Мый нӧ тайӧ... Коді тӧдас?

by Старцев Александр Дементьевич

Шондіа гажа лун. Шочиника пӧльыштавлӧ чужӧмад небыдик тӧв. Восьлала шыльыд туй кузя, гӧгӧр видзӧда, тӧдмала местаяссӧ.

Ӧтар-мӧдар туй бокас быдмӧны уна пӧлӧс рӧма дзоридзьяс. Аслым сьӧлӧм вылын быдӧн долыд. Мӧвпала: „туйсӧ таті бура жӧ вӧчӧмаӧсь, дзик быттьӧ гумла“. Видзӧда — неылын кутіс тыдавны кутшӧмкӧ сикт. Керӧс бокӧ ю пӧлӧныс пуксьӧма, дзик быттьӧ миян Куниб Шорйыв сиктным кодь.

Муна водзӧ, восьлала ӧдйӧ, ёна нин пӧсялі. Пӧсьыс чужӧм пасьта зільвидзӧ. Кышан соскӧн чышкышта да, бара матыстчыны куті зэв джуджыд сён дорӧ, сёнӧдыс визувтӧ ичӧтик шор. Видзӧда да, быттьӧ тӧдса дзик миян Кумак шор кодь.

Чой шӧрас сувті да видзӧдны куті. Керӧс бокас зэв мича пожӧмъяс да козъяс быдмӧны. Ёнджыка куті видзӧдны да, зэв тӧдса кажитчыны кутіс, быттьӧ коркӧ тані вӧвлысьӧма нин.

Кайи пос вылас. Ёна жӧ ёнӧс поссӧ вӧчӧмаӧсь. Ме чайта, сё воӧн татшӧмыд эз вермы артмыны.

Друг кутіс мышкын мыйкӧ жургыны. Зэв ӧдйӧ бергӧдчи да видзӧдлі: дзик нин ме дінын — талявны кӧсйӧ. Сэсся тай кыдзи горӧдіс: рук-рук-рук!.. Ме сэтшӧма повзи, пос вылас и лязгыси-уси. Сійӧ сӧмын журкнитіс пос кузяыс. Аддзылі тай сӧмын: мышкас и водзас гӧгыльяс, вылысыс ичӧтик керка кодь, ӧшиньяс и быдӧн эмӧсь, пытшкас тырыс йӧз. Сё дивӧыд, вӧвтӧг мый ӧдйӧ муніс. Мӧвпала, чойсӧ ӧд, мися, кӧнкӧ йӧзыс кутасны лэптыны. Видзӧда йӧзыслысь петӧмсӧ — сійӧ чой паныдсӧ нин кайӧ. Йылӧдзыс пыр кайис — эз и шойччыв. Ыджыд дивӧыд тай коркӧ лоас: йӧзыд кутісны керкаяснас нин ветлыны, да ӧд чой паныдсӧ и быдӧн кайӧ. Дыр тадзи шензи-сулалі, мӧвпалі нёль гӧгыля керка йылысь.

Бара мӧдӧдчи водзӧ... Паныдасис кутшӧмкӧ пӧчӧ. Сувті сы дінӧ да юалі:

— Тайӧ нӧ, пӧчӧ, кутшӧм сикт?

— Тайӧ, бур пи, Куниб Шорйыв, — воча шуис пӧчӧыд.

Менам сьӧлӧмӧй вӧрзис, юрсиӧй весиг сувтіс.

— Куниб Шорйыв!.. Кысь нӧ татчӧ локтіс Куниб Шорйылыс?

— Ме мыйӧн тӧда. Тайӧ сиктсӧ нэмсӧ нин шуӧны Куниб Шорйылӧн.

— Кмм... Ме ог гӧгӧрво.

— Тэ нӧ, бур пи, кытысь лоан?

— Ме... ме, ылысь, зэв ылысь, пӧчӧ...

Аслам серамӧй петіс, сӧмын эг лысьт висьтасьнысӧ, миянлысь сиктсӧ шулывлісны Куниб Шорйылӧн жӧ да. Торйӧдчим. Мӧді водзӧ мунны. Матыстчыны куті сикт дорас. Ёна жӧ гажа вӧлӧма: керкаясыс гырысьӧсь, гажаӧсь, кильчӧясыс ставыс мавтӧма гӧрд краскаясӧн. Ӧшиньясыс гырысьӧсь, абу небось миян сиктын кодьӧсь.

