მორდუ (ბეჯით ჯალაღონია)
თოლქ აკვირა, ა, გეშაჸოთ,
ელაჯინე, ელაბუგუ,
გვალ – ჟი, ცაშა მუქ ეშაჸოთ,
ბუდეცალ მუ გიმაგუგუ?
ფაცხა, ბეჩაშ გოხოლუას
გოზგუმონჯილ, გოღობილი,–
მოზოთებულს გოტიბუას,
მოზარხულელს მოსარგილი.
მუჟანს გვალეფს ტოფ დო რზენ შუ,
ღვართქაფეფი ვამორდებუ,
მუნაფეფით ფაცხა გირშუ,
ვალ დო გურგინს ამორდებუ.
მარა ბორჯო აზოხზოხუ
დუს ჟი ბჟაურ, თუთაშურინ,
თოლოწოხლე აწანოხუ
გან–სიგინძათ მუშ მუხურინ.
თინწკმა ფაცხა უბრალოე
დო ლაზათი თიში მორწონს,
ჯიხეფიში სიარძოე,
ჯიხურეფიშ, ტყურენს გეწონს.
იწკი–ბიწკით ეკნაშარა:
ძაფ, ჩერიას გერთაფილი,
ვარექუ–და, ვაგმენწარა,
ნათოლმორძგვი, ნაგურტკილი.
ვარა ცხენი ოკო რჸუნდას
გვალაშ ოროს ათორდილი,
ფაფალეფსუ გინმოჸუნდას
უშქურანჯო, მარა ფრთხილი.
ეშახუნელს, ეშაშორელს,
მითარე, მი მითაჸოფუ?
გურსაჰამოთ ეშაოზელს,
კარ–ელმოლს მი აჸოროფუ?
ართ მიდგარენ მოაფუნე
აფსუა რე, გვალ თეს აშერდ,
რინ–რიასუ ვეგნაფუნე,
აჭიჭღალუნ თი ჭიჭეს ჯერდ.
ჯგირ თოფი დო ჯგირ მოსარქი,
ჯგირ ცხენი დო ჯგირ ნაბადი,
უჯგუშ ინარტ მი მუს მაქი,
კოჩი თიშნერ დუნაბადი?
ხვალე ართის, თით ჟინური
ორე მუდა, გოჸოროფი,
მუშ უმშოთიც ქიანური
ნეტარუა უმუჸოფი.
ბედიქ ვადარკ თენა ხოლო,
გეიშეჸონ, გეიშაგორ...
ართ გიჩინენს შურის ტოლო,
მარა მუსხის ვეშაგორ?
ართ თუთა რე, ჩილამ ვორეთ
უჸორდუ დო ქუმუჸონაფ,
მიში გურშა ცაშთუდორეთ
ქიმუფარდებ, ქიმუწონაფ.
ნაზიბროლას უძახუნა,
სამარგალოს ეურჩქინუ,
ცას მურიცხო მიკნახუნა,
ედემს ჩეჯათ გეურტინუ.
გაჯინალო იფუქირუ
სინაზე რე ოიაუნ.
იშ ჸოროფა უგუქირუ,
გურქ ართიშო ეიაჸუნ:
ქიანა დო ცაშ პარანო,
მიოჩქ მუსი აფსუანი,
გურს გური, შურს შურ ვაკონო,
ხორც წკმა,–ბინეხ ნახარდანი.
ნოტე თეცალ გოჸოროფის,
აღსარებას უხონარეს,
თაქ მოჸონა მოსაჸოფის,–
ოშურეთი ქინეტარეს.
მარა, ბრელხანს საორენჯოს
მი გუხარებ, მის გახარენს?
თოფურს, ნოღმელ მონწარენჯოს
უკათუანს, ემუორენს.
II
ვაძირევო, თეშ იწკვერეტ,
კითი, თოლშა მეღალირი.
ვალ–გურგინით ცა იპელეტ,
ნხეციც შიშის ეღალირი.
ბორიაში ორე ზუმინ,
გიმაუტენს ჭვიმას კოკათ,
გეგნოღუმინ, გეშეღუმინ,
მინ ჟი, მინ თუდ გომეხ, გოკვათ.
ჯოჯოხეთის ფირქი ვანდუ,
მუშუჩქუმალ ზარინ, ვეჯგირ,
გვალეფ ხოლო დოშქურენდუ?
ფარონი დო ტები, ვე, ჯგირ.
