Коми гижысьяслӧн могъясыс котыртчӧм боксянь

by Попов Николай Павлович

КАПП ӧні да войдӧр.

Коми гижысьяс ӧтувтчӧмлӧн шленъясӧ выльысь гижалӧм помасис. Ставсӧ лои ӧтувтӧма КАПП-ӧ 29 гижысьӧс. Сэсся выль гижысьясӧс босьтӧма кык мортӧс.

Войдӧрсӧ, выльысь гижавтӧдз КАПП-ын вӧлі 36 морт. Сідзкӧ, сизимӧн эз пырны. Тані нинӧм неладнӧыс абу. Медводзсӧ, КАПП-сӧ лӧсьӧдігӧн, гижӧд лӧсьӧдӧм кындзи, вӧліны уна могъяс. Куш котыртчӧм боксянь (ёнмӧдны гижысьяслысь котыртчӧмсӧ, гижны босьтчысьясӧс тӧдмавны, лӧсьӧдны журнал, разӧдны сійӧс, мукӧдтор). Мед эськӧ тайӧ став уджсӧ котыртчӧм боксянь ми вермим нуӧдны регыдджык, колӧ вӧлі босьтлыны ӧтувтчӧмӧ тшӧтш не гижысьясӧс, медтыкӧ найӧ вӧлі мыйӧнкӧ инмӧдчыштӧны литература бердӧ-а, либӧ тӧждысьӧны коми литература сӧвмӧдӧм вӧсна.

Выльысь гижасьӧм кежлӧ ми унджык уджсӧ котыртчӧм боксянь вӧчим нин. Миян ӧтувтчӧм лыд сертиыс дай удж боксянь лои вель ён, куш гижысьясӧс кӧ нин сэтчӧ босьтан. Коми художествоа литературалӧн паськалӧмыс, сӧвмӧмыс ас саяныс нин коми гижысьяслӧн лои. Сы вӧсна и ӧні КАПП-ӧ босьтӧмыс лои сӧмын куш гижысьясӧс (поэтъясӧс, критикъясӧс, публицистъясӧс)*.

Кутшӧм уджъяс колӧ нуӧдны ӧні.

Ӧнӧдз миян КАПП водзын медыджыд уджъяснас вӧліны — тӧдмавны гижны босьтчысьясӧс да отсавны налы петкӧдлыны ассьыныс сямлуннысӧ, бурмӧдны журнал да ёнджыка сійӧс разӧдны. Мукӧд сикас колана уджъясыс тайӧ кык медыджыд уджъяс вӧснаыс кольччыштісны, эз лоны тырмымӧн вӧчӧма. Дерт, вӧчӧма эськӧ вель уна, да абу, мися, тырмымӧн. КАПП удж йылысь ставсӧ — мый лои вӧчӧма лӧсьӧдӧмсяньыс дай ӧнӧдз ми гижам журналын мукӧд нумерас, конференция кежлӧ.

Тайӧ статтяын ми гижам, кутшӧм могъяс, миян ногӧн, эмӧсь КАПП-лӧн водзӧ кежлӧ. Водзӧ кежлӧ важ ногӧн ыджыд уджӧн кольӧ: выль гижысьяслы, гижны босьтчысьяслы отсавны петкӧдлыны асьнысӧ, сетны туй найӧ творчестволы индӧдъяс сеталӧмӧн. Дерт, войдӧръя моз жӧ унджык гижысьыс локтасны газетӧ сиктса гижысьяс пӧвстысь. Водзӧ кежлӧ тайӧ уджыскӧд ӧттшӧтш (ӧнӧдз мунліс бӧрынджык) колӧ нуӧдны зэв жӧ колана мог — КАПП-ӧ котыртчӧм гижысьяслы, дай асьнысӧ петкӧдлӧм нин гижны босьтчысьяслы сетны туйдӧдъяс, отсӧгъяс. Кыдзи сетны туйдӧдсӧ? Ӧти-кӧ, КАПП чукӧртчылӧмъяс вылын торъя гижӧдъяс лыддявны да сы йылысь сёрнитны, сетны сӧвет гижысьыслы, индыны сылы нелючкияссӧ да бурсӧ гижӧдсьыс. Мӧд-кӧ, «Ордым» пыр гижӧдсӧ гӧгӧрбок видлалӧмӧн (критика гижны).

