Йӧз пӧвстса ас вӧляа обществояс

by Эн Пӧ.

Йӧз пӧвстса ас вӧляа обществояс миянлы быдӧнлы: государстволы и, став уджалысь йӧзыслы и, зэв колантор. Ас вӧляа обществояс кыскӧны йӧзӧс сӧветскӧй обществоса уджӧ, велӧдӧны сійӧ уджас. Обществояс пыр, мукӧд ӧтувтчӧмъяс моз жӧ, йӧзыс водзмӧстчӧны, сюсьмӧны обществоса удж вылӧ, петкӧдӧны да сетӧны ассьыныс кужӧмлуннысӧ. Ас вӧляа обществояс пыр уджалысь йӧз вӧчӧны ыджыд удж сӧветскӧй овмӧс лэптӧмын, йӧзӧс югдӧдӧмын, социализм стрӧитӧмын: отсалӧны аслыныс водзмӧстчӧмнаныс, кужӧмнаныс, весиг и сьӧмӧн.

Та йылысь колӧ тӧдны, гӧгӧрвоны быдсикас ас вӧляа обществоса ячейкаяслы. Тайӧ быд обществолӧн медводдза могъяс сертиыс и колӧ лӧсьӧдны став уджсӧ.

Миян обласьтын ас вӧляа обществояс уджын эмӧсь уна нелючкияс. Обществоса ячейкаяс уналаын муртса ловъяӧсь, ньӧти оз уджавны. Уджалӧны кӧ, омӧля.

Нелючкиясыс ас вӧляа обществоясса уджын.

Медвойдӧр миян ас вӧляа обществоса ячейкаяс зільӧны унджык йӧзӧс босьтны шленӧ, чукӧртӧны унджык сьӧм. Сэсся уджалас кӧть оз сійӧ мортыс ячейкаас. Медтыкӧ ячейкаса нимпасас вӧлі гижӧма-а. Мӧдарбок уджас — пытшкӧсса уджас — оз видзӧдлыны. Ми тайӧн огӧ кӧсйӧ шуны, мися, обществоса ячейкаяслы оз ков нин водзӧ чукӧртны шленъяссӧ. Тайӧ уджсӧ колӧ нуӧдны. Сӧмын медводдза удж туйӧ оз ков пуктыны. Бурджык этшаджык йӧз да мед эськӧ найӧ уджалісны.

Ӧткымын сиктъясын кутшӧмкӧ обществоса ячейка лӧсьӧдӧны, а оз мӧвпыштны вермас-ӧ, позяс-ӧ сэтшӧм ячейкаас ладмӧдны уджсӧ, тырмас-ӧ выныс, лоӧ-ӧ ячейкаас пырысь йӧзыс. Оз видзӧдлыны мыйланьӧджык водзмӧстчӧны сиктса йӧзыс. Тайӧ ӧтарланьӧ омӧльыс. Мӧдарланьӧ не бурыс жӧ: мукӧд сиктъясын кольӧм воӧ быд обществоӧ выльысь гижалӧм дырйи (при перерегистрации) мукӧд сиктъясын колӧ дай позьӧ вӧлі лӧсьӧдны кутшӧмкӧ обществоса ячейка, йӧзыс сэтчӧ сюрины эськӧ, а сэтшӧм ячейкасӧ эз лӧсьӧдны.

Сэсся обществоса ячейкаяслӧн асланыс уджас эз вӧвны либӧ омӧля вӧліны йитӧдъясыс сӧветъяскӧд да сиктса мукӧд организацияяскӧд. Тайӧ нелючкиястӧ колӧ бырӧдны. Колӧ обществоясса ячейкаяслы ассьыныс уджнысӧ нуӧдны йитчӧмӧн став организацияясыскӧд. Шуам, «бырӧдам велӧдчытӧм» ячейкалы мог ён йитӧд кутны лыддьысян керка да гӧрд пельӧс уджкӧд, волісполком бердса югдӧдан удж нуӧдан секцияяскӧд.

Кыдзи лӧсьӧдны обществоясса ячейкаясын уджсӧ.