თეცალ ბორჯის მოეშმესუთ
ოტყობინჯის შურ მითამარს,
მარა, მი რე, მეშარესუ
აფსუაში ემერ ჭისკარს.
გარეკალი გამკოუგორ:–
მი რე ჸუდეს, გუმმაჯინე?
სუმარს ართიშ ხე გოუფორ,
ვადგვაბინენს, ვაგმიჯინე?
აფსუაქი გეიჩხიჩხუ:–
ხელარდის მი ათარწკინუ?
ყებურ–დაჩხირს ქიმთუჩიჩხუ,
კარქ ფაცხაშიქ გოღირწკინუ.
გიმილუ დო გამნიჸუნუ
გოშოლირი, გოზღვარილი,
ყებურ ჸურე გემკიჸუნუ,
ამარ კველაც, – შულადილი.
სუმარს დიო ყინტი ვაგმუჩქ,
ნაბადიში ზორტეფს ინწყუნს,
გობაშლაყელს სახე ვამუჩქ,
ათოძიცინს გინმოყინტუნს.
ნაბადი დო ბაშლაყუშე
გიშელ,გეგნინწყ, გეთავსფალუ
დო უკმელერ თი კუნთხუშე
სუმარს ხუმაქ გეკუფალუ: –
მენძელ... ძიცინქ ვალათვინინ,
თე ხუმრობა გამაფურენს,
გოწყინუნო, ვარ ვამჩინინ,
სუმარუა ვაჟამულენს?
– საფარ რექო? მენძელქ გალუ,
სქან უჯგუშის თოლემქ ჩქიმსუ,
ძიშისქუაქ, ა, ქუგალე,
ვოძირანდ მუს უჯგუშისუ?
ქიხუტოლუ დო გოჯუნუ
მუჭოტ ჯიმა დო მახანა,
უკულ მინილ, გაკურცხინუ
ოსურ მუში.მუხვეწანა:
ირფელი გიძ საოსორშე,
ჩქარა, სი გიჩქ, ოსორშევა,
მოულირი მონაშორშე
შქირენული ქიჸი ჭევა.
– ვეობსორშე, ვარი, ბათუ,
ვამმაჩომლე, ვაბჭკუმ, ვაბშვათ,
მა შხვა მადაქ მუშკმაკათუ,
მუკმალენო ნოტე ვაშათ?
უგამუ დო ქუმაჸუნუ
ირფელს, მუთი გაჭირებუნ,
ირორდ სიტყვა უგნუნტყუნუ,
მარა ასე ეფუჭებუნ.
იჩინე სი, ალმასხეტის,
დუდეჭოფილ ინალიფას,
თიშ ცხენი დო ანჯარიშის,
თქუა მისალ, მინალი ფასს?
თოლ–ტანამ, გუ ენააფუნს,
მეცხენეთ მის შეუდარე,
შხვა მონირზე მეტი ვამჸუნს,
ხვალე ეთის მობშიშარე.
ცქვაფა ისმე თიში მუ შორს,
ჩქინწკმათ ხშირას ომენძელნა,
სქვამს, ბოშალათ დუდ ულუსწორს,
მუ ძღაბეფი აფერცხელნა.
ხვალე ართი ზია–ხანუ,
ვემიოჩქუ, ვენკაჯინენ,
გაჭკორება ეშ ვახანუ,
ინას ენა ვადაცქვინე.
ზია–ხანუ, სიტ გიჩქ ჯგირო,
სახექ სახელ გუჸოთ, გუჯგირ,
ბრელს ჸოროფაქ გინართ ჭირო;
უმკუჯინუშ ეშხის უკირ.
თუთაცალი ხე უმუთხუმ,–
ვაგორტიბაფ დო ვაგორზამ,
შორ დო შორშე რე უწურთუმ,
თანაბარო ირკოს გოჰამ.
გეღალუნს დო გეგნიბირენს,
ხეშქაგურშა ქაშეჭოფანს,
გამორსებას გაფუქირენს:
ფაფალაშე გინაჸოთანს.
თიშ ჯადოქ მათ გემიჸონუ,
წუვაგი დო გევეჭკორი,
ბოში ძღაბის ვადაჸ ონუ
მაქ დო, მუჭო მიბდუდღორი.
ამჩე: გიჸორქ? გემQონ ფირქით,
მოგვარჩქიმი ქორექუდა,
ინალიფაშ ცაშფერ ქვიქვით
სუმი დღაშა ათაქ პუნდა.
