Коммунистъяслӧн велӧдчӧм

by Коми Мишӧ

Коммунистъяслӧн чукӧр Коми муын лои сӧмын Октябрскӧй революция бӧрын. Та серти колӧ гӧгӧрвоны — Коми обласьтын став коммунистыс (кык-куим морт кындзи, кодъяс локтісны татчӧ уджавны рочысь) партияын лыддьысьӧны том шленъясӧн, найӧ сар дырйи революция удж гусьӧн эз нуӧдлыны. Сэсся миян унджык шленыд — крестьяна: налы век на лоӧ велӧдчыны рабочӧйяслысь чорыда кутчысьны революция удж бердӧ: унаысь на ӧд найӧс деревенскӧй олӧмыс коммунист партия туй вывсьыс кежӧдлӧ.

Татшӧм шленъяс костын, дерт, коммунист партия уджад велӧдчӧмыд ӧні кежлӧ — медыджыд колантор. Колӧ тӧдны: кыдзи большевикъясыд вермасисны сарыдкӧд, озыръяскӧд, мукӧд партияяскӧд да кыдзи вӧчисны Октябрскӧй революция. Та кындзи ӧд бура колӧ тӧдны и Ленин ёртлысь индӧдъяссӧ да тшӧктӧмъяссӧ. Огӧ кӧ кутӧ чорыда тӧдны, кутшӧм туй кузя муніс большевикъяслӧн партия да кутшӧм ногӧн партия да сылӧн нуӧдысьыс — Ленин ёрт — рабочӧйясӧс да крестьянаӧс вайӧдіс Сӧвет власьтӧдз, сэки ёна ми вермам торкласьны. Тайӧ быд коммунистлы колӧ бура тӧдны.

Важӧн эг вевъялӧ велӧдчыны.

Ми быдсӧн тӧдам — 1917ʼ восянь да 1921ʼ воӧдз коммунистъяслы прамӧя велӧдчыны вӧлі некор: сэки вӧлі колӧ ӧружйӧӧн весавны Сӧвет Республикасӧ еджыдъясысь да чорыда пуктыны сӧвет власьт. Гражданскӧй война эштӧм бӧрын уджалысьяслы лои став выннас кутчысьны жугалӧм-киссьӧм овмӧс лэптыны — сэки тшӧтш чорыда лоис босьтчыны велӧдчыны выль олӧм лӧсьӧдны да коммунист партиялысь уджсӧ бура пуктыны.

Велӧдчытӧгыд, олӧмсӧ тӧдтӧгыд, овмӧс кыпӧдан туйяссӧ тӧдтӧг он вермы бура тӧдны партия водзын сулалан уджъяс да он вермы йӧткыны водзӧ олӧмсӧ.

Кутшӧма ми велӧдчам.

Ме ӧнтайджык шулі нин: миян обласьтса коммунистъяс костын велӧдчӧм — медыджыд ӧні кежлӧ удж. А НЭП пуксьӧм бӧрын, кор партиясьыд пондісны кодсюрӧ шленъясыс петавны, велӧдчӧмыд торъя нин колантор лои. Кутшӧма жӧ миян тайӧ уджыс муніс колян воясӧ да кыдзи лӧсьӧдӧма ӧні, Октябрскӧй революциялы ӧкмыс во тыран лун кежлӧ? Велӧдчӧм удж муніс миян жебиника, но мыйсюрӧ ӧні кежлӧ вӧчӧма жӧ нин. Со кыдзи муніс коммунистъяслӧн велӧдчӧм 1922ʼ восянь:

Кутшӧм школаяс.	1922/23 во: школа лыд	1922/23 во: велӧдчысьяс	1923/24 во: школа лыд	1923/24 во: велӧдчысьяс	1924/25 во: школа лыд	1924/25 во: велӧдчысьяс	1925/26 во: школа лыд	1925/26 во: велӧдчысьяс
Карса политшк. 1-ӧд ст.	8	253	16	192	9	58	14	104
Карса политшк. 2-ӧд ст.	—	—	—	—	8	127	10	132
Марксистскӧй кружокъяс	1	25	8	129	5	148	4	62
Деревняса политшкола	—	—	—	—	34	334	55	374
Посньыдик политкружок.	—	—	—	—	—	92	14	82/183
Сӧвет партия уджӧ велӧдчанін (рытъя)	—	—	—	—	—	—	—	—
Ставыс	9	278	24	321	56	759	97	937
Обласьтын став коммунистыс вӧлӧма		753		754		901		1207

Татчӧ абу индӧма: кымын коммунист велӧдчис Сӧвет партия уджӧ велӧдчанінъясын да кымын мӧдӧдӧма гырысь школаясӧ (ВУЗ-ясӧ).

Мый лоӧ таво.

Таво кежлӧ восьтам: карса политшкола 1ʼ ступ. — 8; карса политшкола 2ʼ ст. — 10; Ленинскӧй кружокъяс — 8; деревняса политшкола — 90; сӧвет партия уджӧ велӧдчанін (рытъя) — 1; посньыдик политкружокъяс — 15. Сӧвет партия уджӧ велӧдчанін эм: 1ʼ ст. — 2 да ІІ-д ст. — 1.