Ас вӧляа обществоса ячейкаяслы колӧ став вынсӧ пуктыны ассьыныс уджсӧ ловзьӧдӧм вылӧ. Медъёна, сьӧлӧмсянь колӧ босьтчыны обществоса ячейкаяс пытшкӧсладор, велӧдчан дор уджас. Тайӧ уджсӧ кӧ кужӧмӧн, бура лӧсьӧдан, петкӧдлан обществоыслысь пӧльзасӧ йӧзыслы, найӧ асьныс, кызмырдӧн кыскытӧг, пырасны обществоад. Тайӧ уджсӧ ячейкаяс вермасны нуӧдны собранньӧяс вӧчавлӧмӧн да бур докладъясӧн, сёрниясӧн, обществоса удж йывсьыс нигаяс лыддялӧмӧн, мукӧд ногӧн. Лыддьысян керкаын ковмас аслас пельӧс обществоса ячейкаыслы восьтыны, мичмӧдны, тырсьӧдны сійӧ пельӧссӧ колан картинаясӧн, гижӧдъясӧн. Сэсся ячейкалы колӧ аслыс колан нигаяс, журналъяс судзӧдавны, сетны лыддявны сійӧс аслас шленъяслы дай став крестьянаыслы.

Ми шуим нин, мися, ас вӧляа обществояс кыскӧны уджалысь йӧзӧс сӧветскӧй обществоса уджӧ. Та вӧсна обществоса ячейкаяслӧн медыджыд могыс — мед эськӧ обществоса шленъяссӧ оз ков вӧлі мырдӧн-сорӧн кыскыны уджас, а мед найӧ асьныс сьӧлӧмсяньныс уджалісны, петкӧдлісны ассьыныс водзмӧстчӧмнысӧ, сюсьлуннысӧ. Тадзи став уджсӧ колӧ лӧсьӧдны ячейкаын. Колӧ быд обществоса ячейкаясын корсьны водзмӧстчысь йӧзӧс (актив). Тайӧ уджсӧ позьӧ артмӧдны, кутан кӧ ячейкаса шленъяслы сетавны вӧчны кутшӧмкӧ торъя уджъяс (вӧчны доклад, сёрнитавны йӧзкӧд общество йылысь, с. в.), мукӧд ногӧн. Ми ӧд обществосяньыд виччысям, мед сэні ас пытшкас вӧлі уджалысь, водзмӧстчысь морт дай мед эськӧ сэтысь водзмӧстчысьяс йӧзсӧ позис босьтны сэсся удж вылӧ мукӧд обществоса организацияясӧ (сӧветӧ, пропсоюзӧ, кооперацияӧ, мукӧдлаӧ). Миян тайӧ боксянь унджыксьыс на бӧрӧн овлӧ. Обществоса шленъяс пиысь водзмӧстчысь йӧзсӧ корсьӧм да индӧм пыдди, босьтам ёртӧс партияса, либӧ комсомол ячейкаысь, либӧ пропсоюзысь, тшӧктам сылы уджавны, чуйдавны ас вӧляа обществоса ячейкаын. Сійӧ ёртыс эськӧ юр вывтіыс нин тырӧма мукӧд ещӧ нин сьӧкыд да коланджык уджъясӧн.

Партияса ячейкаяслы ас вӧляа обществоса ячейкаяс вылас чуйдӧдӧмсӧ, дерт, колӧ босьтны ас киас. Та йылысь торъя сёрнитны нинӧм, сідз гӧгӧрвоана. Сӧмын лоӧ висьтавны кутшӧм ногӧн колӧ лӧсьӧдны чуйдӧдӧмсӧ. Оз ков зільны обществоса ячейкаясӧ юралысьяснас быть сюйны партияса шленъяссӧ. Колӧ удж нуӧдысьяссӧ обществоса ячейкаад бӧрйыны беспартийнӧй, водзмӧстчысь крестьянаясӧс. Ми тадзиӧн водзмӧстчысь йӧзӧс сиктъясын содтам. Партияса ячейкаяслы медшогмана чуйдӧдны обществоса ячейкаяс уджнас аслас шленъяс пырыс, кодъяс пырӧмаӧсь обществоас.