ინალიფა მუშ ბედაურს
ერჩქინუსით ვემიოტენს,
ძალით იწკმა საქმე წაურს,
დუს ქაჸვილანს, ვეგიოტენს.
მეხირუათ მიდაღალა,
მა სხვა შარა ვამომონდარ
ენახირათ ენაღალა
ვერგ, პატშა პატ გეიძ სონდარ?
დუდ თეშ გურშენ მუკივძირე,
ომრთუმ ჯგირი მეგობარშა,
დო მა ოკო ქიმვოხირე
ალმასხიტის ცაშფერ ლაფშა.
ძიძისქუას ჸუჯ ქუთხუაფ,
ირფელი ქალუგონებ,
ათე საქმე აფურუაფ,
შეუწუხებ, დაუღონებ.
უწუ: ატე საქმე ახანს,
უშქიდარი, გიკისრებუნ,
ჸუროფაში, ეში, რახანს
პატონეფი ქორსურებუნ.
შარა ვარე, გურ ვადუდვე,
ვემსახურე, ვეინალე,
ონჯღორესი დუდ ვათუდვე,
ვარდა... უფის უტკვარტკვალე.
თიშ ნარტი დო გურმოკოსუ
ჭკორულ ოკო მიაჸუნე,
გვალო რინა ტკვილსარკოსუ
ნწარე ღუეაც გამკუჸუნუ.
ქიანაში, გიჩქ, მოილებ,
უგმუცადი ვეგლეჸურუქ,
საქომოლოთ გიშაილებ,
შისით მითინს ვაუღურუქ.
მარა უშქურანჯი ორდენ,
იშენ ვაბაღ მორიაშო,
სიფრთხილეცი ოკო გორდენ,
დროულ კინ დუდ მოხვარაშო.
ართიანიშ მოგე–მოგე
შიშ, სიფრთხილე, შორ–შორენა,
ჭყოლოფუა, ართიშ, მოგე
დო ჭყორინი, შხვაფერენა.
მეურქ, მარა სო, უაზრეთ,
თოლსიკურცხა გაიმენდუ?
უცხო მუხურს მუს მიაზრე,–
შარაც ეჩირთ უგნუხენდუ.
თე საქმეს მა ქუმმოწონა,
მა ქუმანდი, გიმანგიორქ,
ვარა თი ცხენს ქიმიპჸონა,
დუს შერწირე ვარდა – მიჸორქ.
სი თაქ ყებურს ქეკოხედა,
ეკისქირე, ეკირულე,
დო ონჯღორე ვეკიბვედა,
კუჩხის ქირას მუშენ რთხულე?
გაგმუციგან დო გაგმინწყუ,
გიმილ, გინილ, გიშარაჸურ,
ვალ აწანათ, ჭვინს, გიმმენწყუ,
დუს ბორია გიარაჸურ.
III
ქარქ, გეთანდუნ, გეგნიარიკ,
ცაში ტილოც მოტაროზე,
ცაშფერით მი მითუხარიკ?
მანგიორი? ა, თიშ ოზე.
გემნიჸონუ საბეკიშა,
ჸუჩა მინილ, ქიმკაკიუნ,
ქიმშუხუნუ ნაბადიშა
სუმარს, რულქ, თოლ ელუწკურუნ?
მინმურს, ხასლას ელაულუნ,
გუნათოლიგ მიდგაჸაფუნ,
სიცოცხლეშა მითი უსხუნ,
შურ დო გურით გალუაფუნ.
ფიქრენს: ართის ქიგვოჯინექ
ნაზიბროლას, რულს მიშეჸი.
გურ ნძგერაშა ვაგმარზინექ?
მოთვინება, ა, მიშეჸი?
გემნაცაცუ... თოლ მუს ორწყე?
ენა მუ რე, ჯიმავალერ?
მუთუნს მუშუშ ადგილს ვარწყე,
თაქ ირფელი მულეშხვანერ.
ინგარს, დუსი მიკმატახანს
ფოთქვას კიდას მუსი ოსურ,
ღვა დო კისერს იტყაბარანს
თუმა გოხილ, ა, მუ ოსურ?
გილაზიჰდილ, გილარღვაფილ
ლები, ნორჩალ, ირფელ ნანძალ...
ქუმოხვადუ ზანგენთხაფილ
ქომონჯქ, მარა შურქ ვეკაქალ.
