Кык визув

by Попов Николай Павлович

I.

Рӧштво асыв. Семӧ Иван Марья зэв тэрыба сюйӧ пачӧ би. Мортыдлӧн узьсьӧма да, тэрмасьӧ.

Тӧрыт водігас тшӧктӧ эськӧ вӧлі рӧдительясӧс водзджык чуксавны, да найӧ, тыдалӧ, абу кывлӧмаӧсь.

— О, господьӧ, прӧстит, господьӧ, прӧстит, — пернапасасьӧ да вомгорулас шуалӧ, — узьсьӧма тай нӧ. Регыд ӧд асъя тоньгас. Со Степан гӧтырлӧн пачыс нин ваймӧма.

Лэдзис паччӧр вылысь няньшомӧс, гудраліс.

— Анӧ... Анӧ... Чеччы... Мӧстӧ лысьты... Но, чеччы нин ӧдйӧ, — чуксалӧ ассьыс нывсӧ. — О, господьӧ, узьсьӧма тай нӧ. Мый эськӧ сэсся керан да он кер.

Аннаӧс чеччӧдіс. Анна сарапанасис, чужӧмсӧ кӧтӧдыштіс (мыссис), босьтіс пӧдӧнча.

— Мый нӧ он кӧть ӧти пернапас чӧвт, рӧштво асыв кузя. Мукӧд лунӧ эськӧ кысь нин да, — ропкӧ Семӧ Иван Марья пирӧг сьӧмӧс быглялігмоз...

— Ок, вичкоӧ нин лэччалӧны. Колӧ чуксавны Микулӧс да Гришӧӧс. Кӧнкӧ войбыд ветлісны. Эз тай рӧштволань паныдыд кут. Восьтӧмаӧсь кутшӧмкӧ Нардом да оз нин волыны сэтысь. Вой-вой олӧны. О, господьӧ, господьӧ!

Тракӧдӧ пельпомӧдныс Микулайӧс да Гришаӧс. Некоднаныс некыдзи оз чеччыны. Сӧмын ымзыштасны да пыдӧджык нырнысӧ шебрас улӧ сюясны.

— Микулай!.. Микулай!.. Чеччы нин. Регыд асъя тоньгас. Пасьтась бур пальтонад да мун вичкоӧ. Талун ӧд рӧштво. Кристослӧн чужан лун.

— Мун вичконад и ставнад. Абутӧм енмыдлы тэ юрбит, — бурӧбтіс Микулай.

— Мыйкӧ ещӧ онӧ шу, — пузис Семӧ Иван Марья. — Ме бара тэныд. Чеччы ӧдйӧ. Ок тэ, грекӧвӧйтысь!.. Гришӧ, тэ мый сэтчӧ паськысьӧмыд — он чеччы.

— Ме пионерӧ пыри. Пионеръяслы пӧ оз позь вичкоясад ветлыны, — крапкис‐шуис Гриша.

— Мы-ый!.. Ме вот тэныд босьта кузь ньӧр да сэтшӧм «пиньӧр» петкӧдла!

II.

Микулай да Гриша тӧрыт рытсяньыс вӧліны Нардомынӧсь комсомолечьяс вӧчӧм рыт вылын, выль нога рӧштво вылын. Сэні зэв унатор висьталісны рӧштво йылысь. Рӧштво пӧ эз сӧмын кристиана эскыны. Кристианскӧй вера лотӧдз пӧ, Исус Кристос йылысь сӧрӧм лӧсьӧдтӧдз пӧ вӧлі нин сэтшӧм жӧ рӧштво мукӧд вера йӧзлӧн, сӧмын налӧн ен нимныс мӧд вӧлі: Египетын Озирис, еврейяслӧн Тамнуз, Персияса йӧзлӧн Митра, индусъяслӧн Ману да Агни, мукӧдлӧн бара жӧ аслыс ним. Мукӧдыслӧн на пиысь енныс Кристос моз жӧ чужлі нывсянь аслыспӧлӧс «святӧй дукӧн». Енлӧн чужӧм босьтчис войдӧрся эскӧмысь шонділы. Сы вӧсна быдӧн «чужтылісны» ассьыныс еннысӧ шонді бергӧдчан лунӧ, лун кузьтаммӧм кадӧ — декабр 25-ӧд лунӧ. Некутшӧм Кристос пӧ збыльысьсӧ эз и чужлы. Сійӧ пӧ ставсӧ лӧсьӧдлӧма. Ещӧ на та кындзи унатор висьтавлісны.

Микулай Гришакӧд Нардомысь гортӧ мунігӧн шуисны не мунны вичкоӧ, попъяслысь водзӧ нинӧмтор не кывзыны.

— Мамыд кӧ нӧ нӧйтас, — повзис Гриша.

