Выль видз-му вӧчӧм йылысь

by В. Сурнин

Колян во январ тӧлысьын Обласьтувса Исполком лӧсьӧдліс выль видз-му вӧдитӧм йылысь правилӧяс. Сійӧ правилӧяссӧ вӧлі ыстӧма быд вӧлӧсьтувса исполкомӧ. Сӧмын, тыдалӧ, волісполкомъяс сійӧн омӧля на тӧдмасьӧмаӧсь. А коми крестьянаыд, дерт нин, пӧшти оз и тӧдны та йылысь. Ми тані висьталам кыдзи корсьны да вӧдитчыны выль видз-му местаясӧн.

1. Кыдзи корсьны видз-му места.

Кӧсъян кӧ крестьяна дачаӧ выль видз либӧ выль му лӧсьӧдны, колӧ шыӧдчыны волісполкомӧ гижӧдӧн (позьӧ и куш висьталӧмӧн). Шыӧдчигас колӧ пасйыны: ыджыд-ӧ семья, уна-ӧ эм коран местаас видз-муыс, кодъяскӧд орччӧн да кыдзи шусьӧ сійӧ местаыс.

Сійӧ шыӧдчӧм сертиыс волісполком, ӧтув йӧзкӧд, кодъяслӧн эм орчча видз ли му коран местаыскӧд, тшӧтш шыӧдчысь мортыскӧд, видлалас местасӧ, тӧдмалас да гижас акт кыдз шусьӧ местаыс, мыйта местасӧ коран, кутшӧм вӧрыс дай кымын мортув местаыс. Сэсся сійӧ актсӧ волісполком, аслас шуӧм бӧрти места йывсьыс, петкӧдас крестьяна скод вылӧ видлавны. Скод шуас сетны абу шыӧдчысьлы коран видз-му местасӧ. Шуасны кӧ сетны, сэні жӧ лӧсьӧдӧны строкъяс, дыр-ӧ вӧчны да дыр-ӧ вотавтӧдз (обществоӧ петкӧдтӧдз) уджавны.

Скодыд кӧ шыӧдчысьлы коран местасӧ оз сэт, чукӧртчылӧмсяньыс 14 лун тыртӧдз сы вылӧ позьӧ норасьны вӧлӧсьтувса видз-му комиссияӧ.

2. Кыдзи сетасны местасӧ.

Скодлӧн шуӧмыс вынсялӧм бӧрти (либӧ судӧдз кӧ — видз-му комиссияӧдз воан да сійӧ кӧ шуас сетны местасӧ, сійӧ шуӧмыс вынсялӧм бӧрти), волісполком ӧтлаын коран местаыскӧд межаас уджалысьяскӧд видз-мусӧ корысь дырйиыс лӧсьӧдас межаяс. Сы йылысь бара жӧ гижас акт да вӧчас план. Тайӧ актъясыс кольсьӧны волісполкомӧ, а места босьтысьлы сетсьӧ торъя гижӧд.

3. Вӧчӧм строкъяс.

Босьтӧм выль места колӧ заводитчыны вӧчны босьтан воас жӧ, дай быть колӧ эштӧдны скодӧн сетӧм строкӧн. Выль места вӧчны сетсьӧны со кутшӧм строкъяс: посни вӧра да выль лыа пуктӧм (присад) местаяс 5 во, мукӧд местаяс 12 воӧдз. Тайӧ строк бӧрас мед мутӧ либӧ видзтӧ прамӧя нин позьны кутас уджавны. Куим воӧн кӧ босьтӧмсяньыс некутшӧм вӧснатӧг местасӧ он заводитчы вӧчны, сійӧс обществоыд вермас бӧр босьтны да сетны мӧдлы. Кутшӧмкӧ кӧ ыджыд вӧснаяс кузя абу заводитчӧма вӧчнысӧ, обществоыд вӧчӧм строксӧ вермӧ нюжӧдны вермана кадӧдз.

Важ босьтӧм выль видз-му местасӧ вӧчны помавтӧдз, выль места бара сетны оз позь, кӧть и мортыс шыӧдчылас сы йылысь.

4. Уджалан строкъяс.

Выль видз-му вӧчысьлысь сійӧ вӧчӧм местасӧ строк тыртӧдз обществоӧ петкӧдны оз вермыны. Строкъясыс со кутшӧмъяс сетсьӧны: посни вӧра да присаднӧй местаяслы 10 восянь 30 воӧдз, а мукӧдыслы 50 воӧдз. Тайӧ строкыс лыддьыссьӧ волісполкомысь видз-му местасӧ сетӧм йылысь гижӧд босьтӧмсянь. Омӧлик местаясӧ, кытчӧ колӧ пуктыны уна удж да уна сьӧм, тайӧ индӧм строкъясыс бердӧ ещӧ на позьӧ 15 воӧдз нюжӧдны.

5. Мый лоӧ, он кӧ та серти видз-мутӧ паськӧд.

Кыдзи тані висьталӧма, сӧмын сідзи позьӧ босьтны да вӧчны выль видз-му местаястӧ. Тадзи вӧчтӧг некод оз вермы выль видз-му местасӧ, кӧть и сійӧс вӧчас, гижӧдны ас вылас. Юасьтӧг да волісполкомсянь гижӧд босьттӧг кӧ кодкӧ вӧчас выль видз-му, сійӧс вермасны бӧр босьтны да петкӧдны обществоӧ, весиг вӧчӧмсьыс дон мынтытӧг.

Выль видз-му места корӧм да вӧчӧм ног йылысь колӧ тӧдмасьны быд крестьяналы дай сы серти корсьысьны, мед эськӧ строк тыртӧдз вӧчӧм видз-муыс кольӧ ас вылас, а оз пет кості обществоӧ.