Оз ков мырдӧн-сорӧн быд сиктын став обществосӧ зільны лӧсьӧдны. Мукӧд сиктъясын став ас вӧляа обществоясыслысь уджсӧ вӧчны вынныс ни, нинӧм оз тырмы. Дай мукӧд сиктас оз став обществоыс вермы йӧз пӧвстас пырны, сійӧн оз вермы сетны ассьыс пӧльзасӧ да коланлунсӧ. Сы вӧсна, кутшӧмкӧ сикас ас вӧляа общество лӧсьӧдігӧн, колӧ видзӧдлыны эм абу сиктас сямыс сійӧс лӧсьӧдӧм вылӧ, вермас оз кыскыны уджас йӧзсӧ. Лӧсьыдджык этшаджык общество лӧсьӧдны, да мед эськӧ найӧ вӧлі паськыда, пӧльзаӧн ассьыныс уджсӧ нуӧдӧны.

Со кутшӧм ногӧн колӧ нуӧдны миян сиктъясын уджъяссӧ быдсикас обществолысь.

Торъя обществояслӧн уджыс.

Ӧні висьталыштам быдсикас обществолысь уджсӧ торйӧн. Ми тані, дерт, огӧ кутӧ сёрнитны быд обществоса дзик став удж йывсьыс, сӧмын дженьыдика индам мыйла кутшӧм общество колӧ да кыдзиджык уджсӧ артмӧдны.

ОСО-Авиахим. Ӧні, январын муніс Став Сӧвет Союзса ӧтувъя съезд авиахимлӧн да ассьыным государствоӧс дорйыны отсасьысь обществолӧн (общество содействия обороне страны — ОСО). Тані шуисны тайӧ кык обществоыслы ӧтувтчыны ӧти обществоӧ — ОСО-Авиахимӧ. Тайӧяслӧн кыкнанныслӧн уджныс ӧтсяма, ӧтилаӧ — дорйыны государствоӧс — мунӧны, дерт, бурджык ӧтилаын ӧтсяма уджтӧ вӧчны.

Миянлы, Сӧветъяс Союзса уджалысь йӧзлы весиг ӧти здук кежлӧ оз ков вунӧдлыны — ми олам капиталист государствояс кытшын. Капиталистъяс став вынсьыныс лӧсьӧдчӧны война кежлӧ, вӧчӧны воюйтан кӧлуй, зэв уна сьӧм видзӧны та вылӧ. Воюйтан кӧлуйыд, воюйтан ногыс пыр ӧтарӧ водзӧ тувччӧ, ёнмӧ, чорыдджык лоӧ. Капиталистъяс быд кадын вермасны миян вылӧ локны войнаӧн. Ми дерт эськӧ, воюйтныд огӧ кӧсйӧ да, зілям овны мирнӧя да, уськӧдчасны кӧ ӧд, асьнымӧс, ассьыным государствоӧс видзнытӧ кутам. Ӧні со миян нырщикъяс (Бухарин, Рыков, Ворошилов ёртъяс) шуӧны: ӧні пӧ зэв кокниа войнаыд вермас кыптыны, капиталистъяс вермасны уськӧдчыны миян вылӧ.

Миян армияыд ӧні зэв ичӧт. Капиталистъясыд кӧ уськӧдчасны миян вылӧ, войнаыд кӧ лоӧ, ковмас уна йӧзӧс армияад босьтны. Гӧрд армияыд бурджык, ёнджык, вермысьджык лоӧ, кужӧ кӧ сійӧ воюйтны. Сы вӧсна быд мортлы колӧ быд ногӧн отсавны государстволы дорйысян уджсӧ ладмӧдны, тӧдмасьны ӧнія воюйтан ногнас. Сійӧ став уджсӧ и нуӧдӧ ОСО-Авиахим обществоыд. Сы кындзи ОСО-Авиахим отсалӧ крестьяналы тӧдмасьны бурджык ногӧн видз-му уджалӧмкӧд, нуӧдӧ бурмӧдӧмнас видз-му уджалӧмсӧ. ОСО-Авиахим обществотӧ колӧ лӧсьӧдны миян обласьтын дзик быд сиктын.