— Эн пов. Менӧ нӧйтнытӧ оз нӧйт. Тэнӧ кӧ кутас нӧйтны, унджык торйӧн шебрась дай оз йидж... Нӧйтӧмнад этша нин тшӧктан енмыдлы эскыны. Талунъя моз кӧ эськӧ войдӧрджык висьтавлісны ен йывсьыд, кутшӧм эськӧ лӧсьыд вӧлі, — шуӧ Микулай.

III.

Кучкис вичкоын асъя. Косявны кутіс кӧдзыд ывла сынӧд кӧлӧкӧл шы. Семӧ Иван Марья черӧбтіс-чеччис нянь быглялан пызан сайысь. Ломзьӧдіс ӧбразъяс водзӧ би, зэв паськыда чӧвтіс пернапас «слава тебе господи» кывъясӧн, лёкысь ёрччыштіс да муніс Микулай да Гриша дінӧ, тракнитіс на вылысь шебрас, кыскис кыкнаннысӧ вольпась вылысь.

— Чеччанныд онӧ, яндысьтӧм синъяс... Грекӧвӧйтысьяс... Чеччӧй да мунӧ вичкоӧ. Бур йӧз важӧн муналісны... Нинӧм стынитӧмсьыс... Мед войсӧ эн ветлӧй дай... Мича паськӧм эм дай быдтор, а вичкоӧ дыш ветлыны.

Чеччыны лои Микулайлы да Гришалы. Найӧ эськӧ оз нин узьны вӧлі, да мамыслы петкӧдчисны узьӧмӧн. Гашкӧ пӧ мудзас да ланьтас вичкоӧ ыстӧмысь.

Микулай кутіс пасьтасьны лёк уджалан паськӧмӧн.

— Микул, дугдан али он?!. Пасьтав бур пальтотӧ.

— Ме ог вичкоӧ, турунла муна, — шуис Микулай.

Парскис сьӧлӧмас Семӧ Иван Марьялы тайӧ кывъясыс. Оз тӧд, мый и шуны. Нетшыштіс Микулай киысь пасьсӧ:

— Мун либӧ вод да стынит — бурджык лоӧ. Либӧ дзикӧдз мун менам гортысь. Тэ абу менам пи. Омӧльлы сетчӧмыд... Гриша ӧтнасӧн мунас. Сійӧ менам медбур пиӧй. Гриша, мун, мун, дитя. Сись «рӧштво-батюшко» водзӧ сувтӧдан и... Он кӧ мун, виччысь. Нинӧмӧн ог верд. Кушман зырта да сёй-зӧбгы.

— Микулайыд оз мун да, ме ог жӧ.

Нинӧм эз вермы керсьыны Семӧ Иван Марья аслас пиянӧн. Кӧсйис шыбитны став пӧжасьӧмсӧ да мунны вичкоӧ. Мыйлакӧ тай сэсся эз жӧ-а. Ыстіс ас пыддиыс нывсӧ. Анна мамлы нинӧм эз шу, муніс.

— Аддзыла кӧть ассьым Коляӧс, — мӧвпалӧ Анна, — сійӧ ӧд муніс вичкоад, бать-мамсьыс полӧ да. Оз лысьт менам вокъяс моз ыръянитны. Кор пернапас чӧвтыштам, кор Колякӧд вичко водзын сёрнитыштам.

IV.

Бурмӧдӧ ассьыс сьӧлӧмсӧ Семӧ Иван Марья ропкӧмӧн и.

— Ӧтчыд во пиын овлӧ рӧштво луныд, да ӧд позис жӧ эськӧ ветлыны вичкоад да. Онӧ весиг та ыджда праздник кузя менӧ дӧзмӧдтӧг олӧй... Мый сэсся керан татшӧм омӧль челядьяснад. Да ӧд вичкоысь, вичкоысь чӧвтчисны!.. На вӧсна тшӧтш менӧ ен грек суас, меным тшӧтш лоӧ нэм адын мучитчыны... Гришӧлы кӧть ӧд эз на жӧ ков мамлы паныд мунны. Ме понда кӧть нин колі ветлыны вичкоӧ. Ӧтчыд ӧд, ӧтчыд сӧмын во пиын овлӧ рӧштвоыд!..

— Менӧ нӧ Микулай дорсьыд тэ йӧйӧнджык чайтан? — лӧгасис Гриша: — Ме прӧсужджык на сы дорысь. Ме пионерӧ нин пыри, Микулайыд сӧмын на кӧсйӧ Комсомолӧ гижсьыны.

...Микулай да Гриша Нардомын тӧрытъя висьтавлӧм йылысь сёрнитӧны. Микулай шуӧ:

— Регыдӧн пӧ тай енлы эскӧмтӧ бырӧдны он на вермы. Вывті пӧ пыдӧ вужйыс пырӧма. Нинӧм. Коркӧ венам. Сэтшӧм дыр тайӧ уджыд оз нюжав. Колӧкӧ мамтӧ на ен тӧдтӧмӧ пӧрӧдам. Миян визувным ёнмӧ пыр ӧтарӧ.