უხონარათ ქაშეკიჩუ,
უჯინ ნაზიძ გურ წუხებას,
ბოლოს განთხშა ძლ ქიმიჩუ,
დუდი ქიმეჩ მოაზრებას.
ნასხუნს უწინს ნაზიბროლას:
რინაქ მუჭო მუგაწამალ?
სისმარქ, აბა, შხვა მურღოლას?
გოჭყოლიდი მუკაწამალ.
მუთი კოჩის დუს გენთხაფე
უბედო დო უნებური,–
მინშა ღორონთ მოჭყორნახე,
მუს ჩიულე, მის დენდური?
გეშეQოთი, გეშეღ გურშე
მოსისმარი მოარიკე,
ჩქინ ჸოროფა,
ულანდღვ, იბკე.
ქიმუფერუ, ჩილამური
თოლშე ჯუნათ გელუსქირუ,
დუმშვიდუ დო დუწყნარ გური,
ხვეწას დოჸუნ ასქანჭირუ.
უჩა ფირქიშ გინორღვაფა...
სუმარს რულს მიშეპირუ,
– გედი, ჯიმა, გოკურცხაფა
ამდღა, მემჩქუნ ვაგოპირუ?
საფარს ეშე გამწაჸოთანს.
შიშით მუში საონჯღორე,
მარა ბათუშ სახე გოთანს
გუ დო, მუსი, ვეთუდორე?
მარდი მაჰმადს, ეჩიებუდ.
გურს, ეს მუტუნ ვაგაუგებ,
ვარა ღურა მეთიებუდ,
ყამაც, ტყვიაც ხეს ვაუკებ?
ოსურს მუთუნ ვაუთქუალ.
ქეშინახეს ანწით ნამუსს.
ჩქიმი საქმე საკურზუალ
გაგინე და, მუთი ნამუს?
ძიძისქუას მუკართ თინჩიქ:–
გატყუქ, განტუქ ნახიოლი,
გუგაკეთინ აბა, სი თიქ,
კორნება რდუნ, ვართ იოლი?
–შევასრული, ქუმოიჸონ,
ანწ სი ულამ დროქ მუგანჭუ.
ეგებ მუ რდას დუგარკიკონ?
ვადმოგორა, ფიქ სქან განჭუ.
სონ დო სონ მუ ვეიჩისუ,
გურეფიში გასარკალო?
ა, ხე– წყარიც თიშ ხე–პისუ
გაბონალო, გაჩხვეპალო.
დო გაგმოკვანწ, მინარკ ვაჸი.
წესიშ გეშა სამსახური.
გურ დარკიდა, სუმარ გაჸი.
უმადლობე, უმადური.
სუმარშო ცხენ მაონანგერ,
გეშამენძელ მენძელქ ნოხირს,
მართახ რაშეფს გაინანგერ,
ცხენეფქ თეშით მოხორცქ, მიხირქ.
ცხენეფ ტანიშ უფიქ გობონ,
ართშვანობა თეშ აჩქარეს,
ინწრო შარათ თი დიკოხონ
გეგმედირგეს, გეგმეჩქარეს.
მინდორქ შარა გომელენუ,
დო აკმარღვანს გიმულირეფს,
დო მენძელქი გოჸოლენუ,
სუმარს გარღვანს გურიშ ჭირეფს.
– საფარ ჭვილ რექ ჯიმაცალწკმა,
გაგებულ მაფ, ვარე შარი,
ამდღარეშე ართ–მაჟრაწკმა
ტყვია იჸი ამბეშარი.
მა ვარკითხე... სით შურ–ქალი.
მინშახ ცოდა მუკითიშნერ,
ორაგადეთ შურ–უღალი
დო შენდობაც ვაგაშინერ.
ქაწმოდინი... მევ სქან შარათ.
ლანდით ხოლო ვაწმოწიკვა,
გლახა გურიშ ართუცფალათ
სქანი ზისხირს ვენშებწიკვა.
რურელიშ ფერ ქიგნოდვალუ
საფარს, ცხენს ჟი ქუმნოთებუ,
ყინტი მუ რე, ვეკოღალუ,
ვექანც, ვემურს, იქუებუ.
–მართალუიექ, ა, ქუმწიჭყუ,
ორაგადე მუთუნ ვამიღუ,
ეშმაკიკუთ ხე შემინწყუ,
იშო ცოდეფს ქინშმოდაღუ.
იარაღი ქუდომირღვაფ,
ჸოფას ცოდას გოფალუა,
ა, სქანი ტყვე, მორჩილი გაფ,
აჰა, დუსი ათივლუა.