Миян «Ордымын» мукӧддырйи овлывлӧны гижӧдъяс, кӧні ӧткымынторъясыс кежыштӧмаӧсь бокӧ, «нелючкияс» артмӧмаӧсь пролетариатлы колана ног боксянь. Ӧткымын ёртъяс гижысьяс пӧвстысь шуласны: мыйла нӧ пӧ сійӧ гижӧдсӧ лэдзанныд. Тайӧ абу веськыд сёрни. Гижысьыс кӧ мыйлакӧ мукӧддырйи сорсялӧ аслас гижӧдас, оз ков сійӧс шыбитны. Сійӧс колӧ лэдзны, а сэсся мӧдысь (дерт, регыдджык) критика сы вылӧ гижны.

Дерт, миян быдлунъя мог зільны, мед водзӧ кежлӧ гижысьяс эз сюйны аслас гижӧдъясын некутшӧм нелючкияс. Тайӧс оз позь вӧчны гижӧдъяссӧ шыблалӧмӧн. Позяс сӧмын нелючкияссӧ бырӧдны критикаӧн, пыр ӧтарӧ велӧдчӧмӧн, олӧмсӧ быд боксянь тӧдмалӧмӧн да олӧмсьыс не торйӧдчӧмӧн, пролетариатлысь мӧвпъяссӧ да сямсӧ пыдісянь тӧдмалӧмӧн.

Сыктывдінкарын кындзи, вӧлӧсьтъясын ӧні оз на позь лӧсьӧдавны КАПП-лысь филиалъяс (шленъясыс тырмымӧн сы вылӧ вӧлӧсьтъясас абу). Кутшӧм вӧлӧсьтын унджык шлен лоӧ, сэтчӧ, дерт, ковмас филиалтӧ восьтыны. Ӧні уна вӧлӧсьтын нин эмӧсь морт куим-нёльысь унджык гижны босьтчысьяс. Найӧс колӧ ӧтувтавны литератураа кружокъясӧ. Дерт, кӧні абуӧсь КАПП-са шленъяс, сэні гашкӧ он на вермы лӧсьӧдны кружоктӧ. Кӧні эм КАПП-са шлен, сэтчӧясӧ кружоктӧ позьӧ кокниа лӧсьӧдны. КАПП-са шленыс кружокас лоӧ чуйдӧдысьӧн. Гижны босьтчысьяс кружокын кутасны велӧдчыны шыльыдджыка гижны художествоа литература, тӧдмасьны литератураӧн. КАПП-са правленньӧлы колӧ сетны программаяс кружокъясыслы.

Оз ков ош моз гуасьӧмӧн овны.

Коми гижысьяслы колӧ ёнджыка волысьлыны мӧда-мӧдныскӧд дай КАПП-са правленньӧкӧд. Та боксянь ми омӧля на овлім. Сы йылысь со мый гижӧ Илля Вась: «Гижысьяс ош моз гуасьӧмаӧсь ставыс (ставным), певнымӧс нёнялам. Мӧда-мӧд гижан удж йывсьыным воясӧн нинӧм огӧ кывлывлӧй. Огӧ тӧдӧй мый коді вӧчӧ. Сійӧ нормальтӧм! Колӧ пуктыны пом талы! Босьтчыны колӧ чорыда. Ті, тыдалӧ, босьтчӧмныдӧсь нин. Сійӧ зэв видза кыв шуана удж». Ичӧт Иван гижӧ: «Кӧсйи нин сідз лэдзчысьны, дышӧдчыны ли мый ли, но бара на со тійӧ гажӧдыштінныд, бара на том сьӧлӧмтӧ менсьым вӧрзьӧдінныд». Акинь пи гижӧ: «Сыктывдінкарсьыд кайӧм мысти (март 1927 во) дзикӧдз лои янсалӧма коми гижысьяс бердысь. Комиӧн гижӧм дзикӧдз нин вунны пондіс» (!!). Колӧ коми гижысьяслы кӧртасьны мӧда-мӧдныскӧд ас костаныс гижасьӧмӧн дай «Ордым» пыр. КАПП правленньӧ йитӧдсӧ кутӧ «Ордым» пыр либӧ газетъяс пыр. Торйӧн-торйӧн гижасьӧмъяс гижысьяскӧд правленньӧлӧн вӧлі этша. Дай водзӧ кежлӧ сійӧс ёнасӧ виччысьны нинӧмла. Ёнджыка гижысьясӧн ас костаныс волысьӧмыд, дерт, ыджыд пӧльза сетас ставнымлы миянлы.

