Вежон чӧжӧн вӧлӧмторъяс (Улитин Николай Андреевич)

by Улитин Николай Андреевич

Германияын.

Рабочӧйяс мунӧны коммунист партия бӧрся.

Германияса сарлысь да князьяслысь овмӧс босьтӧм вӧсна германияса уджалысь йӧзсянь гижӧд кырымпас (подписи) чукӧртӧмыс петкӧдліс, мый германияса уджалысь йӧз лоины вежӧраджыкӧсь. Рабочӧйяс омӧля нин кутісны кывзыны социал-демократ нырщикъяслысь. Сарыдлысь да князьясыдлысь овмӧс босьтӧм вӧснаыд кырымпастӧ чукӧртӧмыс муніс ставыс коммунист партия индалӧм серти. Мукӧд партияса юръясыс эськӧ оз вӧлі кӧсйыны коммунистъяс корӧм серти вӧчны, да быть лои вӧчны: рабочӧйясыс кутісны натӧг мунны коммунист партия велӧдӧм серти. Сэки социал-демократ юралысь повзисны да, быть лои тшӧтш уджавны коммунистъяскӧд ӧтвылысь.

Ӧні германияса коммунист партия вӧлі корӧ социал-демократъясӧс ӧтвылысь петны май 1-ӧд лунӧ, петкӧдлыны капиталистъяслы ассьыныс ӧтувтчӧмсӧ, ассьыныс ёнлунсӧ. Сӧмын найӧ та вылӧ эз сӧгласитчыны. Найӧ май 1-ӧд лунсӧ кӧсйӧны празднуйтны керкаясын, некытчӧ петавтӧг.

Сэсся уджтӧм рабочӧйяс корӧны вӧлі профсоюзса правленньӧясӧ тшӧтш лэдзны представительясӧс ассяньыс. Профсоюзса юралысьяс бара эз сӧгласитчыны лэдзны. Сӧмын ӧні рабочӧйяс велалісны нин. Кор ковмас, найӧ вӧчӧны нин асланыс юрнуӧдысьястӧг, налысь кывзытӧг.

Коммунист партия ӧні шыасис нин веськыда мукӧд партияса рабочӧйяс дінӧ празднуйтны ӧтвылысь май 1-ӧд лун. Дерт, рабочӧйяс шыасясны коммунистъяс чукӧстчӧм вылӧ, ӧтвылысь петасны май 1-ӧд лунӧ.

Англияын.

Рабочӧйяслӧн капиталистъяскӧд вермасьӧм.

Англияын рабочӧйяс да капиталистъяс кост вермасьӧм пыр ӧтарӧ паськалӧ. Рабочӧйяс ӧні омӧля нин кывзӧны правительство дорыс мунысь юръясыслысь (вождьясыслысь), мунӧны революция дор сулалысь йӧз велӧдӧм серти. Водзӧ вылӧ англияса рабочӧйясӧн капиталистъясыскӧд косясигӧн сійӧ юръясыс дзик бокӧ кольӧны, нинӧм оз вермыны вӧчнысӧ. Англияын капиталистъяслы паныд сувтысь рабочӧйяс пыр ӧтувтчӧны. Капиталистъяскӧд водзсасьӧм вылӧ ӧні ӧтувтчисны нин зэв гырысь профсоюзъяс. Сэтчӧ пырӧны нин — машинистъяс, кочегаръяс, кӧрт туйвывса уджалысьяс, металлистъяс, горнорабочӧйяс. Тайӧ профсоюзъясыс кӧ ӧтвылысь кутасны водзсасьны, вермасны Англиясьыс став промышленносьтсӧ сувтӧдны. Государство пытшкӧсса удж нуӧдысь министрыс вӧлі повзьӧма нин тайӧ ӧтувтчӧмсьыс. Кор лои зык из шом перйысьяслӧн капиталистъяскӧд, сійӧ вӧлі тшӧктӧ нин лӧсьӧдчыны налы бурӧн, мӧда-мӧдныслы уступка вӧчӧмӧн. Сӧмын капиталистъяс оз зэв кывзыны сылысь.

Рабочӧйяс быд конференция вылын и быдлаын шуӧны: ми пӧ огӧ лэдзӧй чинтыны уджалӧмысь ньӧти дон дай огӧ пӧ лэдзӧй содтыны уджалан лун.

Тайӧ лунъясас вӧлі Брюссельын (Бельгияын) ставмувывса горнорабочӧйяс ӧтувтчӧм Исполкомлӧн заседанньӧ. Сэні англияса горнорабочӧйяслӧн представительяс Кук да Смит вӧчисны доклад англияса горнорабочӧйясӧн капиталистъяскӧд вензьӧм йылысь. Тайӧ доклад кузяыс ставыс ӧти кывйӧн шуисны отсавны англияса горнорабочӧйяслы водзсасьны капиталистъяскӧд да не лэдзны налы чинтыны рабочӧйяслысь уджалан дон да не нюжӧдны уджалан лун. Исполкомыс шуис, капиталистъяс кӧ пӧ кутасны ёна паныд мунны, ми пӧ зільны кутам не лэдзны мукӧд государствоясысь пыртны из шомсӧ Англияӧ.

