Лёль сірпӧм

by Ёгор Стартсов

Емва йылын рытъяс номйӧсь, кӧть пожйӧн курав. Турун пуктыны катласны да воасны — синъясныс тупкысьӧмаӧсь. Мӧдарӧ кӧ — чери Емва йылын помтӧм. Кос ваӧн кӧ уна ком да кебӧс кыйлӧны Емваса сюсь йӧз. Сійӧ на мый, а сэні эм лёль чери — сірп поткӧдлысь.

Ӧтчыд Вань котыр лэччӧмаӧсь лёль сірпны вит пыжӧн, кык сірпӧн. Сірпӧн шуӧны Емваын нёль сывъя гӧгӧр, гырысь синма, ыджыд гыдъя тыв. Сійӧс кӧрталӧны кык кузь сірп потшкӧ. Мед тӧдан, кор чериыс сірпас воас, потш кузяыс нюжӧдӧны «вӧй гез».

Лэччисны Вань котыр, сӧлісны пыжӧ, пасъясисны да кывтісны тӧня дорӧ. Воис тӧня юр. Сувталісны пыж нырӧ и пыж бӧжӧ. Пыж бӧжсаяс сірпъяссӧ крук йылӧ ваӧ лэдзисны. Шынякылӧ кывтӧны. Ӧти пыжа водзӧ кывтіс, видзны черисӧ лэччӧмысь. Вӧй кывзӧны. Кыскисны ӧти тӧня — чери эз волы.

Сірпъяс лэптісны, сынігтырйи кывтісны верст кык кымын мӧд тӧняӧдз.

Бара сувтісны, лӧсьӧдчисны.

— Паськӧдчӧй бурджыка, челядь! — ньӧжйӧник горӧдіс Вась дядь.

— Педь, пыж ныртӧ кут! Сын бурджыка! — нарадитӧ Петруш, ар комын вита, кыз, гора сёрниа мужик.

— Лэпты!!! — горӧдіс недыр мысти Вась Миколайыслы. Пыжъяс топалісны, сірп лэптісны, видзӧдӧны — сірп розя.

— Поткӧдӧма, тыдалӧ!.. Ок!..

— Воліс чери, да он босьт!.. — вомгорув сёрнитӧны ая-пиа.

Сибӧдчылӧмӧн сірпӧс дӧмисны. Розьыс пож пасьта. Пыжаяс кывтісны сідз коймӧд тӧняӧдз, Чисва вежӧр юрӧ.

— Лӧсьӧдчӧй! — шуис Вась дядь.

Быдӧн ас местаын кылӧдчӧны. Чисва вежӧр зэв паськыд, зэв джуджыд — дас кык сыв судта. Некутшӧм сірп потш оз судз. Сӧмын вежӧр бокӧдыс кужӧмӧн позьӧ вӧйтчыны. Тӧняӧд кывтісны — нинӧм эз шед.

А лёльяс нёль-ӧ-витӧн тшӧтш вежӧрын бускӧны.

— Вӧтлӧй кодкӧ!

— Инаӧн вӧтлысьӧ кӧ кодкӧ-а, мый тайӧ, вокӧ! — дӧзмигтыр пыж бӧжса гырысьджыкъяс шуасьӧны. Нырын чӧв кывзӧны томджыкъяс.

— Тшынсямӧ вайӧ! — Вась дядь шуис.

— Вайӧ. Оз-ӧ мыйкӧ ен сет — сьӧлӧмсянь ӧтвылысь кӧсйысьӧны мукӧдыс.

Сибӧдчисны берегӧ. Би перйисны. Первой ставныс кок вольӧсъясныссӧ сотісны, мед став лёкыс сотчас на вылысь, мед вомидз усьӧ.

Ваысь быдӧн кыскисны нюйт, би вылын сотісны, мед васаяс пышъясны. Вӧр дорысь вайисны росторъяс, мед вӧрсаяс вешъясны. Вывсьыныс лёк паськӧмсьыс ротторъяс орйӧдлісны да би вылӧ пуктісны, мед лёк аньысь, лёк мортысь, вомидзысь мынасны. Ставӧн кытшовтісны куим пӧв би гӧгӧр: водзын мужикъяс, сэсся бабаяс. Асьныс зэв збыльысь сійӧ вӧчӧны.

Сьӧлӧманыс быдӧн лои кутшӧмкӧ, код вылӧ кӧ, зэв ыджыд эскӧм (вежа видзӧм) да мездысьӧм лёкъясысь, мед лёль шедас.