Босьтчӧдны тайӧ обществолысь уджсӧ сиктъясын медбура вермасны, партияса да комсомол ячейкаясӧн отсалӧмӧн гортӧ воӧм гӧрдармеечьяс да командиръяс.

ОСО-Авиахим обществоса ячейкаяслӧн медводдза уджыс тӧдмӧдны ассьыныс шленъяссӧ да йӧзӧс воюйтан ногӧн, воюйтан кӧлуйӧн, аэропланъясӧн, газъясӧн. Колӧ бура тӧдмавны ОСО-Авиахим съезд шуӧмъясӧн да сы серти паськӧдны, бурмӧдны уджсӧ сиктъясын, лӧсьӧдавны пельӧсъяс лыддьысян керкаясын, судзӧдны уджсӧ нуӧдӧм вылӧ колан кӧлуй да, военнӧй нигаяс да, газет-журналъяс да.

«Бырӧдам велӧдчытӧм» обществоыд ёна жӧ колӧ миян сиктъясад. Тайӧ обществоыд отсасьӧ велӧдны йӧзӧс грамотаӧ, нуӧдӧ крестьяна пӧвстын югдӧдчан удж. Лӧсьӧдӧмсяньыс СССР пасьта уна сё сюрс мортлы нин отсаліс велӧдны грамота.

«Бырӧдам велӧдчытӧм» обществоса ячейкалы колӧ медвойдӧр быд ногыс отсавны велӧдчыны лыддьысьны кужтӧм йӧзӧс: сёрнитны крестьянакӧд велӧдчыны коланлун йывсьыс, ыстыны найӧс гырысь йӧз школаясӧ, весиг сяммысьджык йӧзлы аслыныс велӧдны грамотаӧ кымынкӧ мортӧс. Сэсся ячейкалы колӧ зільны, мед эськӧ грамотаас велӧдчӧм мортыс бӧр эз вунӧд ставсӧ, бӧр эз пӧр неграмотнӧйӧ. Сы вӧсна сэтшӧм йӧзыслы колӧ отсавны ветлыны омӧля велӧдчӧмъяслы лӧсьӧдӧм школаӧ, велӧдны сійӧс, кыдзи лыддьыны нигаяс, газетъяс, кыскыны сиктса обществоса да югдӧдчана уджӧ. Ячейкалы колӧ жӧ уджсӧ нуӧдны аслас шленъяс пӧвстын, мед эськӧ найӧ асьныс тшӧтш вӧлі вежӧрмӧны да сюсьмӧны.

МОПР. Кутшӧм сиктын позьӧ, колӧ лӧсьӧдны МОПР ячейка. Эм кӧ нин, колӧ бурмӧдны сэні уджсӧ. Тайӧ ячейкаыслы колӧ тӧдмӧдны крестьянаӧс кыдзи капиталист государствоясын рабочӧйяс да крестьяна вермасьӧны асьнысӧ мездӧм кузя капиталистъяс кипод улысь, кыдзи найӧс капиталистъяс конъявлӧны, падмӧдӧны, сюйӧны тюрмаясӧ. Тайӧ уджнас ячейкалы колӧ зільны, мед эськӧ миян уджалысь йӧз сьӧлӧмсянь радейтӧны ставмувывса рабочӧйясӧс да крестьянаӧс, налысь вермасьӧмсӧ, мед сетісны сьӧлӧм водзӧ вермасьӧм вылӧ, тшӧтш отсалісны сьӧмӧн.

Уна Коми сиктъясын крестьяна кыссьӧны радио лӧсьӧдан уджӧ. Мукӧд сиктъясын весиг радиосӧ лӧсьӧдӧмаӧсь нин. Сэтшӧм сиктъясас колӧ паськӧдны удж радио лӧсьӧдысь обществолы. Радио лӧсьӧдысь обществоса ячейкалы колӧ зільны не куш радио сувтӧдӧм удж артмӧдны, тшӧтш медъёнасӧ колӧ велӧдны ассьыныс шленъяссӧ радио йывсьыс: мый лоӧ радиоыс, кыдзи сійӧн вӧдитчыны, сідзи водзӧ.

Эн пӧ.