Ленинкарын

by Попов Андрей Алексеевич

Ленин ордын.

Кор ме вои Ленинградӧ (важ Питерӧ) — быттьӧ воши: сэтшӧм ыджыд сійӧ, джуджыд да паськыд. Йӧзыс быттьӧкӧ ставныс кытчӧкӧ тэрмасьӧны, жуӧны.

Унатор ме сэтысь аддзылі, уналаын вӧлі.

Вӧлі важ сар оланінын (Зимньӧй дворечын). Быдлаті гӧгӧр видзӧді. Уна мича, дона тор вӧлӧма сэні, ставыс вылӧ мунлӧма пӧсь да вир уджалысь йӧзлӧн.

Сэні жӧ ӧні эм Революциялӧн Музей. Мыйыс сэні абу! Ставсӧ он куж висьтавны.

Сэтісянь муні сэсся Смольнӧй — «Ленин» ордӧ.

1917ʼ воын, Октябрса революция дырйи сэні овлӧма миян ыджыд велӧдысьным, туй индалысьным — Ленин ёрт.

Мыйӧн ӧдзӧссӧ Ленин горничаӧ восьтісны, менам тӧдлытӧг шапкаӧс босьтсис. Абу и дивӧ: ӧд тані овлӧма став уджалысь йӧзлӧн меддона ёртыс.

Первой горничаыс — Ильичлӧн приёмная: ичӧтик горнича; ӧтик пызан, ӧтик чорыд креслӧ, шкап, сэсся нинӧм — абу небось сар дворечад кодь!.. Мӧд горничаыс сыысь гӧль — тані узьланіныс.

Сідз жӧ ичӧтик горнича, пельӧсас пызан; горнича джынсӧ юкӧма пӧвйӧн (перегородка); сэні — кык крӧвать; шӧрас — ичӧтик пызан. Ильич крӧватьын абу пӧдушка ни, вольпась, ӧти ӧдеялӧ, кор вӧлӧм водлас, пӧдушкасӧ босьтлӧ Надежда Константиновналысь (Крупская, Ленин гӧтыр), а вольпась «оз ков». Кор Ильичлы вӧлӧм вӧзъясны мыйсюрӧ (ковёр ли, мый ли), сійӧ скӧрысь шуас: «Меным оз ков сэтшӧм буржуазнӧй кӧлуйыд». Сылӧн весиг абу вӧвлӧма шоныдджык паськӧм. Кор вӧлӧм петавлас, гуляйтны Смольнӧй кузя либӧ садйӧ, — пасьтавлӧ вӧлӧм пась Смольнӧйса дворниклысь.

Менӧ Смольнӧй кузя новлӧдлысь‐индалысь висьталіс: «Смольнӧйса дворникыд вӧлӧма Ленинлӧн друг. Ӧтчыд сійӧ локтас Ленин дінӧ да и шуӧ: „Менам талун эськӧ нимлун, да сёйны нинӧм абу, мый керны?“ — Ленин шуӧма: „Менам со эм капуста мач да неуна пызь — пӧжав сэтысь пирӧг, бура колльӧдам тэнсьыд нимлунтӧ...“ Со кутшӧм этша ковлӧма миян дона юрнуӧдысь-велӧдысьлы Ильичлы!»

Деньга вӧчанінын.

Верми ме пыравны и ыргӧн деньга вӧчанінӧ (завод «Гӧрд Кыа»). Самӧй вӧлі дорӧны вит ураясӧс (пятикопеечные). Ӧтиклаын ыргӧн кералӧны вит ура кругъяс вылӧ, мӧдлаын «печатайтӧны» деньга: зэв ӧдйӧ мунӧ уджыс! Зэв мичаӧсь петӧны «вит ураяс». Ме пыр и думышті: «Татӧн вӧчӧны уджалысь йӧзлысь ёнлун (мощь пролетариата), вермасьны озыръяскӧд; со эськӧ кытчӧ колӧ волыны видзӧдлыны коми крестьяналы!»

Пабрик-заводъяс кузя.

Волі ме гоз-мӧд пабрик-заводъясӧ: «Большевик» нима заводын вӧчӧны тракторъяс, аэропланлы машинаяс, пушкаяс, мукӧдтор; «Треугольникын» резинаа кӧлуй вӧчӧны. «Красный Ткач» — ной вӧчӧны; «Уткина завод» — электростанция.

Быдлаын тыдалӧ со мый: ми век ёнмам, кыпӧдчам, завод-пабрикъяс век паськалӧны, вӧчӧны унджык, донтӧгджык. Быдлаын эмӧсь асланыс клубъяс, кинояс, библиотекаяс, столӧвӧйяс; быдлаын дорӧны выль, долыд олӧм (новый быт).

Рабочӧйяс оз вунӧдны и крестьянаӧс, пемыд деревня: Ленинкарын зэв паськыда пуктӧма деревнялы тӧдӧмӧн отсалӧм (культурное шефство), ыстӧны нигаяс, газетъяс, восьталӧны, ёнмӧдалӧны клубъяс, лыддьысян керкаяс; отсалӧны школаяслы нигаясӧн, бумагаясӧн, карандашӧн, мукӧдторйӧн. Паськалӧ-ёнмӧдчӧ Общество «Долой неграмотность». Ёнмӧдӧны, паськӧдӧны челядьлы отсалӧм Общество «Друзья детей».

Медвыліас уджалӧ «Крестьянин керка» («Дом крестьянина»). Сы пыр мунӧны зэв уна крестьяна, сетсьӧ быдсяма отсӧг: сӧветӧн, нигаӧн, уджӧн, судын и мукӧд учрежденньӧясын отсалӧмӧн.

Тайӧ ставсӧ аддзӧм бӧрын ме казялі: ми, коми войтыръяс, вывті на ёна бӧрынӧсь, сідзи и кӧсъя горӧдны: «Коми йӧз! Водзӧ, водзӧ, энӧ кольччӧй!»