Сэсся ӧні профсоюзъяс Интернационаллӧн секретарыс Лозовскӧй ёрт шыасис Амстердамса Интернационал дінӧ, корӧ ӧтвылысь лӧсьӧдны отсӧг англияса горнорабочӧйяслы капиталистъясыскӧд косясигӧн. Англияса профсоюзъяслӧн Исполкомыс шуӧ, Амстердамса Интернационалыс кӧ пӧ оз сӧгласитчы та вылӧ, колӧ пӧ профсоюзса Интернационаллы чукӧртны торъя конференция англияса горнорабочӧйяслы отсалӧм кузя.

Англияса рабочӧйяслӧн капиталистъяскӧд вензьӧм оз быр, а пыр содӧ. Май тӧлысяс англияса горнорабочӧйяс да капиталистъяс кост вензьӧм ещӧ на чорзяс.

Китайын.

Народнӧй армиялы лои эновтны Пекин. Ӧні кутісны воны юӧръяс, мый вӧсна народнӧй армияыс эновтіс Пекинсӧ.

У Пэйфулӧн народнӧй армиякӧд сёрни нуӧдӧм вӧлӧма сӧмын ылӧдлӧм народнӧй армиясӧ. Чжан Цзолинь да У Пэйфу водзвыв лӧсьӧдчӧмӧн кӧсйӧмаӧсь ылӧдны да жугӧдны народнӧй армиясӧ. Мӧдарсяньыс, У Пэйфу сёрнисӧ вӧлӧм нуӧдӧ народнӧй армияыскӧд, мед народнӧй армияса начальникъяс надейтчасны сійӧ отсӧг вылӧ. Кор народнӧй армиялы ковмис отсӧгыс, У Пэйфуыд отсӧгсӧ эз сет. Сэсся ещӧ ӧти генерал Тан Читао (командуйтӧ вӧлі народнӧй армияса дивизияӧн) нуис ассьыс войскасӧ кось вывсьыс. У Пэйфу некор абу кӧсйысьӧма отсавны народнӧй армиялы. Кор вӧлі народнӧй армияыс виччысьӧ отсӧгсӧ У Пэйфулысь, сэки У Пэйфуыс вӧлӧм гижӧ Чжан Цзолиньлы: миян пӧ удж — бырӧдны краснӧйясӧс; сідзкӧ, колӧ пӧ бырӧдны народнӧй армияӧс. Ме народнӧй армиялы отсавны ог кут. Татысь позьӧ нин гӧгӧрвоны У Пэйфулысь да Чжан Цзолиньлысь плансӧ.

Чжан Цзолиньса войска Пекинӧ пырӧм бӧрын иностраннӧй кварталысь бӧр локтіс китайса правительствоыслӧн юралысьыс Дуань Цижуй. (Народнӧй армия сійӧс кӧсйис арестуйтны, да сійӧ пышйыліс иностраннӧй кварталӧ). Сійӧ бара чукӧртліс министръяссӧ да висьталіс, мый бара кутас нуӧдны ассьыс уджсӧ — юравны правительствоын.

Ӧні У Пэйфу ыстӧма Чжан Цзолиньлы телеграмма, корӧ сійӧс вӧтчыны народнӧй армия бӧрся, жугӧдны сійӧс, оз кӧ народнӧй армияыс бурӧн сетчы. Сэсся У Пэйфу тшӧктӧ арестуйтны Фэн Юйсянӧс да сетны сійӧс судӧ. Юӧртӧны, Чжан Цзолинь пӧ тшӧктӧма нин аслас войскаыслы уськӧдчыны народнӧй армия вылӧ. Китайса газетъясын гижӧдъяс серти, У Пэйфуыс со мый вӧсна тшӧктӧ Чжан Цзолиньыслы косясьны народнӧй армияыскӧд: У Пэйфуыслӧн ӧні войскаыс мукӧд генералъяс дорсьыс омӧльӧсь. Народнӧй армияыскӧд косясигӧн Чжан Цзолиньлӧн вермас ёна омӧльтчыны войскаыс. Сэки эськӧ У Пэйфуыс бара лоӧ ён. Чжан Цзолинь дор сулалысь газетъяс оз тшӧктыны наступайтны народнӧй армия вылӧ. Найӧ гижӧны: народнӧй армия бырӧдӧм йылысь сёрнитны дзик нинӧм. Чжан Цзолинь ни У Пэйфу оз вермыны жугӧдны народнӧй армияӧс. Налӧн некоднаныслӧн абу сы мында выныс.

Кантонын.

Кантонса правительстволӧн выныс пыр ӧтарӧ содӧ. Сійӧ кужис пуктыны, лӧсьӧдны бур оласног Кантонас. Кантонса правительствоӧс бура уджалӧмсьыс ошкӧны весиг сылӧн врагъясыс. Матігӧгӧрса провинцияяс (губерняяс) заводиталӧны нин Кантон улӧ пырны, ӧтлаасьны сыкӧд. Неважӧн Хонан провинцияса генерал Тан Шенги кыпӧдчӧма У Пэйфулы паныд. Сійӧ генералыс кыпӧдчытӧдзыс ӧтлаасьӧма Кантонкӧд, признайтӧма кантонса правительствоыслысь власьтсӧ. Ӧні Гучжоу провинцияысь губернаторыс бара нин признайтӧма власьтсӧ кантонса правительстволысь.

Н-Уль.