Æлдар дын нæ дæн,—
Мæхи не стауын.
Уæййаг дæр нæ дæн, —
Мæхи нæ фауын...
Райгуырдтæн мадæн
Хæрз зыбыт-иунæг,
Бындар мæ фыдæн —
Хохы цард иу лæг.
Мæ фыды хæдзар...
Фæздæг-иу кодта,
Сыджытæй — йæ цар,
Хъарм-иу нæ кодта...
Мæ фыд дæр нæ кодта
Æнцой йæ бæхыл:
Бæстыл иу кодта...
Нæ хæцыд зæххыл.
Стуртæ йæм уыд
Иу æхсæзы йас.
Хъардта сыл йæ уд,
Уый уыд йæ минас.
Кæмæн-иу — дзыкка,
Кæмæн — хæбизджын.
Адæмы хуыдта,
Йæхæдæг — низджын.
Чи-иу æй фæхуыдта,
Уый — йæ цард, йæ хур,
Чи-иу æи сыстыдта, —
Уæрста сын йæ мур...
Йæ фостæ радта
Уæд ирæды 'фсон:
«Мæ фыртæн, — загъта,
Ныр ус æрхæссон»...
Ус мын æрхаста
Уæд сывæллонæй.
Хорз мæ куы сбаста
Мæн æвæндонæй.
Нæ зондæн æххуыс,
Нæ куыстæн ахъаз...
Гъе, уый, да-м, дын ус, -
Ныр хæдзар араз!
Уайтагъд ус амард,
Кодтой йыл хъарæг.
Махæй уый адард, —
Дзæнæты бадæд.
Иунæгæй мæ мад
Хæдзары куыста,
Алæбон дæр — над:
Мæ фыд æм бырста.
Фондз азы фæсад,
Адзалмæ куывта,
Йæ цæстæй нæ каст,
Афтæмæй куыдта.
Мæ иунæг, зæгъгæ, —
Йæ зæрдæ-иу рыст.
Мæ уындмæ бæлгæ
Ингæнмæ ныххызт.
Мæ мад дын амард, —
Баззадтæн сидзæр.
Мæ хъарм хур адард, —
Зæгъын дын уый даер.
Иу мæгуыр сауджын
Нæ бæстæм æрцыд.
Фæдæн ын адджын, —
Мæ цурæй нæ цыд.
Сахуыр мæ кодта
Чысыл чиныджы.
Йæ фырт мæ хуыдта,
Зыбыт-иунæджы...
Амард мæ фыд дæр, —
Баззадтæн иунаег.
Мæ цард ыскуыддæр, —
Нал мын уыд иу лæг.
Кæм и 'рвадæлон,
Гъе, фыды лымæн?!
Хæдзар равдæлон,—
Амал нæй сылæн.
Ирæд цы радтон? —
Хæдзары ницьги.
Мæ хъæрмхуыпп — касдон,
Мæ кæрдзын — цъити,
Лæггуыф — мæ хуыссæн,
Мæ бандон — цъæх дур,
Цæссыг — мæ фыссæн,
Ме 'вдисæн — нæ хур.
Уæддæр дын балцы
Куы 'рымысыдтæн...
Мæ къæрид кæрцы
Хохы ныссыдтæн.
Мæн дын ыскодтой
Иу бæрзонд хъæумæ.
Хорз дæр мæ федтой, —
Ардыгæй — дæумæ.
Æвзæр ныссыдтæн, —
Нал бæззыд мæ уынд.
Усгур æрцыдтæн, —
Уый та ма ды суæнд!
Мæнæн рынчынæй
Мæ цæфтæ бастой.
Арахъхъ бырцджынæй1
Мæ размæ хастой.
Рынчынгæс чызгай
Мæ цуры бадти...
Йæ фыд къуыригай.
Фосимæ хатти...
Куы мæм-иу фæкаст
Кæуындзаст цæстæй,
Зæрдæ-иу фæфаст
Чызгайы мæстæй.
Загъта: — Мæгуыр лæг,
Къайæн дын бæззын,
Куы фенай мæкъулæг,
Гъе, уæд мæм фæзын.
Цы дардыл дзурын, —
Уалдзæг дæр æрцыд:
«Уæ чызджы.курын»,—
йæ фыд мæм хæцыд.
