧктісны вӧчны:
„Немечӧс ловйӧн пӧ кольны оз ков!“
Косясян, виалан... Садьясыд бырӧ.
Мудзысла усялан, быттьӧкӧ код.
Кӧть эськӧ пыран нин ва пытшкӧ — йирӧ...
Шойччыны локтан да, он на тай вод.
Смотр вылӧ зводнӧйыд велӧдны пондас,
Равӧстас: „Ставныд пӧ сволочьяс ті!“
Ныр-вомад сеталас, бокнымӧс шонтас.
Сы водзын, понъяс моз, котралам ми...
Сьӧктӧдіс войнаыс миянлысь олӧм,
Сійӧ жӧ войнаыс югдӧдіс юр:
Уналӧн вошӧма сар водзын полӧм,
Уналӧн мӧвпалӧм лоӧма бур.
Дӧзмисны салдатъяс вирнысӧ кисьтны;
Гӧльяслы войнаыд дзик лои мат.
Быдлаӧ юӧръяс кутісны письтны:
Локтӧ пӧ, матысмӧ гажаджык кад.
Аддзисны войтыръяс: вӧляныс дінас!
Садьмӧдчис ӧтпырйӧ уджалысь йӧз,
Сувтіс да орӧдіс гаддялӧм кинас
Вир юысь сарлысь да озырлысь гез.
Ыджыдтор Певральса лунӧ ми вӧчим:
Став гырысь кырнышлы тупкалім вом,
Налысь лёк керӧмсӧ арталім-тэчим,
Водзӧссӧ босьтім ми, пӧрысь и том.
Певральса лун бӧрын регыдик воис
Шондіысь мичаджык Октябрса лун.
Октябрыс буржуйсӧ гырйын моз тойис,
Шӧвк вылын узьысьлысь пальӧдіс ун.
Октябрыс петкӧдіс сьӧд пемыд вӧрысь,
Сеталіс миянлы быдсяма бур.
Пабрикын уджалысь, салдат да гӧрысь
Югыдлань тувччисны, лэптісны юр.
Ӧні ме лӧсьыда куті нин тӧдны:
Ми воклы, гӧльыдлы, „райясыд“ кӧн.
Он кӧ куж ачыд тэ буринӧ петны,
Оз тэныд отсавлы абутӧм ен!
Ӧні ме, важ бӧрад, веськыда ловзи;
Быдмыштіс, ёнмӧдчис вундалӧм борд;
Некодысь, нинӧмысь ӧні ог повзьы:
Абу ме шогмытӧм, шыбитӧм морт!