Анан-Даваа
Он сес азылыг Бора-Хүлүк аъттыг, Арзайтының аар ийинге сыңмас ала-була чылгылыг, Өвүрзүнге сыңмас өле-була чылгылыг, Аңгылава угбалыг, Аваа-Чечен дуңмалыг Анан-Даваа чораан иргин. Аңгылава угбазы олургаш:
- Сээң ээн өөңнү ээлеп, азыраан малыңны карактап олуруп деп чүве берге-дир. Меңээ ойнап олурар кылдыр Алдайның кара кижин тудуп эккеп бер - деп-тир.
- Херээжен кижи сен ойнаар хамаан чок, богданың бора дүктүг албаны-дыр өң - деп-тир.
- Мынчага сени айбылап-даа көрбээн мен. Чаңгыс катап айбылаарымга, ынавадың. Кончууңну але, дуңмам - деп, угбазы ыглап-сыктап олуруп-тур эвеспе.
Дуңмазы шак оон ажынган-хорадаан ышкаш болган соонда, шак оон аъттанып алгаш, аал-оранындан хап үне берип-тир.
Алдайның тайгазынче хап үне бергеш, чаш харын чагдыра чадап тургаш, чаш харга кара киштиң изин истеп тургаш, хорум караанга киир истээщ, үш кулаш дурттуг кара кишти тудуп алгаш, Ангылава угбазынга эккелген турган иргин.
Алдайның кара кижин Аңгылава угбазы демир илчирбеге өртеп, баглап алган, өртеп, баглап турарга, кара кижи доңдун, шириин апарган, карактап, кадагалаары-даа берге,мындыг бооп-тур эвеспе.
- Чоп-даа кончуг чүвел, дуңмам меңээ бо кишти суп алгаш, ашкарып-чемгерип, ойнап олурар кылдыр, маңаа хааржактан чазап берип көр-деп-тир.
Күжүр Анан-Даваа чүзү боор, хап чоруткаш, Бозутту хемниң ыяжын боос беге деңнеп туруп кескеш, Кызатты хемниң ыяжын кызыр беге деңнеп тургаш, одура кескеш, угбазының кижинге өйлеп тургаш, кончуг аптараны чазап, кылып берген иргин.
Аңгылава угбазы демги кижиниң мойнунга ама-саазынга бижээн бижикти суккаш, баарында агып баткан хемниң суунга аппарып салып бадырыпкан турган иргин.
Ол хемниң унунга балыктап чораан оолдар ол хааржакты дозуп, тудуп чадап кааш, хаанынга барып айыткаан иргин.
Хаан-даа чүзү боор, ону кээп дыңнааш, аг-шериин чыггаш: - ол хааржакты чедип тыпкаш,аскын-даа ашпайн, меңээ эккеп бериңер - деп, мындыг чарлык кылган иргин.
Хаанның аг-шерии-даа ол хааржакты чедип тыпкаш, демир актак-биле ушта каккаш, хаанынга эккеп берип турган иргин.
Хаан-даа ажыдып көөрге, Алдайның кара кижиниң мойнунда ама-саазында бижик бижип каан. Ону ала тыртып аарга, Алдайның кара кижи хаанның эгин бажынга тепкеш, Арзайтының улуг таңдызынче арлып халып чоруп каап-тыр эвеспе.
Амдыы ама-саазында бижикти кыйгырып көөрге, "ол хемниң бажында Анан-Даваа деп кижиниң угбазы Аңгылава деп кижи алган ашак чок чурттап олурар кижи мен. Бо бижикти алган черде алган кадайы чок, кижи алыр кижи бар бе? Бир эвес бар болза, мени кээп ап алзын. Мээң дуңмам кончуг каралыг кижи эвеспе. Бир эвес мени алыр болза, анаа теве кадарчызы ашактан чорудуп, айбылап, меңээ ужураштырар силер" деп олурган иргин.
Шында-ла, демги бижикти номчааш, хаан-даа чүзү боор, теве кадарчызы ашакты үттеп-сургааш, ол хемниң бажында Анан-Давааның аалында угбазынга ужуражыры-биле чоруткан турган иргин.
Шында-ла, каш хонганда, Анан-Давааның эгер-казар ийи ыттары-даа ээре берген.
Анан-Даваа үнүп көөрге, кодур кара буура мунуп алган, теве кадарчызы болгу дег ашак чортуп чоруп олурган иргин.
Аңгылава үне халааш, ыдындан ай деп алгаш, ашакты хүндүлеп-ямбылап туруп-тур эвеспе.
- Чаа, аал-чурттуң кайдал, адың-шолаң кымыл? Кайы сунуп чедер дээн кижи сен? - деп, Анан-Даваа мынча деп-тир.
- Чаа, бистиң хаандан торум теве читкеш, тос чыл болду, адан теве читкеш, алды чыл болд, мону сураглап чордум - деп-тир.
(Саая Өдербей Мызаа-Каракович ыткан)
Дөзү
[edit]Ушта бижээн ному: ТИГИ. Тыва тоолдар. Кызыл, 2012 г., — стр. 209-211.