ანწ, რინაშა ღურა მისხუნ,
დოპილი დო მისაშველი,
დაიშე დო სითი გისხუნ,–
სინდისი გამითელი.
– ვარი. ჩქიმდე ვეჸვილექი,
სქანი ზისხირს მუჭო ებშუ,
დიაჩქიმიშ ნარდი–ექი,
თიშ ძუშუში გემო გერშუ.
ვაგოტახა, ვაშინერს–შა
ხალხს რჯულშე მეტ, გეუძ პატინ.
ვარშარგორუ საშინერშა,–
გოტახი დო გევირპატინ?
შენდობილი ჩქიმდე მეურქ,
მარა ირო შორსუ მირდა,
ანწ ამიორს ვამურქ, ვემურქ,
უნდობარი მა დო, სით რდა.
ქუდვავალე ართ მუ დროშან,
მიჸოთანქო დუსი ეჭვშე?
მიშლენქუ ყაბარდოშან,
შემისრული უეჭველშე:
მორდუს ქოძირ, ქიმგართუდა,
სქუაშ ნერო ეურდუქი,
ირფელ ქეჩი... და, ვათქუდა:
მუჭო მაკათ თე ურდუქი.
გიმელუ დო ცაშფერ ლაფშაშ,
ქუდაკინუ ხეს ლაგამი,
მუკირთ მარა, ჭყანა განთხშქაშ?
უჭირს ეკოხ... ნაარგამი.
IV
გვარით,პატის ის ვაცენა,
ვართ სინდიდრა, ვართი ღალათ,
ჰაჯი–უსუბს დუდმარდენა
ჭკუა–გონებასი გალათ.
ჭირი რხინს მიშათაკარ,
თიშ უმშობას მუჭო სინა?
ხეშქაგურშა აშუშაყარ
მაჰმადიში დუნაჩინა.
მაძირაფ რე ცა დო დიხაშ,
გულებ გუნაშ, გუნასქირუ,
ხურეკობაშ ხანით იხაშ
დიოც ზისხირ უგუსკირუ.
ხე–კუჩხ დოუჸ, თოლიც აღანკ,
ტყურათ მუთუნ დაცქვაფუნო?
დიდგვარ კათა ჸუნს, ვეგლაღვანკ,
არძო უსუბს ვეურდუნო?
თეში, მუჭოთ არძო შხვეფი,
საფარ–ბეგიც თის ენარდა.
ეგარდენო ურდუეფი
ბუნებაქუთ ვემეხვარდა?
აჰა, ათე ჰაჯ–უსუბშა,
საფარ–ბეგის, მოურთუმუნ.
მორდუობას ვაგორთუმ დო
ჩვეულებას იშ წართუმუნ.
ეჩიებუ ენწყუმილო
მოხვადუნ თის, უნებურო?
სიტყვა ონწარ ბურთ ყინტილო,
ენდღულ, ეღულ ჩილამურო.
მუნარჩქილი, ჰაჯიქ, სქემე,
ნარრო გემრერღ სახეს ნერშა,
წულირობას სიქვერსემე
მუ სიინე სიგანეშა?
დო ქეშეკიტხ: – უკულიდე?
ქიგეგ თენან, ქომონჯქ მუ თქუ?
– მიწუ: მავა, ა, შეგინდე,
ძუძუდიაში პატი უთქუ.
დუმავალუ ხვალე ათნა:
ქოძირია მომხენდ, მორდუ,
დო ქიმინელ მუთი გაფნან,
იშ გამა ის ვაგუჭყორდუ.
– მოგინ, მოგინ დო პასუხი
გურს ალმოღვინჯ, ვალმოკიბუ,
ვადმოსქიდუ მა უგურჩხი
ნამუს ზისხირს, ა, ქუდვობუ.
გოტვენილი გოცაც ნაგან –
მარა მიშა მუ მუხვარებ?
საფარქ კიდირ ინუ, ვაგან
ბუნებაშე უმუხვარებ?
ჰაჯი–უსუბ გეკვირუანს:–
სი ღურა მუთ დემსახური?
ეთი დუსი გეგნიჩუანს
ურდუშ მორდუ განაფური.
ქოთქუ თენა, საფეთქელსა
ა, ჩხე ტყვია, მუს ხეტ მუსი...
ვეგიარინ ბირგულებსა,–
გიწიმინდუ ქოთ ნამუსი?