Видзӧда, кодъяскӧ шургӧны-локтӧны, пуксьӧмаӧсь кутшӧмкӧ кык гӧгыльяс вылӧ да. Кокъяснас бергӧдлӧны, кырымнас кутчысьӧмаӧсь кутшӧмкӧ воропъясӧ, сӧмын чушъялӧны-ветлӧны. Видзӧдтӧ, дас арӧсаяс пуксьӧмаӧсь да, мый вылын ветлӧны — оз ӧд и пӧрны. Видзӧда — ӧти керкасянь петісны кызь кымын челядь посни. Ставныс орччӧн, кык мортӧн сувталісны. Абу небось миян челядь кодьӧсь, — ставныс ӧткодь паськӧмаӧсь, ёнӧсь, он на кӧ миян челядькӧд сорлав-а. Мӧдісны сералігтырйи, быттьӧ гырысь том йӧз сьылӧны. Ме сэсся юалі:

— Кытчӧ нӧ ті та мындаыс мунанныд?

— Купайтчыны, — водзвывсаыс шуис меным.

Бара мӧдӧдчи водзӧ. Кӧнкӧ кутіс таргӧм шы кывны. Таррр. Видзӧда — муяс вывтіыс зэв гырысь телегаяс ветлӧны. „Тайӧ тай тракторӧн, сё трустыд, гӧрӧны“ — мӧвпышті. Вӧлись неуна куті гӧгӧрвоны татчӧс оланногсӧ.

Регыд кутісны чукӧрӧн-чукӧрӧн, быдласянь воавны йӧз. Ставныс пырӧны ӧти зэв ыджыд керкаӧ. Ме муні да, сэтчӧ жӧ пыри. Ставныс нин пуксялӧмаӧсь зэв кузь пызанъяс сайӧ. Морт куим-нёль ваялӧны сёянъяссӧ, ставныслы торъя тасьтіясӧн.

— Тэ нӧ мый сулалан, он пуксьы? — шуис неыджыд тошка дядьӧ.

Ме ньӧжйӧник матыстчи пызан дорас, дай тыртӧм местаӧ пукси. Меным пырысь-пыр вайисны торъя тасьтіӧн шыд. Ёна нин кынӧмӧй сюмалӧма. Чӧскыд шыдтӧ ставсӧ ректі. Сэсся вайисны кутшӧмкӧ рок, дай кружкаӧн йӧв. Ставсӧ и дзик сёйи, бура кусньӧдлі.

Сёйӧм бӧрас ставныс кутісны разӧдчавны. Том йӧзыс ставныс мунӧны торйӧн. Ме на бӧрся жӧ куті вӧтчыны. Муна, видзӧда гӧгӧрбок: ӧткымын важ керкаяс на эмӧсь. Зэв тӧдсаӧсь, сӧмын ёна нин пӧлнясьӧмаӧсь, вежнясьӧмаӧсь да. Мукӧдас ӧшиньясыс нин абуӧсь. Том йӧзыд ставныс кутісны пырны ӧти керкаӧ. Видзӧда, гижӧма зэв мича гижӧдӧн: „Лыддьысян керка“. Пыри тшӧтш пытшкас, пызанъяс вылас зэв уна кутшӧмсюрӧ газетъяс да журналъяс. Да ӧд зэв пӧрысь дедӧяс ӧчкиаӧсь лыддьысьӧны, пӧрысь пӧчьяс тшӧтш и. Некутшӧм шум тай небось абу.

Кутіс пемдыны. Друг ломзис электричество — быд пызан весьтын торъя лампочка. Дыр сэні кӧйялі, видлалі мыйсюрӧ.

— Мый нӧ тіян тані, кутшӧм олӧм? — юалі ӧти мортлысь.

— Тайӧ Чишов Яковлӧн да Максим Кольлӧн лӧсьӧдӧм коммунаыс, — воча шуис ӧти дзориник дядьӧ.

Ме вӧлисти гӧгӧрвои, мый тані лоӧма; кутшӧм Куниб Шорйыв вӧлӧма... Со мый вӧлӧма, зонмӧ. Тӧда ме Чишов Яковтӧ дай Максим Кольтӧ — медводдза котыртысьяс вӧлісны. Со кытчӧдз машинаяс судзӧдан тӧвариществосяньыд воӧмаӧсь. Со кӧн олӧмыд вӧлӧма!