Сірпысьяс сӧлісны пыжъясӧ. Петісны бара Чисва тӧня дорті кывтны. Тӧждысьӧны сьӧлӧмсяньыс, мед шедас лёль.

— Лэпты!!! — горӧдіс Микол айыслы.

Лэптісны. — Сірпаныс кык лёль. Ӧтиыс пуд да дас тувъя, сірпсӧ поткӧдіс да пыжас Микол дінӧ буретш уси. Мӧдыс айыс дінӧ сірпнас сюри. Вась дядь лёль вылӧ водіс. Лёльыд сійӧс вылӧ-вылӧ чеччӧдлӧ. Вась дядь сійӧс чӧв личкалӧ, мыжгалӧ. Микол лёль вылӧ шыбитчис да чер тышкӧн кучкаліс. Бӧрти пыж пыдӧс пӧвъяс улӧ сюйис тура-тара кылігтырйи. Ставӧн сибӧдчисны бара берегӧ.

— Шуасны тай ещӧ: «керысьяс пӧ абу».

— Да-а.

— Эн пӧ ещӧ тшынсьы дай!

— Ина бара сійӧ, ина! Тӧкӧтьӧ кӧ ворсан-гигзян чери вылын, прӧмыс вылын, сэсся он нин бурӧн аддзыв, он кӧ тшынсьы.

Берегын войя сёрни юралӧ.

— Абу жӧ эськӧ тшынсьӧмад нинӧм да. Кор слӧй волас, сэки ачыс шедӧ. Колӧ слӧй корсьны, кыйӧдны, — сералігтыр шуӧ велӧдчӧма, Маш нима, ныв.

— Тэ бара, Марӧ, дугды сёрнинад. Абу кӧ лёк ань, лёк морт да вомдзасьӧм, тайӧ черияс тшынсьытӧгыд эз нин шедны.

— Эстчӧ нӧ берегсяньыс мый воддза пыжаыс изнас вӧтліс!? Чериясыд повзисны, петісны шӧрлань да и шедісны, — вензьӧ Маш.

— Дугды, дугды, нинӧм тэ он тӧд! — воча шуӧны сылы.

Бара петісны пыжаяс сірп дӧмӧм мысти. Быдӧн, код кӧн вӧлі, ассьыс удж тӧдӧ. Кывтӧны.

«Лэпты!!!» — горӧдіс Петра Ӧльӧш вокыслы.

Лэптісны. Чери бара поткӧдӧма дас кымын син. Пыжын дӧмсисны бӧжсаясыс, нырсаясыс катӧдісны пыжсӧ выльысь кылӧдчыны. Черияс Чисва вежӧрын бускӧны, быгсӧ куталӧны, петкӧдчывлӧны быттьӧ пасьтӧм мортъяс. Сірпысьяслӧн веж петӧ.

— Эстӧн эськӧ тай деньгаыд да тӧварыд да, мый керан!

— Вайӧ ещӧ кылӧдламӧ!

Кывтісны. Нинӧм эз шед, ёс эз волы. Сідз куим-нёльысь кылӧдлісны. Пыр бӧр кушӧн кыскисны.

— Ветлӧдлӧ, мися, кодкӧ ва улас, — шуӧ Вась дядь. — Сэні кодкӧ эм нин, кутшӧмкӧ лёк завод.

— Тӧдӧмысь сідз, Вась дядь, колӧ ӧд васаясыдлы эльвайтчыны. На помысь буртӧ эн нин виччысь, сы вылӧ кӧ петӧмаӧсь, — шуӧ Петыр.

— Дерт нин, эм сэні кодкӧ! Кыдз абу. Йӧйяс! — шуис Маш. — Ме ногӧн кӧ колӧ струк, слӧй корсьны.

— Дугды бара, Марӧ, дугды, — чирзӧ вӧсни гӧлӧсӧн вом тырнас Машлӧн айыс — Вась дядь.

Мудзисны, унныс локтӧ. Колӧ на катны пыжӧн чомъясӧдз верст дас вит кымын. Аскиыс — куртан лун, мича кӧ лоӧ. Гӧрдӧдӧ нин шонді. Сьылысь пӧткаяс ва дорын, вӧр дорын садьмисны. Гӧгӧраяс нин ӧбед кыйӧны водз вылын. Быг кылалӧ: войся узян валӧн син орыс. Пыжаяс берег дорті мӧдӧдчисны катыд, чомъяс дорӧ. Аскиыс куртан лун, мича кӧ лоӧ.