Асъя кыа

by Суханова Агния Андреевна

— Мый нӧ тайӧ? Бара нин кыаыд, буракӧ? — Зёльгӧ-юасьӧ мича гӧлӧснас колипкай.

— Мый нӧ тайӧ? Бара нин кыаыд? — быд асывводз тадзи шензьӧ-нимкодясьӧ кыа петӧм вылӧ колипкай. Ӧні на вӧлі вой: шы ни ру, быдӧн вӧлі узьӧны! Выльысь шонді! Гӧгӧр сёрни шы. Выльысь олӧм босьтчӧ!

— «Чий, чий, чий, тёк, тёк», забыльысь тай вӧлӧма кыа, миянлы, сідзкӧ, чеччан кад, — шыасисны сьылысь лэбачьяс.

— Ме ногӧн кӧ вой на, — шуис томиник бобув, муртса на тӧрыт ачыс чужӧма. — Видзӧдлӧй енэжас, тӧлысь на тыдалӧ, дай гӧрд визьяс дінас югъялӧ кодзув.

— Ме пыр, дзик пыр дугда югъялӧмсьыс. Ме куса... — шуис асъя кодзув кусігмозыс.

Лягушаяслӧн сьывсьӧма, войыскӧд тшӧтш помасьӧма налӧн сьылӧм.

Дзоридзьяс садьмӧмаӧсь, надзӧникӧн вашкӧдчӧны. «Бадьяс, бадьяс, садьмӧй, видзӧдлӧй ас выланыд! Чимгӧрд кыатӧ видзӧдлӧй!» — шуалӧны найӧ.

Бадь садьмӧмӧн тшӧтш видзӧдліс югыд лӧнь ваӧ. Аддзис чимгӧрд ва пырыс ассьыс коръяссӧ, ставыс зэв мичаӧсь, чимгӧрдӧсь, кыаыс кодьӧсь жӧ лоӧмаӧсь.

Дзоридзьяс да бадьяс радейтӧны видзӧдчыны ва пыр асъя кыа петігӧн. Сёрӧнджык локтӧны сэтчӧ чери кыйысьяс, юсьяс, уткаяс, понъяс. Медбӧрын локтӧны челядь вуграсьны да купайтчыны. Сэки гудырмӧ ва, пуяс омӧля нин асьнысӧ аддзӧны ва пырыс.

— Мися, шуа тай, вой на ӧні, — бара шыасис тӧрытся бобулыд: — тӧрыт кышысь петӧм бӧрын меным висьтавліс жунган гаг, войнад пӧ тані югъялӧ тӧлысь, луннад пӧ шонді ӧзъялӧ.

— Сідзи, дзӧляӧй, сідзи! Збыль висьталӧма тэнад велӧдысьыд, — шуис тӧлысь: — ме югыд сетны верма сӧмын войын. Ӧні, нолтӧсь, видзӧдлы ме вылӧ: зэв-ӧ нин ме югыд? Шондіыд ылын на, оз на некӧн тыдав, а сылӧн кыаыс менам югӧрысь ёна нин югыд.

Бобув видзӧдліс тӧлысь вылӧ.

Тӧлысь кывтӧ енэжӧд пуяс вывті, ачыс быгыд, мувывса катшасин дор кодь.

— Регыд менӧ он кут аддзыны, — шуис тӧлысь. — Гашкӧ сэсся он и аддзыв ньӧтчыд да. Тіян пиысь ӧд шочыс мӧд лунтӧ олӧ... Тіян ӧд, бобувъяслӧн вывті дженьыд нэмныд.

— Миян ӧд зэв жӧ дженьыд нэмным, — брунӧбтісны жунган гагъяс.

— Ми абу жӧ кузя олысьяс, — вашкӧдӧны турунъяс да дзоридзьяс.

— Ми сэтшӧмӧс жӧ, — кышӧбтісны пу вылын коръяс.

— Ми дженьыд нэмаӧсь жӧ! Ми сэтшӧмӧсь жӧ. Ми тіян кодьӧсь жӧ, — кутісны дзизгыны юрсигусьяс, номъяс, чиркъяс.

— Бара нин асъя кыа! бара петас шонді! Воас лун! ещӧ дзонь лун нэм! — горӧдіс кысянькӧ колипкай. Колипкай абу кывлӧма налысь шог сёрнисӧ. Ставныслы лои зэв долыд колипкай горӧдӧмысь. Мыйта на пӧ водзын олӧмыс! Дзонь лун на! Колӧ пӧ сійӧ мичаджыка да бурджыка коллявны.

— Тырмас нин бӧрдныныд, — зэв долыда пӧльыштіс тӧв льӧм куст пиысь. — Дзонь лун ӧд, дзонь нэм! Сӧмын оз ков няргӧмӧн да бӧрдӧмӧн коллявны. Весиг ӧти здук сы вылӧ кад миян абу. Олӧм — нимкодь! Олӧмыд кӧ нимкодь, сэсся дзик ӧткодь нэмыд час кузя-ӧ, лун кузя-ӧ, сё во кузя-ӧ.

Дзоридзьяс синванысӧ чишкыштігмоз нюммуніны. Тӧв тӧвзис водзӧ, дзоридзьясӧс да турунъясӧс садьмӧдігтырйи.

— Дыр-ӧ нин бара шондіыс оз пет-а? — юаліс тӧвлысь йӧн. Коньӧр войбыднад ёна, буракӧ, кынмӧма.

— Зэв, чайтан, тэӧдз, мисьтӧм чужӧмӧдз, шонділы эм мог? — шуис рака. Рака асьсӧ буракӧ зэв мичаӧн вӧлі чайтӧ.

— Крав, крав, крав, — горӧдіс мисьтӧм гӧлӧснас рака пуяс вылын. Уткаяс пияныскӧд буретш вӧлі лэччӧны ты дорӧ. Ёна, коньӧръяс, повзисны рака горзӧмысь, тэрмӧдлӧны пиянӧс: ӧдйӧнджыка пӧ, ӧдйӧджыка тыас лэччӧй, зӧридз пытшкас пырӧй.

Уткапиян мӧда-мӧдӧс тойлалігтырйи усьӧны-чеччӧны, котӧртӧны чой горулӧ. Сэні зӧридз пиӧ вӧрӧ моз позьӧ дзебсьыны быдӧнысь: варышысь и, ракаысь.

Еджыд каля — ва каля лэбзис ты вылысь нора горзігтырйи. Вӧлӧм, сійӧ кыйӧдӧ чериясӧс. Варыш качӧдчис вылӧ гоньялігтырйи: ог-ӧ пӧ аддзы колипкайлысь позсӧ.

Колипкай качӧ вылӧ-вылӧ — шонділань. Медводзын шонді удитіс сылы шуны: «видза!» Сэсся вӧлись коркӧ тыдовтчис ты весьтын чимгӧрд визь и быдӧнӧс пӧльыштіс аслас шоныд рунас: сё вося кыдз пуясӧс, ӧти здук кежлӧ чужлысь гебйӧс, сійӧ гебсӧ сёйысь чикышӧс, мича чӧскыд дука дзоридзьясӧс дай бытшкасьысь мисьтӧм йӧнмӧс.