Ăс укçăна çĕнтерет

by Кореньков Гаврил Алексеевич

Пуян: «Хамран пиçмесен,
Маншăн укçа тăвать», – тет.
Çукки: «Чипер май килсен,
Эпĕ çеле тухăп», – тет.

Чылай чухне, чăнах та,
Пуян çынсем мулмах та
Самай хăрта? этеме:
Хĕн вĕсене çĕнтерме!

Ну, тепĕр чух пай тупаç
Хăшсем те çук çынсенчен:
Чавса тарсан лăп та лартаç
(Умран мар, хуть – хыçĕнчен)!

Сăмах çине пĕр юмах
Чĕлхе вĕçне килчĕ ман.
Пуçлама çеç пит хăйсах
Каймастăп-ха малтан.

Пурăннă, тет, пĕр ялта
Пуян çынпа ун матки.
Укçи те пур путвалта,
Хырăмĕ те тем тачки.

Тăват ывăл, виçĕ кин
Пулнă-мĕн ку кил хуçин.
Тата ÿсет пĕртен-пĕр
Марье ятлă яштак хĕр.

Кĕçĕн ачин, Петрин те,
Мăшăр тупма çул çитет,
Кирлĕ пулин, Марйин те
Пĕвĕ-сийĕ çитĕнет.

Петри те хĕр пăхкалать,
Ку та качча пуçтарнать.

Пуян çынтан инçех мар
Пурнать мĕскĕн Митрапхан.
Кил-çурт та ун пит начар,
Укçи те ун çуралман.

Тин Питĕрте шаккаç, тет.
Яма хутаç шыраç, тет.

Пурнать мĕскĕн Митрапхан –
Паранк хыпать, шыв сыпать.
Хĕлле, ĕçрен аптрасан,
Кĕрĕк арки йăвалать.

Ачисем те ун çук мар:
Ывăл ÿсет, хĕр çитнет.
Ачи, Сахар, пит хастар:
Пур кил-çурта хăй питрет.

Матиçĕ пек чипер хĕр
Пулман унти ялсенче.
Ĕçлет кăна пĕлмесĕр,
Пăхан – шав ĕç аллинче.

Пуян ачи çак хĕре
Хăйне пĕлми юратать,
Така пусас эрнере
Матка тума шухăшлать.

Сахар сисет Матиçе
Пуян илес тенине.
Пит ратлансах ку ĕçе
Хумарĕ вăл чĕрине.

Вăл, хай пуян Марьене
Качча илес тенĕрен,
Петĕрпе хăй йăмăкне
Чут çеç тытса хĕнемен.

Анчах хăйĕн çиллине
Шала çыртса пусарса,
Пуян пичче ачине
Çĕнес тенĕ мел тупса.

Вăхăт иртет, кун шăвать.
Петри ĕнтĕ Матиçе
Вăрлас тесе шухăшлать, –
Вăрттăн тăвас тет ĕçе.

Пĕр каçпарах тĕл пулса:
– Пыр хăй тĕле паян! – тет.
А хăй, киле таврăнса,
Лаша тавраш хатĕрлет.

Унтан ăйăр кÿлет те
Шатлаттарать вăрмана.
Унта пырса çитет те
Кÿртсе лартать катана.

Кĕтет, кĕтет Матиçе –
Матиç сасси илтĕнмест.
Сукмак çине темиçе
Тухса пăхать – çук, килмест!

Матиçĕ çав вăхăтра
Сахарĕпе канашлать;
Хай шухăшне Сахара
Кала-кала кăтартать…

– Ак мĕн, Матиç: вăрмана
Ху ан кай эс, мана яр;
Ху тумтирна пар мана.
Пер шÿт тăвар, пĕр кулар.

Матка тесе, арçынна
Пĕрер «хĕве хуптарар».
Палласси çук вăл мана…
Атя, хĕрле тăхăнтар.

Матиç, чăнах, пиччĕшне
Шÿт çеç тăвас пек сунса.
Пур хĕрупраç таврашне,
Арчисенчен кăларса,

Тумлантарать Сахара.
Пĕр вунтăват минутра
Хĕрле пулать ку Сахар:
Матиç тейĕн, – паллă мар.

Тутисем те Матиçĕн, –
Кăшт урăхла кулиçĕн.
Утни-юртни пĕтĕмпех –
Каснă-лартнă Матиçех.

Хайхи Сахар хутаçпа
Матиç мулне çĕклет те,
Хăй ăшăнчĕ, хаваспа,
Йăл-йăл кулса илет те:

– Ĕнтĕ, Матиç, сыв пул! – тет.
Хăй вăрмана вĕçтерет…
Петĕр, кĕтсе ырнăран,
Чут çеç киле каяйман. Сахар пынине курсан,
Тип чун кĕрет ку ачан.
– Эс-и, ача? Килтĕн-е?
– Килтĕм!.. Эй! – тет лашине…

1905-1914