Со кымын велӧдчанін таво восьтам коммунистъяслы. Тайӧ став школаясас да кружокъясас велӧдчыны кутас, дерт, колян вося дорысь ёна уна коммунист да и беспартийнӧйыс унджык жӧ (колян во беспартийнӧйыс миян политшколаясын да кружокъясын велӧдчис 2566 морт).

Паськӧдам удж сиктъясын.

Политшколаяс да кружокъяс таво медуна лоӧ восьтӧма сиктъясын: сідз жӧ чайтам, сиктъясын колӧ медбура пуктыны и велӧдӧмсӧ. Мыйла жӧ тайӧ тадзи? Ладнӧ-ӧ тайӧ лоӧ? Колӧ гӧгӧрвоны сідз:

Ӧти-кӧ, таво деревняса коммунистъясӧс велӧдны мӧдӧдӧма 15 велӧдысьӧс, — найӧ сійӧ уджсӧ сӧмын и тӧдны кутасны; колян во татшӧм велӧдысьыс вӧлі 10 морт;

Мӧд-кӧ, видз-му дорын уджалысь коммунистъясӧс велӧдӧм вылӧ лоӧ видзӧдлыны, дерт, медъёна; крестьяна костын бура удж нуӧдӧм вылӧ ӧні партия пуктӧ став вынсӧ, а сиктса коммунистъясыд кӧ лоӧны омӧля тӧдысьӧсь, вежӧртӧмӧсь — сэки крестьяна бердад сӧвет власьттӧ да бур олӧмтӧ матыстныд лоӧ сьӧкыд.

Коймӧд-кӧ, сиктъясад пемыдлуныд да важ омӧльторъясыд зэв на уна: крестьянин коммунисттӧ сэтшӧмыс ӧдйӧ вермас торкны да партияыдлысь уджтӧ нинӧмӧдз воштыны.

Со мыйяс медъёна тшӧктӧны партиятӧ бурджыка кутчысьны сиктса коммунистъясӧс партия удж нуӧдны велӧдны. Дерт, и карса коммунистъясӧс да рабочӧй коммунистъясӧс велӧдӧм оз жебмы; сідз жӧ, кыдз и сиктъясын, век ӧтарӧ паськалӧ да ёнмӧ.

Кыдзи лӧсьӧдны велӧдчӧм.

Тайӧ велӧдчӧм бердас кутчысигӧн быд коммунистлы колӧ мӧвпыштлыны да тӧдны сэтшӧмторъяс: кыдзи большевикъяс уджалысь йӧзӧс вайисны сӧвет власьтӧдз; мый шуис коммунист партиялӧн 14-ӧдысь чукӧртчылӧм да кыдзи ӧні сійӧ шуӧмъяс серти колӧ бурджыка уджавны; кытчӧ кыскӧны ӧні партиялы паныд мунысьяс (оппозиционеръяс); кыдзи колӧ сиктъясын пуктыны удж, медым эськӧ шӧркоддьӧм крестьянасӧ не лэдзны озыръяс да кулакъяс туй кузьта мунны; кыдзи гӧль йӧзӧс ӧтувтӧмӧн бурджыка пуктыны сиктса кооперация да сетны рабочӧйяслы чорыдджык отсӧг выль бур олӧм лӧсьӧдігӧн.

Медым эськӧ тавося велӧдчӧмыс вермис унджык бур сетны, Обласьтувса Партийнӧй Комитетлӧн Агитпроп юкӧд шуис таво велӧдчӧм бердӧ кутчысьӧдны мырдӧнмоз, кодъяс оз вежӧртны олӧм йылысь да уджалӧм йылысь политшколаяс программа выйӧн. Кодъяс оз вермыны ветлыны политшколаӧ, налы лоӧ босьтны нига да велӧдчыны аскежас, а тулыснас тӧдмӧдны ячейкаӧс аслас вежӧртӧм йылысь.

Политшколаяс да кружокъяс восьталігӧн ковмас тшӧтш босьтавны и бурджыка сӧвет власьт бердӧ кутчысьысь беспартийнӧй крестьянаӧс да профсоюзса шленъясӧс, сэсся ньӧжйӧникӧн наысь велӧдны бур сӧветскӧй уджнуӧдысьясӧс.

Политшколаясын да кружокъясын удж колӧ пуктыны сідзи, медым быд гырысь сӧветскӧй удж нуӧдігӧн (сӧветъясӧ бӧрйигӧн, мӧда-мӧдлы отсасян удж пуктігӧн, кооперативлысь уджсӧ ёнмӧдӧмӧн и с. в.) велӧдчысьяс вӧліны водзмӧстчысьясӧн. Сӧмын тадзи позьӧ нига вылысь велӧдчигмоз велӧдчыны и бура уджавны.

Ёртъяс! Сьӧлӧмсяньыд босьтчӧй велӧдчӧм бердӧ. Таво быд коммунистлы колӧ чорыда босьтны вежӧрӧ выль бур олӧм лӧсьӧдӧм йылысь — партия шуӧмъяс серти.

Булышев.