Фыд у тынг хъæздыг, —
Кæм дын-æм уæндын.
Æз уый цур — мæлдзыг, —
Тынтæ нывæндын.
«Æртæ 'фсымæрæн
Иу хо — сæ кæсдæр
У дæ фыдаенæн; —
Мæ дзырд — мæ хæст дæр.
Нæ дын æй дæттын, —
Цас фæнды фæдзур,
Мæ дзырд-нæ сæттын, —
Цæугæ ныр, мæ хур!..»
Цæрын та систон
Афтид хæдзары, —
Мæ уд кæм истон:
Фыд ран лæг ц' ары?!
Зымæг дæр æрцыд —
Нæ хохы зындон,
Сæмбæлди мыл дзырд:
«Чызгæн уфæндон».
Араст та дын дæн
Æртæ лæджимæ.
Ысбæлццон та дæн
Мæ лæдзæджимæ.
Фыдуаг лæг — фысым,
Зулмæ нæм кæсы:
«Уадзут мæ хуыссын!» —
Хылмæ нæм бырсы.
Мæ дзурæг — Сослан —
Æвзагæй — Сырдон:
«Федтай нæ хорз ран, —
Каркау нæ ныттон!
Фырдзырдæй фыркуыст
Хæдзарæн—хуыздæр:
Лæууы дæм æххуырст —
Дæ чызг ратт ды дæр».
«Фондз азы мæм кус
Ирæды тыххæй,
Уæддæр мау цъус,
Цух — мады бæххæй...
Фыдимæ дзурæм...
Æхсæвæр хæрæм...
«Дæ чызджы курæм...
Ганисы цæрæм»...
Цы дардыл дзурын, —
Фыд дæр ысразы...
Арахъхъы дурын
Лæууыд нæ разы.
Мидæг-мой лæгæн
Йæ кад — хъæмпы хал,
Нал мын уыд гæнæн, —
Сæфти мæ бын-хай.
Уыцы чызг хуыцау
Мæ хай фæкодта;
Æнæ мæн, бецау,
Кæрдзын нæ хордта...
Æмкъай ыссардтон
Уыцы рæстæджы.
Ус дæр æрхастон
Стыр зымæджы.
Æвадат бæсты
Мæгуырæй цардтæн...
Кодтон-иу мæсты,
Сыдæй дзы мардтæн.
«Фæлидзæм, — загъта, —
Ацы фыд бæстæй!..»
Йæ куыст-иу райста
Æхсæвы цæстæй...
Хъæуи-хъæу цæргæ
Иры кæвдæсы,
Фылдæр-иу — кæугæ, —
Ныр дæр æй мысы.
Кæмæн-иу — дондзау,
Кæмæн — сугсæттæг,
Кæмæн — æргъомдзау,
Кагмæн — дурдæттæг.
Тæригъæд фæкæнæг
Махæн кæм уыди!
Табу, не скæнæг,
Нæ сæр дæу уыди.
Мах нæ ныууагъта
Иудадзыг сæфтæй:
«Адонæн, — загъта, —
Хай хъæуы бæстæй!..»
Мах æрцардыстæм
Цытджын калачы.
Дзæгъæл нал ыстæм
Хуыцауы руаджы.
Табу нæ фыдæн —
Уæларвон тыхæн!
Табу йæ фыртæн:
Нал ыстæм ихæн.
Хæрзты хæзнадон —
Цæрæг сыгъдæг уд,
Ды — царды суадон,
Æрцу нæм æмуд...
Зæнæгæй — æфсæст,
Исæй дын — мæгуыр.
Лæгты 'хсæн — ыссæст,
Мæ дарæс — бызгъуыр...
Дунеты — бæсты
Дин куы агурай,
Уæларвон хæрзты
Уымæй рамбулай...
Æхсæвы фынтау,
Афонтæ сайынц,
Уалдзыгон митау,
Нæ бонтæ тайынц.
Лæгæн зонд — фæндаг,
Амонд — йæ хæссæг.
Мæгуыры мæстаг —
Йе 'гад, йæ бырсæг.
Фæрсыс мæ, уæххай,
Мæ ном — «ганисаг».
Хорзæй — æнæхай, —
Уый дын мæ диссаг.