Миян абу на куш литератураа журнал. Ӧні эм «Ордымын» юкӧд — кык печатнӧй лист. Сійӧ миянлы, мед эськӧ вермим литература боксянь дзоньнас став коланаторсӧ вӧчны, сэсся унджык гижӧд лэдзны, — оз тырмы. Колӧ миянлы ыджыдджык литератураа журнал. Таво жӧ колӧ босьтчыны лэдзны коми литератураа альманах. Коми гижысьяслы ӧнісянь нин колӧ заводитчыны гижны альманахӧ.

Колӧ ӧтлаасьлыны сёрнитны удж йылысь.

Коми гижысьяслы колӧ чукӧртчывны конференция вылӧ. Ӧтувтчӧмлӧн правленньӧыс шуис конференциясӧ чукӧртлыны таво арнас. Миян ногӧн конференциялы ковмас сёрнитны — мый нин эм миян коми художествоа литератураын, мый колӧ вӧчны, мый эм художествоа литературалы водзӧ паськӧдӧм вылӧ да кутшӧм мунан туйясыс; мый лои вӧчӧма ӧтсяма коми литература кыв лӧсьӧдӧмын да водзӧ кежлӧ могъяс; коми нига лэдзӧм паськӧдӧм. Коми гижысьяслы конференцияӧдз колӧ сёрнитны та йылысь «Ордымын».

Сэсся миянлы колӧ босьтны КАПП-ӧ коми-пермъякъяс гижысьясӧс, йитчыны накӧд ёнджыка. Найӧ та йылысь миянлы ыстісны нин шыӧдчӧм.

Со кутшӧм могъяс КАПП водзын тайӧ здукъяс кежлӧ котыртчӧм боксянь. Ми тані эгӧ гижӧй уджсям йылысь (содержание работы) миян ӧтувтчӧмын, кутшӧма нуам ми, коми гижысьяс, асланым гижӧдъясын веськыдлунсӧ пролетариатлы колана ног серти (идеологическая выдержанность). Сы йылысь гижам «Ордымын» мукӧд нумеръясын.

Уджсям йылысь тані шуам сӧмын кыв-мӧд. Колӧ миянлы босьтчыны гижавны гырысьджыкторъяс прозаӧн (беллетристика). Сійӧ миян литератураын пӧшти абу на, а колӧсӧ зэв ёна. Колӧ пыр ӧтарӧ зільны мичмӧдны литература кывсӧ, колӧ лунысь лунӧ тӧдмасьны став коми художествоа литературанас, роч литератураӧн дай ставмувывса литератураӧн, мед паськӧдны ассьыным вежӧрнымӧс, велӧдчыны бурджыка гижны. Колӧ бура тӧдмасьны йӧзпытшса сьыланкывъясӧн, мойдкывъясӧн, висьтъясӧн.

Коми гижысьяслы ставныслы колӧ ёна босьтчыны уджавны КАПП пытшкын. Куш гижӧм кындзи, босьтчыны тшӧтш ӧтувйӧн сёрнитавны гижӧдъяс йывсьыс, литература могъяс йылысь, бур гижысьяслы аслыныс зільны пыр ӧтарӧ дай отсавны гижны босьтчысьяслы сямлуннысӧ шыльӧдны-мольӧдны, критикъяслы сетавны индӧдъяс коми гижысьяслы.

Сэки коми художествоа литератураыд ӧдйӧджык кутас сӧвмыны, нӧшта паськыдджык туй вылӧ петас, зумыда водзӧ мунас.